N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Ruimtemissie Er is voor het eerst concreet bewijs gevonden van vulkanische activiteit op Venus. Onbegrijpelijk dat NASA financiering voor verder onderzoek uitstelt, vindt Iris van Zelst.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data98680910-adaa7e.jpg)
Foto ESA/NASA/HO/AP
Recent was er een grote doorbraak op het gebied van planetaire wetenschappen: voor het eerst is er concreet bewijs gevonden dat er vulkanische activiteit is op Venus. Voorheen waren er al wel hints dat dat het geval zou kunnen zijn – hoe worden anders de grote zwavelzuurwolken in stand gehouden? Waarom zien we anders een fluctuerende concentratie zwaveldioxide in de atmosfeer? – maar we wisten het niet zéker. Met de vondst van veranderingen in oude, opeenvolgende radarbeelden, lijkt nu met enige zekerheid vastgesteld te zijn dat er een vulkaan actief was op Venus in het begin van de jaren negentig, toen de ruimtesonde Magellan rond Venus vloog om de planeet in kaart te brengen.
Hoewel de Nederlandse media er relatief weinig aandacht aan besteedden, was het breaking news in de wetenschappelijke wereld. En dat mocht ook wel: in ons zonnestelsel is actief vulkanisme namelijk vrij zeldzaam. Eigenlijk weten we tot nog toe alleen dat het voorkomt op aarde en op Io, een maan van Jupiter. Andere planeten, zoals Mars en Mercurius, hebben wel vulkanen, maar daarvan weten we ook dat ze al miljoenen jaren dood zijn. Zo niet dus bij Venus: op deze planeet is het vulkanisme waarschijnlijk nog springlevend.
Leven op de planeet
Eén van de redenen dat wetenschappers enthousiast worden van actief vulkanisme is omdat we denken dat tektonische of vulkanische activiteit misschien wel een voorwaarde is voor leven op een planeet. Tenslotte heeft de enige planeet waarvan we zeker weten dat er leven is – de aarde – een hoge vulkanische en tektonische activiteit, dus daar zou best een verband kunnen zitten.
De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA, die Magellan de ruimte instuurde, tweette enthousiast: „Er is voor het eerst recente vulkanische activiteit geobserveerd op Venus. […] Onze VERITAS-missie staat klaar om het verder te onderzoeken.” Veritas is een missie die NASA in 2021 heeft geselecteerd om Venus beter in kaart te brengen en om op zoek te gaan naar vulkanische en tektonische activiteit.
Of nou ja – wacht even – NASA vergat één detail te vermelden: de ruimteorganisatie heeft namelijk bijna de volledige financiering voor het project ingetrokken en de missie is voor onbepaalde tijd uitgesteld. Een andere missie van NASA – Psyche, die voor het eerst een asteroïde gaat onderzoeken – is vertraagd en heeft meer geld nodig dan voorzien. Het is ongekend dat de extra financiering van een andere missie wordt afgesnoept – let wel: een missie die al is geselecteerd door NASA (een teken dat alles piekfijn in orde is) met contracten die al getekend zijn en een team van mensen en bedrijven dat klaar staat om de geplande lanceerdatum te halen.
Het was wellicht logischer geweest als andere missies, die nog niet officieel zijn geselecteerd, waren uitgesteld. Als klap op de vuurpijl werd recent duidelijk dat niet alleen de financiering voor Psyche bij Veritas wordt weggenomen, maar nog veel meer, waardoor Veritas effectief stil komt te liggen. Terwijl het met de nieuwe vondst van actief vulkanisme belangrijker is dan ooit om nu naar Venus te gaan en grondig te onderzoeken wat zich daar precies afspeelt. De teleur-stelling bij Venus-wetenschappers is groot.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data72438192-26c834.jpg)
Lees ook over dit Venus-onderzoek uit 2021: Dunne korst van planeet Venus beweegt als kapot ijs
Europese missie
Gelukkig is niet alle hoop verloren wat betreft onderzoek naar Venus. Het Europees Ruimteagentschap (ESA) – waar Nederland ook nauw bij betrokken is – heeft namelijk zijn eigen missie naar Venus klaar staan: EnVision. Als alles volgens plan verloopt, wordt EnVision in 2031 gelanceerd om te ontdekken waar de grote verschillen tussen de aarde en Venus vandaan komen.
Het originele plan was om dat in samenwerking met NASA te doen. EnVision zou mooi kunnen profiteren van de data die Veritas zou opleveren, zodat ze gerichter op zoek zou kunnen gaan naar vulkanische en tektonische activiteit. Samen met een andere Venusmissie van NASA, die zich richt op het onderzoeken van de atmosfeer van Venus, zouden de drie missies tezamen voor het eerst een compleet beeld van Venus kunnen schetsen. Met het uitstel van Veritas gaat dat nu niet lukken. Toegegeven, twee missies naar Venus is al heel wat, maar de vertraging van Veritas heeft dus gevolgen voor de andere missies. Het komt de totale kennis van Venus voorlopig niet ten goede.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122211429-b84b7a.jpg|https://images.nrc.nl/nhXaWqPh70NsAV5BQ66vcWlrRqY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122211429-b84b7a.jpg|https://images.nrc.nl/cPyPalvXqNUG-Yp-76GLq8Y2jGY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122211429-b84b7a.jpg)
