70 keer ‘De Avonden’ in 100 jaar Reve, al is de 47ste druk van de roman onvindbaar

Het is verbazingwekkend op hoeveel manieren de titelwoorden van de roman De Avonden en de naam van de auteur op de omslag van het boek kunnen worden gezet. DE AVONDEN, de avonden, De avonden en De Avonden. En de auteur: van Simon van het Reve naar Simon van ’t Reve en G.K. van het Reve, voluit Gerard Kornelis van het Reve tot gewoon Gerard Reve.

Midden in het Gerard Reve-jaar dat op 14 december 2023, de honderdste geboortedag van de schrijver, begon, is er nu een expositie van alle drukken en omslagen van zijn debuut De Avonden, dat in 1947 verscheen: 70 x De Avonden, 100 jaar Reve. De roman is een klassieker in de Nederlandse literatuur en is door lezers van NRC uitgeroepen tot een van de tien belangrijkste romans in het Nederlands taalgebied.

De expositie in het Haagse Huis van het Boek is een initiatief van Albert Wulffers die de meest volledige verzameling van drukken en omslagen in zijn bezit heeft. ,,Ik kocht De Avonden op 5 december 1963 toen ik 15 jaar was”, zegt Wulffers. ,,Een docent op school dacht dat ik dat maar eens moest lezen.” Zo begon het. Wulffers is van huis uit grafisch vormgever, later filmmaker en docent aan de Gerrit Rietveld Academie. Het duurde nog tot 1997 voor Wulffers besloot dat hij alle drukken van De Avonden moest hebben. Waarom eigenlijk? Wulffers: ,,Dat probeer ik mijn vrouw ook wel eens uit te leggen.” Hij mompelt wat over een groot schrijver en boekgeschiedenis, maar de waarom-vraag blijft deels onbeantwoord. Wulffers erkent ook dat hij soms twijfels had. Toen de zeer bijzondere 50ste druk in 2001 verscheen bijvoorbeeld. Daar waren het typoscript met correcties in facsimile opgenomen plus nog allerlei extra versies – prijs: 1000 gulden.

Verbijsterende ontdekkingen

Wie dacht dat het bij elkaar brengen van alle 70 drukken een rechttoe rechtaan bezigheid is, heeft het mis. Bij het inrichten van de tentoonstelling waren ook Kees Aarts en Piet van Winden betrokken en de makers deden verbijsterende ontdekkingen. Er is drie keer een 4de druk gemaakt, twee keer een 59ste en twee keer een 61ste. De 25ste druk is overgeslagen want daarmee zou een fout zijn hersteld. De 47ste druk met waarschijnlijk een omslagontwerp van Robert Nix ontbreekt, want is onvindbaar. (Oproep: wie heeft een 47ste druk in huis! Mail aan [email protected] ) Het archief van uitgever De Bezige Bij bood geen soelaas, integendeel, het blinkt uit door onvolledigheid. Als klap op de vuurpijl bleek op het laatste moment dat de 70ste druk van november 2023 ter gelegenheid van de verjaardag van Reve alweer is gevolgd door een 71ste druk in februari dit jaar.

Engelse vertaling en strip

Orde is er wel in de opstelling van de tientallen uitgaven van De Avonden. Van de eerste druk met het ontwerp van Ies Spreekmeester tot en met de meest recente van Bill Bragg. Opvallend genoeg lijken ze op elkaar en brengen ze beide de donkere huizen in Amsterdam-Zuid eind december in beeld. Bragg maakte zijn ontwerp voor de Engelse vertaling, maar houdt vol dat hij het Spreekmeester-ontwerp nooit had gezien.

Daartussen zitten een kleine twintig andere ontwerpers en vermoedelijke ontwerpers, want het is allemaal niet even netjes geboekstaafd. Een opvallende editie is die in 1986 in Zuid-Afrika verschenen: de authentieke tekst in een Afrikaans jasje. Ook de stripeditie met tekeningen van Dick Matena is een geval apart. De integrale Avonden-tekst is hier geïllustreerd, het omslagontwerp is van Studio Jan de Boer. Het Verzameld werk heeft ook een plaats gekregen, hoewel Wulffers daarbij heeft geaarzeld. ,,Dat telt eigenlijk niet als apart omslagontwerp voor De Avonden”, vindt hij.

Revenement

Het honderdste jaar van Reve is nog in volle gang. Bij de expositie is het boekje De eerste druk van C.J. Aarts verschenen met reacties en advertenties bij de publicatie van De Avonden in 1947. Het is een voorproefje van de complete Reve-bibliografie die Aarts aan het samenstellen is. Wulffers heeft een boekje in voorbereiding over de eerste ontwerper Ies Spreekmeester (Man met hoed moet zijn jongeman zonder hoed). Dat komt uit op het Revenement, de afsluiting van het jubileumjaar op 14 december in het Huis van het boek op 14 december.

Expositie 70 x De Avonden, 100 jaar Reve Huis van het boek, Den Haag T/m 5 jan. Boek: C.J. Aarts, ‘De eerste druk’, Uitgeverij Fragment € 10

Omslag van ‘De Avonden’ uit 1968, ontworpen door K. Beunis en J. Jungcurt

De stripeditie van ‘De Avonden’ uit 2007, ontwerp Dick Matena en Jan de Boer

Omslagontwerp van ‘De Avonden’ uit 1973 van Jacques Janssen.

Robert Nix’ omslag voor ‘De Avonden’ uit 1999.

Het ontwerp voor het omslag van 2023 van ‘De Avonden’ van Rouwhorst en Van Rhoon.