Het is reces in politiek Den Haag, maar Haagse Zaken is er gewoon. In deze Q&A aflevering legt producent Iris Verhulsdonk luisteraarsvragen voor aan de redactie. Je hoort onder andere over het gebruik van telefoons in de Tweede Kamer, politieke jongerenorganisaties en de rol van de journalistiek in deze turbulente politieke tijden.
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
Masoud Farhat is geboren in 1967, het jaar dat Israël de eerste nederzettingen bouwde op de Westelijke Jordaanoever. Met zijn familie bezit hij een groot stuk land in Beita waar olijfbomen groeiden en waar gerst en tarwe werd verbouwd. Maar het land is volledig ingenomen door kolonisten die worden beschermd door het Israëlische leger. Ondanks de militaire dreiging blijft hij proberen zijn land op te komen.
Presentatie:
Ruben Pest & Derk Walters
Redactie:
Felicia Alberding & Esmee Dirks
Fixer:
Nidal Rafa
Muziek, montage en mixage:
Bas van Win & Jeroen Jaspers
Vertaling:
Rosalyn Saab
Eindredactie:
Anna Korterink
Productie:
Rhea Stroink
Promotie:
Ruben Baudoin
Met dank aan:
Sarah Farhat, Sabri Saad El Hamus, Mirjam van Zuidam, Danielle Pinedo & Floris van Straaten
Ik moet een kleine operatie ondergaan. Er zullen drie gaatjes in mijn schedelbot worden geboord. Een arts helpt mij om de juiste buikligging op de operatietafel te vinden. Ik vraag hem: „Bent u de man met de boor?” Hij antwoordt: „Nee, ik ben de man met de hamer.”
Hij blijkt de anesthesist.
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
‘Mijn ouders zijn allebei in de jaren dertig van de vorige eeuw geboren in Surabaya, voormalig Nederlands-Indië. Ze ontmoetten elkaar echter pas in 1960 in een pension in Haarlem. Beiden waren vlak daarvoor als ‘nieuwkomers’ met hun families per boot naar Nederland gekomen. Mijn moeder zette in februari 1958 voet aan wal in Amsterdam, waar ze in ballerina’s haar allereerste sneeuw trotseerde.
Mijn moeder, tante en grootmoeder woonden in hetzelfde pension als mijn vaders broer en zijn gezin. Mijn vader, die op de grote vaart werkte, logeerde daar wanneer hij in Nederland was. Mijn moeders droom om naar Amerika te emigreren, iets dat ze veel Indische vriendinnen zag doen in die tijd, verdween als sneeuw voor de zon toen ze hem ontmoette.
Een tijd van intensieve overzeese correspondentie volgde. Flinterdunne blauwe velletjes volgeschreven vanuit exotische havens, van Calcutta en Basra tot Montevideo en Buenos Aires, maar ook een ansichtkaart met groeten uit Marseille. Op haar beurt zorgde mijn moeder, met behulp van de vaarschema’s van de Nautische Dienst, dat er in elke haven waar mijn vader aanlegde een brief op hem lag te wachten. Dit vaak maanden achtereen, tot zijn paar weken verlof in Nederland weer begon.
Ze trouwden in 1962, en toen mijn oudste broer in 1964 werd geboren, besloot mijn vader een baan ‘aan wal’ te zoeken. Terwijl het gezin groeide – ik was de jongste van vier – verdween de reislust nooit. Elke zomer vertrokken we vier tot zes weken met een volgepakte auto richting Spanje of Frankrijk, maar altijd met een omweg: via het Zwarte Woud, de Zwitserse bergen of Noord-Italië. Mijn ouders – hier op de foto in 1978 in Playa de Aro, in Spanje – wisten als geen ander dat niet de bestemming telt, maar de reis ernaartoe.”
‘Never a dull moment on this platform”, twitterde Elon Musk woensdag nadat zijn AI-bot Grok een paar dagen lang schaamteloos antisemitische teksten had verspreid en Hitler had aangehaald als lichtend voorbeeld.
Ik ben het vaak oneens met Elon Musk, zo ook nu. X is juist saai geworden, bij veel onderwerpen kun je de tweets van tevoren uittekenen. Tegenhanger Bluesky is ook saai, net als het hele politieke debat. Dit klinkt misschien raar, want in het nieuws gebeuren waanzinnige, verre van saaie dingen. Een consultancykantoor dat berekent hoe duur het is om Gaza te veranderen in een Rivièra. Een Amerikaanse president die wapensteun aan Oekraïne laat afhangen van zijn stemming. Een Nederlandse partijleider die burgers ophitst om in opstand te komen tegen de lokale politiek. Geen onderwerpen die de nieuwsvolger in slaap sussen, integendeel: bij mij roepen ze fysieke sensaties op, van angst tot woede tot walging.
Tegelijkertijd vind ik het dus saai om het nieuws te volgen en vooral de opinies over het nieuws. Wat er gebeurt en gezegd wordt is vaak zo verschrikkelijk voorspelbaar.
Vaak gehoord: ‘Activisten moeten werk gaan doen waarmee ze de klimaatcrisis oplossen in plaats van een snelweg te bezetten.’ Alsof klimaatactivisten de hele werkweek op het asfalt zitten. Alsof ze niet tegelijk kunnen werken in technische beroepen. En alsof je pas mag demonstreren als je jezelf ook nuttig maakt.
Ook vaak gehoord: ‘Asiel is een verzonnen probleem, het gaat maar om 11 procent van de immigratie.’ Alsof 11 procent van ruim 300.000 mensen niks is, zeker als je bedenkt dat ze voorrang krijgen op de woningmarkt en zeker de eerste jaren vaak afhankelijk zijn van een uitkering. Op de langere termijn is het percentage trouwens hoger, omdat statushouders vaker hier blijven dan studie- en arbeidsmigranten.
Spannend wordt een debat pas als iemand zich verdiept in de argumenten van de tegenpartij, zijn eigen aannames bevraagt en oog heeft voor de tragische botsing van waarden, zoals de liberale filosoof Isaiah Berlin het noemde. Iedereen die spreekt over asielopvang zonder te erkennen dat er een conflict is tussen nationale en internationale solidariteit vind ik saai. Je kunt niet doen alsof solidariteit met vluchtelingen gratis is en niet ten koste kan gaan van de solidariteit met minder welvarenden in het eigen land. Het zijn immers vaak mensen aan de ‘onderkant’ die concurreren om woonruimte en voorzieningen met nieuwkomers, of daar in elk geval bang voor zijn.
Wie die waardenbotsing ziet, wordt al snel genuanceerd en dus ‘saai’. Maar eigenlijk is juist het tegenovergestelde saai: volautomatische meningsvorming. Pas waar morele dilemma’s worden erkend, wordt het spannend en interessant.
Ik moet denken aan het boek van oud-VVD-campagneleider Bas Erlings, waarover ik laatst al schreef. De VVD-campagne mikt vanaf 2017 op het ‘snelle brein’ van de kiezer, schrijft Erlings: de partij probeert via simpele beeldvorming emoties te activeren en zo de trage ratio te omzeilen. Acht jaar later lijkt het hele publieke debat zo te werken. Dat komt ook door sociale media en algoritmes: die floreren bij conflict tussen mensen, niet bij conflict binnen mensen. Dat tweede is intellectueel interessant, maar waardeloos voor het verdienmodel. Daarom krijgen we steeds minder twijfel en voortschrijdend inzicht voorgeschoteld en steeds meer zelfgenoegzaamheid en verontwaardiging.
Het gevolg: mijn lichaam is na een half uurtje scrollen in paniekmodus, maar mijn hoofd heeft een bore-out. Ik ervoer dat ook bij het Kamerdebat, ruim een maand geleden, over de val van het kabinet. Aan emoties en grote woorden geen gebrek, maar het was allemaal zo voorspelbaar dat ik na een paar uur als een uitgedroogde schildpad op m’n rug lag.
Het enige moment dat ik opveerde was tijdens een interruptiedebatje tussen Esther Ouwehand en Henri Bontenbal over de dilemma’s rondom steun aan het kabinet-Schoof. Ouwehand verweet het CDA een te constructieve opstelling, waarop Bontenbal zei dat de Partij voor de Dieren óók moties van de coalitiepartijen had gesteund. Dat moest Ouwehand toegeven: „Ik erken met de heer Bontenbal dat je ook in een dilemma komt. Je kunt niet alles wat misschien een beetje een verbetering zou kunnen zijn, wegstemmen.” In principe deden ze dus hetzelfde, concludeerde Bontenbal: proberen een verdedigbaar midden te vinden. „Elke fractievergadering hadden wij het over: wat steunen we wel en wat steunen we niet, wanneer is het voor ons genoeg?”
Misschien geen bijster enerverende uitwisseling, maar voor mij wel het minst saaie moment van het debat. Beide politici erkenden dat er voor de oppositie van een (radicaal-)rechts kabinet geen ideale handelwijze bestaat. Als kijker voelde ik me niet bespeeld, maar aan het denken gezet. Dat is Elon Musk nog nooit gelukt.
Een Europese Unie waarin anti-Europeanen de toon zetten en klimaatsceptici de sleutels van het klimaatbeleid in handen krijgen: het is lastig voorstelbaar. Toch was dat het beeld dat afgelopen week ontstond in het Europees Parlement, tijdens een plenaire sessie in Straatsburg vol drama en onverwachte wendingen. In twee belangrijke Europese dossiers – klimaat en transparantie – wisten eurosceptische politici de show te stelen, en hadden middenpartijen het nakijken.
De komende jaren moet volop worden onderhandeld over welke klimaatdoelen de EU zichzelf oplegt voor 2040. De vraag die deze week in het Europees Parlement op tafel lag: welke fractie mag voor dit lastige, maar ook prestigieuze dossier de rapporteur leveren? Politieke families kunnen tijdens een soort ‘veiling’ bieden op deze invloedrijke positie. Dinsdag werd de winnaar bekend: Patriotten van Europa, de club van onder meer Geert Wilders, Viktor Orbán, Matteo Salvini en Marine Le Pen. Een fractie die de Green Deal liever vandaag dan morgen ziet stranden en recente voorstellen van de Europese Commissie voor vermindering van de uitstoot vierkant afwijst. Middenpartijen verweten elkaar niet goed te hebben opgelet.
Donderdag gingen eurosceptici er met nog een belangrijk thema vandoor: transparantie. In het verleden waren het juist radicaal-rechtse partijen die vaak in de problemen kwamen door een gebrek hieraan, bijvoorbeeld met betrekking tot partijfinanciering of het gebruik van EU-subsidies. Nu lukte het ze om de schijnwerper te zetten op Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie.
‘VDL’ lag al eerder onder vuur wegens haar onduidelijke rol bij de totstandkoming van vaccinatiedeals met Pfizer, ten tijde van de coronaepidemie. Het is iets waar ze zich nooit voor heeft willen verantwoorden, maar deze week móest ze wel, onder druk van de rechtsconservatieve ECR-fractie (Conservatieven en Hervormers), waartoe onder meer de SGP behoort, maar ook de PiS-partij, bekend van de aanval op de Poolse rechtsstaat.
Wat ‘Pfizer-gate’ is gaan heten, draait om het sms-contact dat VDL had met de Pfizer-top. VDL wilde geen inzage geven in de berichtjes, het Europees Hof oordeelde in mei dat ze dit wel had moeten doen, maar de Commissievoorzitter doet nog steeds geheimzinnig. Op aangeven van de Roemeense Europarlementariër Gheorghe Piperea werd voorgesteld om het vertrouwen in haar op te zeggen. De motie haalde het bij lange na niet, geheel volgens verwachting, maar de indieners ervan bereikten wel dat het wekenlang over weinig anders ging dan de minder mooie kanten van VDL, en in feite van de Europese democratie zelf. Missie geslaagd.
Na de Europese verkiezingen van juni vorig jaar schoof het Europees Parlement op naar rechts. Populisten zijn zich sindsdien beter en efficiënter in fracties gaan organiseren, weten middenpartijen slim tegen elkaar uit te spelen en slagen er steeds vaker in om hun stempel op de politieke agenda te drukken. Von der Leyen zelf heeft hier aan bijgedragen. Haar eerste termijn als Commissievoorzitter (2019-2024) draaide om de samenwerking tussen de twee traditionele molochen in het Europarlement: haar eigen politieke familie, de Europese Volkspartij (EVP), en die van de sociaaldemocraten (S&D), aangevuld met steun van de Liberalen (Renew). Sinds de verkiezingen van 2024 kan ze zowel over links als over rechts. Dat wil zeggen: radicaal-rechts. En dat doet de EVP, met stille goedkeuring van Von der Leyen, dan ook geregeld, met name om versoepelingen van het klimaatbeleid door te drukken.
Dit heeft, niet geheel onbegrijpelijk, veel kwaad bloed gezet bij linksere, pro-Europese partijen die VDL vorig jaar nog aan een meerderheid hielpen. „In tijden van wereldwijde volatiliteit en onvoorspelbaarheid heeft de EU kracht, visie en het vermogen om te handelen nodig”, schreef VDL donderdag na de stemming. Daar is geen woord van gelogen, maar het zou goed zijn als de EU-baas en haar partij zelf het goede voorbeeld geven. Samenwerken met partijen die klimaatwetenschap of de rechtsstaat ook maar een mening vinden of die stilletjes Poetin bewonderen, levert op korte termijn misschien politiek voordeel op, maar is op lange termijn een doodlopende weg.
De gebeurtenissen van afgelopen week geven constructieve partijen volop stof tot nadenken. Zij – en niet eurosceptici – zouden voorop moeten lopen als het gaat om thema’s als transparantie of klimaat. Dat sociaaldemocraten niet willen meestemmen met twijfelachtige, radicaalrechtse initiatieven is begrijpelijk. Als de motie het donderdag had gehaald, zou dit, zoals de regels voorschrijven, het aftreden van de voltallige Commissie in gang hebben gezet. Tegelijk moet er genoeg ruimte blijven voor het geven van kritiek op deze Commissie. Discussies kunnen niet steeds bij voorbaat worden gesmoord met het argument dat de wereld in brand staat. Op termijn zal ook dat het geloof in de Europese democratie aantasten.
In dit zonnige zomerweekend deel ik graag felicitaties uit. Allereerst aan president Trump die door zijn vriend Netanyahu is voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. De manier waarop Bibi dit grote geschenk aan Donald gaf was teder en oprecht. Wat mij vooral raakte was de ontroerende reactie van de onschuldige Donald, die door dit aanbod volledig overvallen werd en daardoor zeer spontaan en oprecht aangedaan reageerde. Toen ik dit zag dacht ik: de Derde Wereldoorlog is voorlopig nog ver weg.
En ik feliciteer voormalig NSC-Kamerlid Jelle Soepboer die net op tijd van het zinkende partijschip is gesprongen, waardoor hij de totale ondergang van deze splinter eind oktober niet hoeft mee te maken.
Ook proficiat voor de gemeente Coevorden die de komst van veertien minderjarige meisjes heeft weten tegen te houden met brandbommen en openlijke geweldpleging. Echt fantastisch. Zo doen we dat. Ik feliciteer ook de vluchtelingetjes dat hen een verblijf in deze ongeletterdenstam bespaard is gebleven.
Verder feliciteer ik de Turkse president Erdogan, die het wederom gelukt is om in zijn land een aantal corrupte burgemeesters achter de tralies te krijgen zonder dat een westers land daar tegen protesteert. Echt heel knap.
En natuurlijk gaan mijn felicitaties ook naar Vieze Jeroentje Rietbergen die definitief niet vervolgd gaat worden voor verkrachting van de toen negentienjarige Nienke Wijnhoven. Het met lenige pianovingers betasten van een minderjarig meisje door een vunzige muzikant op leeftijd is inderdaad iets heel anders dan verkrachten en daarom inderdaad niet strafbaar.
Wie ik niet mag vergeten te feliciteren is de redactie van het NOS Journaal, die waren deze week zo vriendelijk om het wederom gênante nieuws over hun directeur Renate Eringa, de Geitenpaadjeskoningin des Vaderlands, niet uit te zenden en te gunnen aan hun collega’s van RTL. Echt een journalistiek hoogstandje. Ik denk dat jullie op opslag kunnen rekenen. En jullie weten: Renate is niet lullig met salarissen. Uiteraard feliciteer ik Renate zelf ook omdat ze ondanks alles schaamteloos aan het omroeppluche blijft plakken. Dat noem ik pas karakter lieverd.
En ik feliciteer een straatje in Zwolle omdat het gelukt is om het studentenhuis van Noor Visser tegen te houden. Noor is een meisje dat niet zo lang geleden haar vader verloor en van de erfenis een huis kocht. Daar wilde ze met een paar vriendinnetjes in gaan wonen. De buren kregen daar lucht van en maakten bezwaar bij de gemeente. De argumenten waren uiteraard: overlast, lawaai, drukte, feestjes. Allemaal vrolijkheid waardoor de zure zulten in Noor haar straatje te veel herinnerd zouden worden aan hun eigen baldadige jeugd. Dit soort zit liever gezapig te dommelen in hun verantwoorde laadpalenjungle terwijl het denkt aan de hypotheekrenteaftrek, de zonnepanelenweelde, de elektrieke bakfietsen en het heerlijke verkeersdrempelsucces. Ze willen niet geconfronteerd worden met hun eigen vroeger. Toen hun leven nog leuk was en zin had.
De gemeente verbood het studentenhuis, waarop Noor naar de rechter stapte. Dat leek mij een gelopen koers voor onze Noor. Wie bepaalt wie je in je eigen huis haalt? Zeker bij rechters die zelf ook gestudeerd hebben en daardoor alles weten van alcohol, grensoverschrijdend gedrag en nachtelijke lol. Dus die gaven Noor vast gelijk. Ik rekende op een studentikoos briefje van de president van de rechtbank aan de Zwolse reservaatbewoners waarin uitgelegd werd hoe gezond het is om wakker gehouden te worden door jong spul dat de nachten nog gebruikt voor vrijen en dromen. En niet door snurkende zoutzakken die over relatietherapie liggen na te denken.
Maar helaas. De licht demente rechters zijn hun eigen jeugd vergeten. Dus Noor verloor.
En daarom feliciteer ik ook Noor Visser. Al is het maar omdat ze op tijd gewaarschuwd is. Ik mag hopen dat ze het huis kan verkopen aan een of ander aanleunechtpaar dat in het zeikerige straatje zielsgelukkig gaat worden.
En ik ga de jongens en meisjes van de studentenhuizen hier om mij heen feliciteren met de zomer waarin ze op afgetrapte bankstellen op de stoep bier kunnen drinken. Koud bier. Kortom: proost!
Vlak het neerstorten van een Air India-toestel op 12 juni in Ahmedabad werden de brandstofschakelaars voor beide motoren uitgeschakeld, blijkt volgens internationale persbureaus uit een eerste onderzoek van de Indiase overheidsorganisatie voor luchtvaartongevallen. Daardoor ging er geen brandstof meer naar de motoren en verloor de Boeing 787 Dreamliner direct stuwkracht en hoogte.
Bij de crash kwamen 241 van de 242 inzittenden om het leven en ook 19 mensen op de grond. Op geluidsopnames is te horen hoe de ene piloot aan de andere vraagt waarom hij de brandstoftoevoer heeft afgesloten, maar die antwoordt daarop dat hij dat niet heeft gedaan.
De onderzoekers melden niet hoe de brandstofschakelaars dan wel zijn uitgeschakeld. Volgens een door persbureau Reuters geraadpleegde vliegtuigexpert kunnen ze niet per ongeluk worden aan- of uitgezet. De schakelaars worden gebruikt om de motoren uit te schakelen als het vliegtuig bij de gate is, of bij noodsituaties zoals een motorbrand.
Lees ook
Indiaas passagiersvliegtuig stort onderweg naar Londen neer op gebouw met studenten
De Nederlandse ambassade in Senegal heeft vrijdag besloten om een gepland lhbtiq+-evenement in de hoofdstad Dakar af te blazen. Dat besluit volgde op een waarschuwing van de Senegalese overheid om de bijeenkomst niet door te laten gaan. Tijdens het evenement, dat vrijdagochtend zou plaatsvinden, zou een film worden vertoond, gevolgd door een discussie over lhbtiq+-kwesties in West-Afrika.
Homoseksualiteit is strafbaar in Senegal. Wanneer iemand seks heeft met een persoon van hetzelfde geslacht, kan diegene tot vijf jaar celstraf krijgen. „Senegal accepteert geen enkele vorm van propaganda of promotie van het lhbti-fenomeen op zijn grondgebied”, schreef het Senegalese ministerie van Buitenlandse Zaken in een verklaring op Facebook. Het ministerie wees erop dat dergelijke internationale activiteiten „absoluut in overeenstemming moeten zijn met geldende wet- en regelgeving van het land”.
Ambassadeur ontboden
Een parlementslid van de grootste politieke partij in Senegal, Guy Marius Sagna, riep donderdag al de regering op om het evenement te verbieden. „Nederland en andere landen zijn vrij om lhbti-mensen in hun eigen land te steunen. Hier in Senegal is dat niet mogelijk”, zei hij. De Senegalese regering heeft de Nederlandse ambassadeur daarnaast ontboden.
De Nederlandse ambassade besloot vervolgens het geplande evenement te schrappen. In een korte reactie aan NRC laat het ministerie van Buitenlandse Zaken weten dat Nederland staat voor „mensenrechten en gelijke behandeling”, maar dat het evenement werd geannuleerd vanwege „verschillende factoren”.
De bijeenkomst zou worden georganiseerd in samenwerking met de Equal Rights Coalition, een samenwerking van een aantal gelijkgezinde ambassades. De filmmiddag zou gaan over de rechten van lhbtiq+-vrouwen en trans personen in West-Afrika.
Tot onderhandelen met Israël is Hamas best bereid. Op één voorwaarde: als het maar niet zo loopt als de vorige keer. Toen, in maart, schond Israël eenzijdig de voorwaarden van het staakt-het-vuren door zijn vernietigingscampagne in Gaza te hervatten. Deze keer eist Hamas een harde garantie uit Washington dat Israël dat bij een volgende wapenstilstand niet nog een keer doet.
Uit Washington? Ja, zegt analist Mouin Rabbani: de onderhandelingen over een nieuw staakt-het-vuren in Gaza vinden in feite niet tussen Israël en Hamas plaats. Het is in de praktijk de Amerikaanse president Donald Trump die bepaalt wat de voorwaarden zijn waar beide partijen zich aan moeten houden.
Onafhankelijk is de president niet: hij staat openlijk aan de kant van Israël. „Maar als belangrijkste bondgenoot en wapenleverancier heeft Trump wel de macht om de Israëlische premier Benjamin Netanyahu bindende voorwaarden op te leggen”, aldus Rabbani.
Voedselhulp weer neutraal
Behalve de garantie op een einde aan de oorlog stelt Hamas twee harde eisen. De Israëlische troepen moeten zich terugtrekken tot de posities die ze in maart innamen. En internationale organisaties als de Verenigde Naties moeten weer de leiding krijgen over de verdeling van hulpgoederen, in plaats van de omstreden Gaza Humanitarian Foundation.
De onderhandelingen vinden plaats in Doha, de hoofdstad van Qatar. De afgevaardigden van Israël en Hamas praten daar niet direct met elkaar. In plaats daarvan zitten de delegaties in verschillende gebouwen, terwijl bemiddelaars boodschappen tussen de partijen doorgeven.
Volgens internationale media liggen de contouren klaar voor een overeenkomst over een staakt-het-vuren. Het wachten is op doorslaggevende actie van Trump en zijn manusje van alles, Steve Witkoff.
Maar wie is Hamas nog, nu Israël de afgelopen jaren de meeste leiders van de militante organisatie geëxecuteerd heeft?
In Gaza is er weinig meer over van het vooroorlogse leiderschap van Hamas. Begin vorige maand nodige Israël de internationale pers uit om te komen kijken naar het lichaam van Mohammed Sinwar. Deze leider van de militaire tak van Hamas was omgekomen bij een Israëlische luchtaanval op een ondergrondse tunnel bij een ziekenhuis in de stad Khan Younis.
Enkele maanden eerder had een Israëlische patrouille al zijn broer gedood, Hamas-leider Yahya Sinwar, die gold als het brein achter de aanval van 7 oktober. Te zien op door Israël gedeelde dronebeelden was een zwaargewonde man die nog net een stok richting de camera wist te gooien. Ook topman Mohammed Deif – die eveneens betrokken was bij de voorbereiding van 7 oktober – kwam vorig jaar bij Israëlische bombardementen om het leven.
Tot op heden heeft het doden van Hamas-leiders door Israël het einde van de oorlog niet dichterbij gebracht. De nieuwe kopman in Gaza is naar verluidt Izz al-Din al-Haddad, een overlever uit de oude garde van de groep, die in zijn opvattingen niet veel verschilt van zijn voorgangers. Al-Haddad sprak zich in een interview met Al-Jazeera eerder uit over de noodzaak voor een permanent einde tot de oorlog en het volledige terugtrekken van het Israëlische leger uit Gaza.
Pijnpunt
Maar juist de garantie op een definitief einde aan de oorlog is het pijnpunt in de huidige onderhandelingen in Doha – net zoals dat ook het geval was tijdens eerdere vastgelopen gespreksrondes. Netanyahu wil zich het recht voorbehouden om de genocidale oorlog toch weer voort te zetten. Daarbij eist Israël dat Hamas volledig ontwapend wordt en dat de leiders van de organisatie de Gazastrook verlaten.
Strijders van Hamas escorteren een voertuig van het Rode Kruis voor het vervoer van Israëlische gijzelaars die vrijkomen in het kader van een eerder staakt-het-vuren, begin dit jaar. Foto Abed Hajjar/AP
Wat mogelijk deze keer in Doha het verschil maakt is een verschuiving in de machtsbalans in Hamas, die door zowel The Economist als verschillende Israëlische media is opgetekend. Door het omkomen van Hamasleiders in Gaza zou het meer gematigde politieke leiderschap van de groep – dat in het buitenland verblijft – aan invloed hebben gewonnen. Daardoor zouden ze zich flexibeler opstellen bij de onderhandelingen met Israël.
Niet iedereen deelt deze analyse. „De gematigden missen een voorman met het nodige gezag in de beweging”, stelt Hugh Lovatt, Hamas-expert van de denktank European Council on Foreign Relations. Eerder vervulde Ismail Haniyeh die rol – de invloedrijke politieke leider die in 2024 om het leven kwam bij een Israëlische aanslag in Teheran. Zijn dood verstevigde destijds de positie van de hardliners in Gaza.
„Daarbij is Hamas een volksbeweging”, zegt Lovatt. De politieke leiders in Doha hebben veel minder contact met de achterban dan Hamas-leden in Gaza of op de Westelijke Jordaanoever. „Dat ondermijnt enigszins hun macht en aanspraak op legitimiteit.” Anderhalf jaar oorlog heeft volgens Lovatt ook een radicaliserende werking gehad op de militaire tak van Hamas in Gaza: „De houding is verhard, het idee leeft dat men tot het bittere einde door moet gaan met het gevecht tegen Israël.”
Toch zal de relatief gematigde Hamas-vleugel in Doha volgens Lovatt in staat zijn om een overeenkomst over een staakt-het-vuren te sluiten. Juist de inzet van Israël maakt hem pessimistisch over een wapenstilstand. „Hamas overweegt nog wel concessies, bijvoorbeeld over het aantal vrij te laten gijzelaars. Maar als Netanyahu blijft hameren op volledige ontwapening en uitzetting van Hamas-leiders, dan weet je op voorhand dat Hamas dat nooit zou accepteren. Of alleen als onderdeel van een bredere discussie over een Palestijnse staat. En dat is voor Israël weer onbespreekbaar.”
Lees ook
Hoe verdrijving van Palestijnen uit Gaza opnieuw gemeengoed werd in Israël
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134833829-beef5b.jpg|https://images.nrc.nl/Z9idZEn1xjneKNYjtLkTn07abR0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134833829-beef5b.jpg|https://images.nrc.nl/9dP75y0LLnIQfKJpRhb28Xp0yPg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134833829-beef5b.jpg)
