De dagvaarding is bezorgd, en daarmee is een nieuwe, grote klimaatzaak officieel begonnen. Vrijdagochtend hebben de kopstukken van Milieudefensie, vergezeld door een stoet sympathisanten, het processtuk officieel overhandigd op het hoofdkantoor van ING, de bank waarvan Milieudefensie stelt dat haar klimaatbeleid ver onder de maat is en zo dus bijdraagt aan het verergeren van de klimaatcrisis.
Volgens Milieudefensie liepen er honderden aanhangers mee. Naast Milieudefensie zijn er nog 30.000 andere mede-eisers: allemaal individuen.
Voor de fijnproevers: hier de dagvaarding zelf, waarin je precies kunt lezen waarom Milieudefensie achter ING aangaat, wat Milieudefensie ING allemaal verwijt, en wat de milieuorganisatie eist van Nederlands grootste bank. Let wel: het zijn in totaal 351 pagina’s, en veel ervan is ingewikkelde juridische kost. Maar het is niettemin echt aan te raden om eens te door te nemen, want het juridische bouwwerk van Milieudefensie – ook deze keer weer opgezet door advocaat Roger Cox, die ook de Shell-zaak op poten zette – is doorwrocht.
Voor degenen die minder tijd hebben: in de kern stelt Milieudefensie dat ING, door grote vervuilers te blijven financieren, de klimaatcrisis mede veroorzaakt. Milieudefensie noemt ING dan ook consequent „bankier van de klimaatcrisis”. De organisatie eist dat ING zijn uitstoot halveert in 2030 en stopt met het financieren van bedrijven die nog nieuwe olie- en gasprojecten starten.
Milieudefensie-directeur Donald Pols legde twee maanden geleden aan mijn collega Eva Smal en ik al op hoofdlijnen uit waarom zijn organisatie ING op de korrel neemt. Dat interview kun je hier teruglezen.
‘Niet langer toekijken’
Bij het hoofdkantoor van ING vrijdagochtend zei hij in een toespraak tot de verzamelde groep sympathisanten: „We laten vandaag zien dat we niet langer toekijken hoe ING de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen in gevaar brengt. ING moet stoppen met willens en wetens de klimaatcrisis te verergeren door miljarden in vervuilende bedrijven te stoppen.”
ING zelf reageerde met een persbericht op de stap. Het hoofd bedrijfsethiek, Arnaud Cohen Stuart, zegt daarin: „Deze laatste stap van Milieudefensie is niet onverwacht – ze hebben hun plannen meer dan een jaar geleden aangekondigd. We hebben hun claims nog niet doorgenomen, maar tot nu toe zijn ze onrealistisch en onredelijk. We delen de bezorgdheid over het klimaat, maar verschillen van mening over welke actie daarvoor nodig is.”
ING verwijst verder naar het feit dat een belangrijke, onafhankelijke organisatie die het klimaatbeleid van grote bedrijven controleert, het Science Based Targets Initiative (SBTi) deze week heeft geconcludeerd dat het klimaatbeleid van ING in lijn is met het Klimaatakkoord van Parijs – ik schreef daar donderdag over. Milieudefensie plaatst daar niettemin zijn twijfels bij.
Liveblog Economieblog
Trump waarschuwde auto-directeuren, Superunie gaat inkoopsamenwerking aan
Na ruimt drie jaar afwezigheid keert Promenade terug op televisie. Niet vanuit de oude, vertrouwde studio, maar vanuit Diederik Ebbinge’s schilderachtige Noord-Franse chateau, waar hij zes weken lang drie bijzondere vaste gasten zal ontvangen: Henry van Loon, Eva Crutzen en Ton Kas. Onder het genot van een goed glas en heerlijk Frans eten wil hij hen door middel van goede en soms best emotionele gesprekken graag beter leren kennen: Waar komen ze vandaan? Wat kregen ze mee van hun ouders, en leven die überhaupt nog? Ook worden de vaste gasten flink op de proef gesteld met enkele loodzware beproevingen. Maar pas op, in Chateau Promenade – een parodie op programma’s als Chateau Meiland en Villa Felderhof – is niets wat het lijkt.
Op de spoedeisende hulp
De ziekenhuisserie is terug van nooit weg. Leven en dood, liefde, misdaad en sociale kritiek: in het hospitaal komt alles samen. De serie The Pitt, wekelijks te zien bij HBO Max, gaat voor keihard realisme en een brede visie. The Pitt bevat alle ingrediënten van een doorsnee ziekenhuisserie en stijgt daar tegelijk ver boven uit. Noah Wyle, bekend als dokter Carter in ER, speelt de hoofdrol. Als leider van de spoedeisende hulp in een ziekenhuis in Philadelphia begeleidt hij drie groentjes, terwijl zijn trauma’s uit de coronatijd geregeld opspelen. Na het weekend komt Netflix ook met een ziekenhuisreeks. Pulse (vanaf 3 april) speelt zich af op de spoedeisende hulp van in een ziekenhuis in Miami. Wanneer een wervelstorm opsteekt in Florida en het ziekenhuis volstroomt, moeten iedreen aan de bak.
Met burnout in de theewinkel
Gladiator Alta wint al haar gevechten, tot een andere kampioen ineens de troon steelt. Ze raakt in de knoop met zichzelf en slaat op de vlucht. Zo belandt ze bij een mysterieuze theewinkel. Speltechnisch draait Wanderstop om het verzamelen van de juiste theebladeren om je klanten te bedienen, een stressloze activiteit waarbij je nooit tijd tekort komt of dood kunt gaan. Dit spelsysteem wordt gebruikt om te laten zien hoe ook Alta moet afremmen en hoe ze oog in oog komt te staan met haar afgebrokkelde eigenwaarde en plotselinge burnout. Daarmee schetst de game een deels autobiografisch verhaal van auteur Davey Wreden, die na ontwikkeling van hitgame en critical darlingThe Stanley Parable droomde van een lager tempo in zo’n theewinkeltje.
Het Franse Chanson
Op 29 maart en 5 april zendt Chanson de finale uit van het negenendertigste Concours de la Chanson die op 15 maart in de Rode Hoed in Amsterdam werd gehouden. Het Concours is een toonaangevend Nederlands zang-evenement dat zich heeft ontwikkeld tot een springplank voor Nederlandse en Vlaamse artiesten die Franstalig repertoire vertolken. Ze worden geïnspireerd door artiesten van Brel tot Piaf, en van Zaz tot Stromae. Dit concours is een viering van muzikale diversiteit en talent. De negenendertigste editie had een gewijzigde formule. De zangwedstrijd stond open voor amateurs en (semi-) professionals. We horen deze zaterdag Monique Aarts, Renske Munneke, Fenna Beets, Kurt Vanhengel (Le Flamand) en Yente & Romée (Trop de Mal). Chanson is te beluisteren via de Concertzender app en concertzender.nl. Daar zijn ook alle chansons van de afgelopen jaren terug te horen.
De politie heeft de identiteit van de verdachte van de steekpartij die donderdag plaatsvond bij de Dam in Amsterdam door „een verscheidenheid aan documenten” nog niet kunnen vaststellen. Dat heeft de politie vrijdagochtend bekendgemaakt. Ook het motief van de verdacht is nog niet bekend.
Om welke documenten het gaat, wil de politie vrijdagmiddag nog niet zeggen. Wel is duidelijk dat bij de aanval meerdere messen zijn gebruikt. De aangehouden verdachte is donderdag behandeld in het ziekenhuis en zit momenteel vast in de Penitentiaire Inrichting in Scheveningen, de enige gevangenis waar ook medische zorg kan worden geboden. Hij had een verwonding aan zijn been.
De man had zich ingeschreven in een hotel in Amsterdam. Hij wordt ervan verdacht donderdag vijf personen te hebben neergestoken in de buurt van de Dam. Vijf mensen, onder wie twee Amerikanen, een Pool en een Belgische, raakten gewond. Een achtervolger wist hem te overmeesteren.
Psycholoog Anne de Jong heeft als relatietherapeut heel veel stellen voorbij zien komen in haar praktijk. In gesprek met Pieter van der Wielen vertelt ze over de belangrijkste inzichten die ze in de afgelopen kwart eeuw heeft geleerd – ook van haar eigen liefdesleven. “In relaties is het belangrijk om over triggers te kunnen praten, over wat er in je hoofd en je hart speelt.“
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar [email protected].
Door de problemen met stikstof kunnen ongeveer 40.000 woningen niet worden gebouwd. Dat is 9 procent van het totale aantal woningen dat is gepland tot en met 2030. Bijna driekwart van de kleine half miljoen geplande woningen kan direct worden opgeleverd. De rest kan er komen met aanpassingen van de bouwprojecten en met extra vergunningen.
Dit blijkt uit een studie van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB), die vrijdag is gepubliceerd. De aanvullende maatregelen zorgen de komende jaren wel voor vertraging: gemiddeld zes tot twaalf maanden per woning. De extra maatregelen zorgen ook voor meer kosten: naar schatting zo’n 600 miljoen euro.
Het verwachte verlies van 40.000 woningen is maar een zesde van het aantal van ruim 240.000 dat branche-organisatie Bouwend Nederland eerder deze maand noemde in het AD. „Zo’n uitzonderlijk hoog aantal krijg je als je alle projecten binnen de 5 kilometer van beschermde natuurgebieden telt”, zegt directeur Taco van Hoek van het EIB. „In de praktijk kunnen bijvoorbeeld veel kleinere projecten op korte afstand van die gebieden wel doorgaan, blijkt uit onze studie.”
Elk project een druppel
De bijdrage van de bouwsector aan de neerslag van stikstofverbindingen in Nederland is klein (1,3 procent) in vergelijking met bijvoorbeeld de binnenlandse en buitenlandse landbouw (75 procent). Op de bouwplaats is de uitstoot van stikstofverbindingen door bijvoorbeeld graafmachines en vrachtwagens met materiaal bovendien tijdelijk.
Dat de woningbouw toch tegen stikstofregels aanloopt, komt doordat in veel zogeheten Natura2000-gebieden al decennia veel meer stikstofverbindingen neerkomen dan de natuur daar kan dragen. Ecologen spreken wel van een emmer die zo vol is gestroomd, dat elke extra druppel die doet overstromen. Elk bouwproject kan in die benadering zo’n druppel zijn. Extreem kleine hoeveelheden stikstofneerslag worden afgerond naar nul, maar bij een iets grotere neerslag kan er een probleem ontstaan.
De mogelijkheden om die stikstof-hobbel snel te nemen, zijn de afgelopen jaren verkleind door rechterlijke uitspraken. Zo maakte de Raad van State december vorig jaar een eind aan het zogeheten intern salderen. Daarbij werd de bestaande stikstofruimte van bijvoorbeeld een gesloopt gebouw waar eerder stikstof mee werd uitgestoten (zoals een fabriek) automatisch hergebruikt voor een nieuw project op dezelfde plek. Dat mag niet meer: de mogelijke neerslag van een nieuw project op een nabijgelegen natuurgebied moet nu apart beoordeeld worden.
Binnen de normen
Om te achterhalen in hoeverre dergelijke stikstofregels de woningbouw tot en met 2030 belemmeren, hebben de onderzoekers van het EIB maandenlang gerekend. Daarvoor hebben ze de ongeveer 470.000 woningen waarvoor een bouwvergunning is verleend, op de kaart van Nederland gezet. Hetzelfde hebben ze gedaan met alle Natura 2000-gebieden.
Vervolgens hebben de onderzoekers gekeken naar de omvang van alle bouwprojecten en de afstand tot een nabijgelegen natuurgebied. Want: hoe groter een bouwproject en hoe dichter bij een natuurgebied, hoe groter de neerslag van stikstofverbindingen. Uiteindelijk hebben ze met behulp van het in dit soort gevallen verplichte rekenmodel (Aerius) ingeschat hoeveel van de uitgestoten stikstof naar verwachting neerslaat in de nabije natuur.
Daaruit blijkt dat bij 73 procent van de te bouwen woningen de neerslag binnen de huidige norm zal blijven; die woningen kunnen dus zonder meer worden neergezet. „Het gaat daarbij om kleinere bouwprojecten vlak bij natuurgebieden en grotere projecten die verder weg liggen”, zegt Van Hoek. „Dit zijn projecten met een beperkte neerslag.”
Daarnaast kan nog eens 5 procent worden gebouwd door aanpassingen van de projecten. „Vooral door meer elektrische machines in te zetten”, zegt Van Hoek. „Met kleine elektrische machines gaat het al heel goed en met middelgrote steeds beter, maar met grote machines is nog wel werk te doen.” Zulke innovatie is „robuust” benadrukt Van Hoek: „Dat geldt ook breder, in het verkeer en bij de industrie. Zo is in Nederland de hoeveelheid stikstofoxiden in vijf jaar met 30 procent gedaald, vooral door de elektrificatie van het wagenpark. Dat is spectaculair en hoopgevend.”
Zo werkt het
Bij de bouw van een woning komt ongeveer 5 kilo stikstof vrij, bijvoorbeeld van diesel-graafmachines. Van die stikstof mag niet te veel neerslaan in een kwetsbaar natuurgebied in de buurt.
Driekwart van woningen kan straks zonder meer worden gebouwd. Dan gaat het om weinig woningen. Of om woningen die ver genoeg van de kwetsbare natuur komen.
Als intern salderen nog mogelijk was geweest, had het verlies van woningen tot 30.000 beperkt kunnen worden. Omdat intern salderen nu niet meer mag, hebben de onderzoekers een inschatting gemaakt welk project nu nog kans maakt op een natuurvergunning en welk niet. Zo’n vergunning is namelijk onwaarschijnlijk bij natuurgebieden die er zo slecht aan toe zijn, dat alle stikstofruimte gebruikt moet worden om de natuur te herstellen. Om die reden mogen naar schatting 10.000 woningen er niet komen.
„Met de huidige woningbehoefte is het verlies van in totaal 40.000 woningen natuurlijk pijnlijk”, zegt Van Hoek. Die pijn zit vooral bij de grotere projecten en wordt het meest voelbaar bij de Veluwe. Daarnaast moeten voor veel woningen die wel worden gebouwd extra natuurvergunningen worden aangevraagd; dat zorgt voor vertragingen en extra kosten. Vertragingen kosten 42 euro per woning per week. Een ecologisch onderzoek voor een natuurvergunning komt al gauw op 20.000 euro.
Die extra kosten zouden volgens het EIB fors omlaag kunnen, van 600 tot 200 miljoen euro. Nederland zou dan wel voor de stikstofneerslag een grens van 1 mol per hectare per jaar moeten gaan hanteren, zoals het kabinet ook overweegt. Nu wordt er gerekend met een fractie daarvan, namelijk 0,005 mol. Met een veel minder strenge norm heb je ook veel minder projecten die de norm overschrijden. „Met een voorspelbare en evenwichtige norm van 1 mol zou 96 procent van de woningen zonder meer gebouwd kunnen worden”, zegt Van Hoek. „Alleen grote projecten vlak bij natuurgebieden zorgen dan nog voor problemen.”
De Filippijnen kunnen blijven rekenen op de militaire steun van de Amerikanen, aldus de Amerikaanse Minister van Defensie Pete Hegseth. De minister is vandaag op bezoek in Manila. „Vrede door kracht en afschrikking werkt. Zeker in deze regio waar jullie te kampen hebben met de dreiging van het communistische China”, zei hij tegen de Filippijnse president Ferdinand Marcos.
China claimt grote delen van de Zuid-Chinese Zeegebied, ook gebieden die volgens internationale verdragen horen bij de Filippijnen, Vietnam, Brunei, Maleisië en Indonesië. Dat Hegseth bij de hoorzitting in de Senaat voor zijn benoeming, in januari, dacht dat ASEAN (een verbond van tien Zuidoost-Aziatische landen) bestond uit Zuid-Korea en Japan en niet eens leek te weten waar de Filippijnen liggen, werd wereldwijd met hoon ontvangen. De landen in Zuidoost-Azië die afhankelijk zijn van militaire steun van de VS, zoals de Filippijnen en Vietnam, keken bezorgd naar de beelden uit het Amerikaanse Congres.
Chinese schepen
Sinds het aantreden van president Marcos in 2022 is de agressie van Chinese schepen in Filippijnse wateren toegenomen. Chinese oorlogsschepen vallen regelmatig Filippijnse vissers aan die in nationale wateren en in Filippijns zeegebied varen. Ook zijn er regelmatig agressieve aanvaringen met de Filippijnse kustwacht. In juni verloor een Filippijnse militair zijn duim bij een schermutseling bij het rifeiland Second Thomas Shoal, dat in de Filippijnse Exclusieve Economische Zone ligt maar door China wordt geclaimd. Het Hof van Arbitrage in Den Haag oordeelde in 2016 dat de Chinese aanspraak op het gebied niet geldig is, maar Beijing erkent dat vonnis niet.
Sinds 1999 dient een gezonken Filippijns oorlogsschip, de BRP Sierra Madre, er als Filippijnse militaire basis. Spanningen namen toe toen China de route naar het schip blokkeerde, waardoor de Filippijnen de troepen die er gestationeerd zijn enige weken niet meer konden bevoorraden.
Lees ook
Een roestend schip moet China op afstand houden
Ook rond Scarborough Shoal, een ander visrijk rifgebied in Filippijnse wateren, domineren Chinese schepen. En afgelopen weken patrouilleerde het zogenaamde Chinese ‘Monsterschip’, het grootste oorlogsschip ter wereld, in Filippijnse wateren.
Gezamenlijke oefeningen
Zonder Amerikaanse militaire en financiële hulp zijn de Filippijnen niet in staat om zich te verweren tegen de Chinese expansiedrift. De Filippijnen zijn vanwege hun geschiedenis (ze waren een periode door de Verenigde Staten gekoloniseerd) sinds de onafhankelijkheid nauw verbonden met de VS. In 1951 tekenden de landen een wederzijds militair verdedigingspact, dat inhoudt de landen bij een aanval van een andere natie elkaar te hulp komen. Sinds 1991 vindt elk jaar in de Filippijnen een grote militaire oefening door beide landen plaats, Balikatan (‘Schouder aan Schouder’ in de Filippijnse taal Tagalog), waaraan ook andere bondgenoten zoals Frankrijk en Australië deelnemen. Om de Chinese agressie beter het hoofd te bieden ging Marcos vorig jaar met de VS en Japan een apart trilateraal verdedigingspact aan, een samenwerkingsverband op gebied van maritieme veiligheid, economie en technologie. Ook zoeken de Filippijnen toenadering tot de Quad, een bondgenootschap tussen de VS, Australië, Japan en India.
Filippijnse studenten grepen het bezoek van Hegseth vrijdag aan om tegen de Amerikaanse militaire aanwezigheid te demonstreren in de buurt van de ambassade in Manila. Foto Francis R. Malasig/EPA
Hoewel de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, gelijk bij het aantreden van president Donald Trump de continuering van Amerikaanse steun aan de Filippijnen telefonisch bevestigde, bleef de onrust over een nieuwe Amerikaanse koers. De grove behandeling van de Oekraïense president Zelensky in de Oval Office door Trump en JD Vance in februari nam de onzekerheid over hun positie bij landen als de Filippijnen niet weg. Betekent ‘America First’ dat de Filippijnen (zoals Taiwan ook vreest) nu slechts een speelkaart zijn in de onderhandelingen met China?
Recente Chinese propaganda heeft de Filippijnen extra op de kast gejaagd. Volgens de Filippijnse admiraal Roy Trinidad circuleren op Chinese mediaplatforms beweringen dat eilandprovincie Palawan (bijna een miljoen inwoners) ooit Chinees was. De beroemde vijftiende eeuwse Chinese ontdekkingsreiziger Zheng He zou het Filippijnse eiland hebben ontdekt en aan China hebben toegevoegd. Maar er is geen enkel bewijs dat hij ooit Palawan heeft bezocht, laat staan dat het destijds onderdeel was van het Chinese keizerrijk.
Verzet tegen Chinese agressie
Wat staat er op het spel? Anders dan zijn voorganger Rodrigo Duterte, die nog steeds warme banden met China onderhoudt, verzet de huidige Ferdinand Marcos zich met hand en tand tegen de Chinese agressie. Maar daarmee legt hij ook zijn lot deels in Amerikaanse handen. Zonder de VS zijn de Filippijnen militair niet tegen China opgewassen. Het land, dat een tiental Amerikaanse militaire bases op zijn grondgebied heeft, rekent erop dat de Amerikaanse militaire steun China op afstand houdt. Eerder deze maand verklaarde Jose Manuel Romualdez, de Filippijnse ambassadeur in Washington, dat 336 miljoen dollar van een onder de regering-Biden toegezegd hulppakket van 500 miljoen dollar onderweg is. De Filippijnen willen dit geld gebruiken om het leger te moderniseren. Ook zei hij dat president Marcos voor de jaren 2025-2029 een totaalpakket van 2,5 miljard dollar van Donald Trump hoopt los te krijgen.
‘Roofdier’
China bekijkt de ontwikkelingen met argusogen. De grootmacht ziet de aanwezigheid van Amerikaanse bases en oorlogsschepen in de regio als buitenlandse inmenging. Een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken waarschuwde de Filippijnen dinsdag dat ze de „deur niet moeten openen voor een roofdier”. Hij legde met deze woorden de vinger op een gevoelige plek, namelijk de Filippijnse afhankelijkheid van het tumultueuze, mogelijk onbetrouwbare, beleid van Trump. „Degenen die zich aanbieden als welwillend schaakstuk zal in het eindspel worden opgeofferd,” zei hij om de kwetsbaarheid van de Filippijnen nog eens fijntjes te benadrukken. „We zijn geen willoos schaakstuk,” reageerde een Filippijnse woordvoerder vandaag. „We zijn een onafhankelijke natie.”
Het is nog niet bekend welke concrete toezeggingen zijn gedaan. Pete Hegseth vliegt morgen naar Japan.
Een opmerkelijk bericht vanochtend: Trevor Milton, de omstreden oprichter van truckbedrijf Nikola, zegt op X dat de Amerikaanse president Donald Trump hem gratie heeft verleend.
Milton is veroordeeld in 2023 voor het bedonderen van investeerders. Nikola wilde elektrische trucks bouwen en zo de Tesla van de vrachtwagens worden. Kortstondig was het miljarden dollars waard, maar uiteindelijk volgde een harde val. Het bedrijf zou de staat van de technologie die het in bezit had hebben overdreven. Nikola zou onder meer een truck van een helling hebben laten rollen om de indruk te wekken dat deze kon rijden.
Milton moest vier jaar de cel in, maar lijkt nu dus te zijn vrijgekomen. Internationale media hebben zijn bericht nog niet kunnen verifiëren bij het Witte Huis. Milton zou zich nu willen storten op een documentaire over zijn leven, aldus de Financial Times.
Liveblog Economieblog
Trump waarschuwde auto-directeuren, Superunie gaat inkoopsamenwerking aan
Ze schaamt zich bij voorbaat dood, als Lucy Dacus (Virginia, 1995) zich voorstelt hoe het is om de teksten van haar nieuwe album hardop te moeten voorlezen. Ze legt het bestek neer, kijkt geschrokken op van haar eggs benedict en lijkt te willen verdwijnen in de enorme bank in de Amsterdamse hotelsuite. Lang belemmerde ongemak haar bij ongeveer het meest voor de hand liggende wat er voor een zanger is: liedjes schrijven over de liefde. En dat terwijl ze al haar hele succesvolle carrière open is over onderwerpen die juist voor anderen ongemakkelijk zijn. Haar soloalbums worden steevast overladen met goede kritieken en met haar gelegenheidsgroep Boygenius overrompelde ze een paar jaar terug de popwereld, stond ze zoenend met bandgenoten op enorme podia, won meerdere Grammy’s en nam nooit een politiek blad voor de mond. Maar zingen over romantiek? Nee hoor, nee. Dat was lang een brug te ver.
Dacus doet een handvol kleine shows, nog voordat haar plaat Forever is a Feeling uitkomt. Goed om de nieuwe liedjes in de vingers te krijgen, om de hype voor een grotere tour deze zomer op te kloppen en wat pers te spreken. Begin maart stond ze in de Amsterdamse Vondelkerk, waar een kleine groep fans via een loterij kaarten voor kon krijgen. Goed gekozen die locatie, omdat ze op haar vorige album zong over als biseksueel meisje op te groeien in een christelijke omgeving. Maar ook omdat ze zelf een kunsthistorische rode draad in haar nieuwe plaat ziet en de Vondelkerk ontworpen is door Pierre Cuypers, een paar jaar voor hij het Rijksmuseum ontwierp.
„Het nummer ‘Modigliani’ is genoemd naar een van mijn favoriete kunstenaars”, legt Dacus uit. De albumhoes wordt gesierd door een portret in olieverf. In de video van de eerste single speelt ze een personage dat ontsnapt uit een schilderij. Maar nog belangrijker vindt ze hoe de ambiance van musea bepalend is voor haar nieuwe werk. „Ik schrijf veel in musea. Door de sfeer daar gaat mijn eigen tempo naar beneden. Ik kan er rustig in mijzelf neuriën. En ik vind er altijd inspiratie.” In schilderijen, romans, altijd zoeken naar nieuwe ideeën. Ook in gesprekken. Als het tijdens het interview gaat over een boek dat een relatie legt tussen het concept romantische liefde en de opkomst van de boekdrukkunst, lijkt ze het nieuwe album te laten voor wat het is en dieper in verschillende definities en vormen van liefde te duiken. Maar telkens komt Dacus weer bij zichzelf uit, alsof ze net op tijd door heeft dat ze wegdrijft van het belangrijkste onderwerp.
Het probleem van ironie
„Eerlijkheid is een spier die je kan trainen”, peinst Dacus over waarom ze nu dan toch een onmiskenbaar romantische plaat gemaakt heeft. Dat neemt ze ook buiten haar muziek vrij letterlijk. Zo sprak ze in interviews open over hoe ze van huis uit een negatieve opvatting over abortus meekreeg. Dat ging zo ver, dat haar moeder haar met een protestbord naar de wachtkamer van klinieken wilde sturen. Als geadopteerd kind zou de piepjonge Dacus daar veel impact hebben, was het idee erachter. Ze draait niet om de schaamte over haar oude opvattingen heen, gebruikt haar podium tegenwoordig juist om aandacht en geld te werven voor pro choise organisaties.
Ook als het gaat om liefde vindt Dacus dat ze die eerlijkheid moet tonen. Omdat ze het zo weinig om zich heen hoort, in de muziek van vandaag. „Kijk naar een zangeres als Whitney Houston, die zong er nog met een groot open hart over. De laatste jaren lijkt alles ironisch gebracht te moeten worden. Of sassy. Alsof eerlijk zijn te naakt voelt. Blijkbaar is de angst voor het ongemak zo groot dat mensen niet eens meer durven te zeggen dat ze van elkaar houden.” Ze laat even een stilte vallen, gaat wat rechterop zitten met beide handen onder haar benen. „Zo dom, hè?”
Het liefst zou ik willen dat iedereen alles meezingt en mij daarna totaal vergeet
Die eerlijkheid zorgt ook dat Dacus geregeld na het schrijven van een nieuw liedje ontdekt hoe ze ergens over denkt. „Soms schrijf ik iets waardoor ik opeens mijn leven moet aanpassen. Denk ik dit echt? Neem ‘Limerence’. Daar zit deze regel in: ‘I want what we have. A beautiful life. But the stillness. The stillness might eat me alive.’ Daaaaang, dacht ik toen ik het teruglas. Denk ik dit echt? Ik had een prachtig leven, maar het kon niet het mijne zijn. Vanaf dat moment begon ik mijn toenmalige relatie te beëindigen.”
Het album benadert liefde vanuit nogal wat invalshoeken. Het zit nog altijd tussen rock en folk in, maar er klinken nu weelderige strijkers en veel gedetailleerdere arrangementen dan in haar eerdere werk. En veel belangrijker nog dan de break-ups of de diepe liefde voor vriendin en Boygenius bandgenoot Phoebe Bridgers die ze bezingt, is de liefde voor die andere bandgenoot: door het hele album klinken kruimels over een relatie met Julien Baker, iets waar al lang geruchten over gaan. Al is, zoals altijd in de wereld van fans, de grens tussen gerucht en wensdenken dun.
Lucy Dacus: „Daaaaang, dacht ik toen ik het teruglas. Denk ik dit echt?” Foto Merlijn Doomernik
Eerlijkheid als wapen
Op het pijnlijk mooie openingsnummer ‘Big Deal’ zingt Dacus hoe zij zichzelf als gast voorstelde op de bruiloft van een onbereikbare liefde, lees Baker. Ze zou niet zichzelf bij het altaar inbeelden, maar Baker grootmoedig het allerbeste gunnen. Waar en ongeloofwaardig tegelijkertijd. Maar langzaam sijpelt er meer door. In de laatste minuten van het album wordt in ‘Most Wanted Man’ de deken helemaal weggetrokken. Het gaat over muggenbeten op dijen, een seksuele knipoog naar watermeloen die van een kin druipt, hoe het moeilijk voor te stellen is dat ze nu eindelijk de meest gezochte persoon van heel Tennessee heeft weten te vangen. Ja, Julien komt uit Tennessee, vertelt Dacus in Amsterdam, terwijl ze duidelijk haar eerlijkheidsspier traint en haar gezicht in de plooi houdt. „Dat nummer gaat over haar. Net als veel andere nieuwe nummers.”
Dacus’ eerlijkheid is ook een wapen tegen fans en media die altijd willen speculeren. Ze moet nog steeds wennen aan hoe ze door het ongelooflijke succes met Boygenius opeens een bekendheid geworden is. „Het liefst zou ik willen dat vanavond bij het concert iedereen alles meezingt, wild enthousiast. En als het publiek na het concert de deur uit loopt, iedereen mij totaal vergeet”, verzucht Lucy Dacus. De ingelote fans die al lang voordat de deuren opengaan voor de Vondelkerk zitten, zingen later die avond inderdaad mee, zijn muisstil als het moet, wild enthousiast als het kan. Maar ze zijn Dacus zeker niet vergeten als ze de kerk uit gaan.
Het album Forever is a Feeling komt op 28 maart uit. Op 14 juni speelt ze op het Best Kept Secret Festival, op 16 en 17 juni speelt ze in Paradiso.
Na moord en doodslag is verkrachting de zwaarste misdaad, zegt de man van de Zeeuwse zedenpolitie. En het komt veel vaker voor dan moord: bijna een kwart van de vrouwen in Nederland is ooit verkracht. Tegelijk leidt dit slechts in 0,4 procent van de gevallen tot een veroordeling. Sunny Bergman onderzoekt in Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes (NPO 2) hoe dat komt.
Bergman is vooral bekend van Zwart als roet, haar documentaire over Zwarte Piet en racisme. Maar seks en seksisme vormen eigenlijk de rode draad door haar oeuvre. Eerder maakte ze bijvoorbeeld Man Made over mannelijkheid, Sletvrees over de dubbele seksuele moraal, en Beperkt houdbaar over het schoonheidsideaal. Hopelijk wordt Blauwe ballen en andere verkrachtingsmythes net zo invloedrijk als Zwart als roet want wat Bergman hierin neerzet is schokkend en verontrustend.
De hoofdmoot vormen de interviews met gewone burgers die Bergman interviewt in een soort biechtstoel: een mobiele cabine van spiegelend metaal aan de buitenkant, en warm gebeitst hout aan de binnenkant. Verder filmt ze bij de Zeeuwse zedenpolitie, in een schoolklas, een politieklas en een praatgroep voor verkrachte vrouwen.
De vrouwen vertellen over hun verkrachtingen, hoe het hun leven heeft beïnvloed, de schaamte, de frustratie dat de dader vrijuit ging. Bergman licht er twee vrouwen uit: Lydia die werd gedrogeerd in een club. Ze werd slecht behandeld door de politie die haar weigerde te onderzoeken met een rape kit. Nu zoekt ze alsnog recht bij een strafadvocaat en een privédetective. Ook vertelt ze aan een politieklas hoe schadelijk dit is voor het recht; weinig vrouwen durven aangifte te doen. „Er zijn twee daders hier: de verkrachter en de politie.”
Kimberly werd gedrogeerd en verkracht door een collega. Tijdens het politieonderzoek moest ze naakt op een tafel liggen terwijl mannen in pakken met wattenstaafje dna-materiaal op haar lichaam verzamelden. „Ik vond dat heftiger dan die hele verkrachting.” Ondanks veel forensisch bewijs – ze krabde de dader en had zijn dna onder haar nagels – werd de dader vrijgesproken.
De slechte behandeling door de politie van verkrachtingsslachtoffers komt steeds terug. Wanneer Bergman filmt bij de zedenpolitie krijg je al snel een indruk hoe dat komt. Wanneer Bergman hun vertelt over de verkrachting die ze zelf meemaakte als zeventienjarige op een Grieks feesteiland – waarbij de dader eerst haar tampon verwijderde – reageren de mannelijke rechercheurs door hun luide afkeer te laten blijken van seks tijdens de menstruatie. „Hartstikke smerig.”
In de nieuwe Wet seksuele misdrijven is de juridische omschrijving van verkrachting verruimd. Geweld of dreiging met geweld is niet langer een noodzakelijk onderdeel. Alle seks zonder expliciete toestemming is nu strafbaar. Gezien de verhalen in deze documentaire is dat een broodnodige aanpassing. Veel verkrachtingen worden niet als zodanig erkend en herkend. Geweld is er vaak niet bij omdat de slachtoffers bevriezen of meewerken, uit doodsangst. De meeste verkrachtingen geschieden niet door onbekende, gewelddadige psychopaten, maar door bijvoorbeeld goede vrienden. Een onderzoeker zegt: „Meestal zijn het relatief normale mannen die onder invloed van drank en drugs een fatale fout maken.”
De mannen van de zedenpolitie vinden de nieuwe wet „lastig” en „ingewikkeld”. Op Bergmans suggestie om de slachtoffers op hun woord te geloven, zeggen ze: „Dan zijn de mannen vogelvrij.” Bergman reageert met: „Maar nu zijn wij vogelvrij.” Strafadvocaat Spong hekelt ook de nieuwe wet: „Eén verkeerde aanraking en je bent de lul.” Spong speelt sowieso de schurk in dit verhaal want meteen hierna zegt hij: „Het valt me op dat vrouwen zich snel laten verkrachten.” Vrouwen, zo poneert hij, zouden zich meer moeten verzetten: „Een goed weerbare vrouw zou het aantal verkrachtingen enorm doen afnemen.”
Lacherige sfeer
Hier komen we bij het pijnlijkste deel van de documentaire: de reacties van de mannen. Vrijwel alle mannen zeggen dat ze niemand kennen die ooit iemand verkracht heeft. Terwijl één op de vijf mannen dit doet, zo stelt een onderzoeker. De sfeer onder de geïnterviewde mannen is vaak lacherig. Twee oudere mannen, ooit enthousiaste deelnemers aan de seksuele revolutie, vinden de huidige aandacht voor seksueel geweld überhaupt opgeblazen onzin.
Jonge jongens in een les maatschappijleer stellen dat een vrouw die zich sexy kleedt of gedraagt er zelf om vraagt. De schuld leggen bij het slachtoffer zit er dus al jong in. De juf corrigeert ze. Zij gaat op een tafel staan en zegt: „Zelfs als ik naakt op een tafel ga staan, heeft niemand het recht om mij aan te raken.”
Mannen denken recht te hebben op seks, stelt een onderzoeker. In een interview met DocTalks (NPO Start) zegt Bergman: „Heel lang werden vrouwen verantwoordelijk gemaakt voor het orgasme van de man.” Net als Gisèle Pelicot, de Franse vrouw die werd gedrogeerd door haar man en door vijftig mannen werd verkracht, zegt Bergman: „Ik wil de schuld en schaamte leggen bij diegene bij wie ze horen.” Dat zijn wij, de mannen.
De provincie Sagaing in Myanmar is vrijdagochtend getroffen door een zware aardbeving. Dat melden internationale media. Volgens de United States Geological Survey (USGS), dat wereldwijd aardbevingen in de gaten houdt, had de beving een kracht van 7.7 en vond deze plaats op een diepte van zo’n 10 kilometer.
De beving werd ook gevoeld in Bangkok, meer dan 1.000 kilometer van het epicentrum. Op videobeelden is te zien dat een flatgebouw in aanbouw is ingestort. Volgens het Franse persbureau AFP zouden zeker 43 bouwvakkers onder het puin liggen.
Het epicentrum lag volgens de USGS dicht bij de stad Mandalay in Myanmar, met zo’n 1,2 miljoen inwoners. Na de initiële beving zouden krachtige naschokken te voelen zijn geweest. Er is nog vrijwel niets bekend over de schade of het aantal slachtoffers.
De BBC meldt dat inwoners van Bangkok de straat op vluchtten terwijl gebouwen heen en weer zwiepten. Op eerste beelden uit Myanmar die rondgaan op sociale media, die nog niet zijn geverifieerd, zouden meerdere ingestorte gebouwen in de stad Mandalay te zien zijn. Ook zou een oude brug over de Irawady-rivier zijn ingestort.
Een boeddhistische monnik loopt langs een door de aardbeving verwoest klooster in Naypyitaw in Myanmar. Foto Aung Shine Oo/AP
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130050011-d8402f.jpg|https://images.nrc.nl/A0gsvI-V5pUwM0-1BGou1AQd_Z4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130050011-d8402f.jpg|https://images.nrc.nl/VdtipJH14hHj0UiNDXtAjVd9gUg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data130050011-d8402f.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129992718-2b89be.jpg|https://images.nrc.nl/m8Y5rRMTaHoe1evseTg6hPsq27o=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129992718-2b89be.jpg|https://images.nrc.nl/mKqoUcbs3xV1zcNvGDbJ7VvcgmA=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data129992718-2b89be.jpg)
