Zwoel en zonnig, activistisch en radicaal – de fluwelen furie van zangeres Noname

Weinig artiesten hebben zo’n vriendelijk voorkomen als Noname. De rapper/zangeres uit Chicago staat op het podium van Paradiso, in Amsterdam, in een onopvallende rok, op linnen gymschoenen, het lange haar met clips uit haar gezicht gehouden. De danspassen over het podium en haar gezichtsuitdrukking deze avond, afgelopen februari, zijn ontspannen.

Ook de muziek klinkt zonnig. Noname (32) rapt en zingt, drie jazzmuzikanten leggen tedere randjes om haar swingende syllaben. De toegewijde zaal rapt haar teksten mee. Aan alle voorwaarden voor een glorieuze avond lijkt te worden voldaan.

Halverwege het optreden laat Noname de zaallichten aandoen. Ze bekijkt het publiek en vraagt dan „Zijn hier ook zwarte mensen?”. Uit de zaal klinkt kort gejoel, enkele armen steken omhoog. Het is haar niet ontgaan, witte mensen zijn vanavond in de meerderheid.

Noname spreekt zich uit tegen misogynie, kapitalisme, militarisme. Ze maakt zich sterk voor socialisme, pacifisme en anti-discriminatie

Is het daarom dat het concert maar een uurtje duurt? Want de zangeres/rapper heeft een ingewikkelde relatie met haar achterban. Hoe activistisch en radicaal Warners teksten ook zijn, en hoezeer ze zich ook richt op Afrikaans-Amerikaanse liefhebbers, haar muziek trekt in de VS en Europa een vooral wit publiek. Door dit dilemma besloot Noname in 2019 met haar muziekcarrière, die sinds 2016 een vlucht had genomen, te stoppen. Ze ging iets doen dat haar meer voldoening zou geven.

Het afscheid duurde tot 2023, toen begon ze weer op te treden. Afgelopen weekend schitterde ze op het Down The Rabbit Hole-festival, komende zondag staat ze op North Sea Jazz in Rotterdam. Maar de twijfel blijft. Over publiek, politiek, zwarte collega’s en, uiteindelijk, over zichzelf.

Noname tegen de wereld

Haar pseudoniem zelf – ‘geen naam’ – is al een tegenstrijdigheid. Noname, die werd geboren als Fatimah NyeemaWarner, in 1992 in Chicago, trad op als dichteres op spoken word-avonden, rond 2010. Daarna werkte ze samen met muzikanten en rappers uit haar stad en debuteerde in 2016 met het album Telephone. Ook toen vormden jazzmelodieën de ondergrond voor haar soms stekelige observaties. Nog steeds ligt de nadruk op de kabbelende basnoten van bassist Brooke Skye en de felle drumtikken van Greg Paul. Maar onder de lieflijke stembuigingen brandt de woede, en onder de nostalgische klanken woelt de actualiteit. Noname maakt zich boos op wat nú gebeurt.

Onvermoeibaar ontleedt ze de maatschappelijke problemen die ze ziet. Noname spreekt zich uit tegen misogynie, kapitalisme, militarisme. Ze maakt zich sterk voor socialisme, pacifisme en anti-discriminatie.

Altijd draait het om de positie van zwarte mensen in Amerika, zij die te maken hebben met te weinig welvaart (‘Escapism is better livin’ than this/ Better be honest, baby’, in ‘Hold Me Down’), te veel wapens (‘Road blocks manned by mere boys/ wide smiles and long black guns’, in ‘Gospel’), weinig support (‘The state say we dead/ we say we not’, in ‘Black Mirror’) en seksisme.

Noname zou haar liedjes het liefst zingen voor Afrikaans-Amerikaanse muziekliefhebbers. Want dat is de aanhang die ze wil bereiken en bemoedigen. Maar ze krijgt niet het publiek dat ze wenst. Tijdens een concert in 2019 bekeek ze de aanwezigen en liep middenin haar optreden van het podium. Noname wilde met haar emancipatieboodschap niet langer de witte aanhang vermaken.

Vanaf dat moment hield ze zich voltijds bezig met haar Noname Book Club die tot doel heeft dat mensen lezen en zich ontwikkelen. Ze deelde boeken, geschreven door Afrikaans-Amerikaanse auteurs, uit in minder welvarende buurten en zorgde dat ze in het hele land in bibliotheken te vinden zijn. Ze gaf boeken over emancipatie en Afrikaans-Amerikaans zelfbewustzijn aan gevangenen in de cel. Daar vooral is bewustwording essentieel, vindt ze.

https://www.youtube.com/watch?v=JtCB7vy1q2E

Noname versus collega’s

De Book Club bestaat nog steeds, maar zijn oprichter bleek niet zonder muziek te kunnen. Na enige tijd realiseerde ze zich, vertelde ze in een interview, dat opperste toewijding en inzet nodig zijn om werkelijk een maatschappelijke verandering, een ‘revolutie’, teweeg te brengen. Was zij degene die daar haar leven aan zou wijden? Het antwoord was: „Dat kan ik niet.” Want: „I love making music.”

Zo ontstond uiteindelijk toch Sundial (2023), met een vriendelijke klank en soms venijnige inhoud. Seks (‘I don’t smoke cigarettes, but I lick cigars’, in ‘Boom Boom’) en softdrugs bieden ontspanning, maar de meeste raps slingeren van persoonlijke onmacht en lastige ex-en naar maatschappelijke verontwaardiging. Noname is niet omzichtig. Als ze zich opwindt over zwarte artiesten die zichzelf ‘exploiteren’, benoemt ze precies over wie ze het heeft.

Bijvoorbeeld in het recente ‘Namesake’, geïnspireerd door collega’s die optraden tijdens de Super Bowl, de finale van het football: supersterren zoals Rihanna, Beyoncé en Kendrick Lamar. Dat stoort haar wegens de hechte relatie tussen footballbond NFL en het Amerikaanse leger.

In ‘Namesake’ schiet ze met scherp: „War machine get glamorised, we play the game to pass the time”, rapt ze. Gevolgd door een ironisch: „Go, Rihanna, go (..), Go, Beyoncé, go (..), Go, Kendrick, go.”

Noname vs. zichzelf

Maar in Nonames tegendraadse oeuvre krijgt niemand er zo van langs als Fatimah Warner zelf. Het besluit om niet meer op te treden, kwam voort uit frustratie dat haar muziek „nog niet de wereld had veranderd”, zei ze daarover. En intussen, nu ze weer tourt, loopt ze in de pas – net als de collega’s over wie ze zich opwindt. Ook zijzelf figureert in ‘Namesake’. Want het eerste concert na haar pauze was in 2023 op het commerciële, vooral bij witte mensen populaire Coachella-festival, dat bovendien financiële steun geeft aan rechts-conservatieve groeperingen.

Ze rapt: „Go, Noname, go/ Coachella stage got sanitized/ I said I wouldn’t perform for them/ And somehow I still fell in line.” Het was een compromis, zei ze. Dankzij de Coachella-gage kon ze gratis concerten organiseren, in haar eigen buurt, voor haar ‘eigen’ mensen.

Zo is de rapper soms ondoorgrondelijk en inconsequent, maar ook daarover is ze openhartig: steeds op zoek naar de koers die haar fluwelen furie het beste past.

Lees ook

Rapper Noname streelt pijnlijke inzichten op een jazzy cadans

Delen





Mail de redactie