Zwemmen in de stad is niet meer te stuiten: ‘Op een gegeven moment vragen mensen het niet meer, maar doen ze het gewoon’

Posted on August 21, 2024 by admin

‘Kan ik? Kan ik?” roept Alieem (17). Na het ‘ja’ van zijn vrienden trekt hij een kort sprintje en maakt een voorwaartse salto van de hoge kade in het water van de Rotterdamse Rijnhaven, vijf meter lager. Daar was net Mayron (17) al met een glorieuze achterwaartse salto ingesprongen, en Alieem wil niet op hem terecht komen. Of op een van de andere zwemmers, want op deze bloedhete maandag is het druk in de Rijnhaven in Rotterdam. Sinds eind mei mag op deze plek, waar vroeger de vrachtschepen af en aan voeren, officieel gezwommen worden. Langs een ponton in de haven is een ballenlijn gespannen, en in het zo afgebakende ‘zwembad’ zijn mensen baantjes aan het trekken, aan het duiken en springen.

Op het ponton, met typisch Rotterdamse overdrijving een ‘drijvend park’ genoemd, want een paar boompjes en wat gras, hebben pubers hun handdoeken neergelegd en zitten moeders met parasols, koelboxen en kinderen. Als ze om zich heen kijken zien ze nieuw opgetrokken woontorens, loodsen die nu appartementengebouwen zijn en, iets verder, het Landverhuizersmuseum in aanbouw. Ook zien ze het zand aan de kopse kant van de Rijnhaven, waar huizen en een stadspark komen, mét strand.

Zwemmers in de Rijnhaven op een warme dag in augustus.

De zes vrienden uit Pendrecht, een wijk aan de zuidrand van de stad, zijn blij met de zwemplek, zegt Alieem. Het lokale plasje heeft blauwalg, en het enige buitenzwembad in hun omgeving is best ver weg, druk, en niet goedkoop. In Rotterdam zijn, al het open water in deze delta ten spijt, niet veel plaatsen waar je kan én mag zwemmen. Nasserdine (13) was daarom al eerder bij de Rijnhaven, met Gallardo (13) en Papito (13). Op deze zonnige dag hebben ze hun andere buurtvrienden meegenomen, met de kade-als-springplank als belangrijkste attractie. Mayron maakt de mooiste salto’s, daar is iedereen het over eens, maar allemaal gaan ze onvermoeibaar de kade af – met de superman (vuist vooruit, recht naar voren), een salto of gewoon springend. Dan weer omhoog via het trappetje met de rottige hoekige treetjes, en opnieuw.

De vuistregel in Rotterdam is: water is voor schepen

Ook toen het nog niet mocht werd er gezwommen in de Rijnhaven. Net zoals er nu op veel andere plekken in de stad wordt gezwommen waar het officieel verboden is – dat is in Rotterdam vrijwel overal, met als vuistregel: water is voor schepen. Wie een rondje fietst treft lieflijke tafereeltjes aan bij de Coolhaven, de Schiehaven, de molen in Delfshaven, naast het Kleinpolderplein, en bij de loopbrug over de Schie. Gewoon, mensen die verkoeling zoeken in het water dat ze omringt. De bordjes „verboden te zwemmen” hangen er verloren bij.

Rotterdam is hiermee niet uniek. Amsterdam, Utrecht, Arnhem, Leiden: op warme dagen zoeken mensen in de stad het water op, op plekken waar dat eerder niet gebeurde, en vaak buiten officiële zwemlocaties waar de waterkwaliteit wordt bijgehouden. Oppervlaktewater in de stad werd lange tijd gezien als vies, maar het vertrek van industrie in en bij de stad, Europese regels voor lozing en betere rioleringen hebben veel goeds gedaan. In 2011 en 2012 bleken bijvoorbeeld de grachten in Amsterdam en Leiden, waarbij vrijwel niemand (nuchter) aan zwemmen dacht, schoon genoeg voor grootschalige (benefiet)zwemtochten, die sindsdien jaarlijks plaatsvinden. Schoon genoeg zelfs voor royalty, in 2012 legde koningin Máxima twee kilometer door de grachten af.

Waarschijnlijk even belangrijk is dat de zomers warmer zijn geworden, terwijl er minder plekken kwamen om te zwemmen. Gemeenten sluiten al jaren buitenzwembaden, en meertjes en zandgaten kampen toenemend, en steeds vroeger in het zwemseizoen, met blauwalg en parasieten uit ganzenpoep. Misschien waren de coronalockdowns het kantelpunt. Mensen konden nergens heen en het was vaak ongenadig warm, dus er werd gezwommen. Ook in steden, stenen ovens waar zomerhitte het zwaarst is.

Schone Seine

Er is een omslag gaande in hoe water gezien wordt, ziet Vincent Luyendijk. Hij adviseert steden over hoe ze de openbare ruimte duurzamer en gezonder kunnen inrichten. „Water had vooral een economische functie. In een stad als Rotterdam werd de rivier gezien als een functioneel spoor dat door de stad stroomt, eigenlijk alleen geschikt om met schepen goederen over te vervoeren.” Maar haven en industrie hebben zich de afgelopen decennia teruggetrokken uit de steden, in ieder geval uit de centra. „Water kan dus gedeeltelijk een andere functie krijgen.”

Papito (13) met donkere zwembroek en Nasserdine (13) duiken in de Rijnhaven.

Hoewel het jaren onmogelijk leek, heeft Rotterdam een fundamentele stap gezet in het denken over de rivier: die is niet alleen meer voor schepen, maar ook voor inwoners. „De binnenstedelijke Nieuwe Maas kan uitgroeien tot dé centrale en meest karakteristieke openbare ruimte van waterstad Rotterdam: ons central park!” Dat schrijft het gemeentebestuur in de zogenoemde Wateratlas die begin deze zomer naar de raad ging, met daarin de ambitieuze plannen voor een ingewikkelde combinatie: de drukste vaarroute van het land met recreatie, groen en wonen. Van de vier beleidsdoelen staat op nummer één: „De binnenstedelijke Nieuwe Maas is voor iedereen.”

In Londen kan je bij Canary Wharf en in de Royal Docks zwemmen

Het fenomeen beperkt zich niet tot Nederland. In veel Scandinavische steden is zwemmen in de stad al decennia vrij normaal, en liggen op allerlei plekken steigers en trappetjes. Ook in de rest van Europa beginnen zwemmers hun plek in het water op te eisen, en denken steden met ze mee. Zo kan in Antwerpen deze zomer bij wijze van proef worden gezwommen in het Bonapartedok, bij het MAS, bouwen ze in Brussel aan een zwemplek in de stad, en kan je in Londen – al gezegend met veel vijverachtige zwemplekken – bij Canary Wharf en in de Royal Docks zwemmen, vlak bij het stadhuis.

Maar het spectaculairste voorbeeld van deze onstuitbare opmars van zwemmen in stadswater is de Seine in Parijs. Zwemmen was daar sinds 1932 verboden, en de rivier was lange tijd een doorvoerplek van rioolwater en chemisch afval. Nieuwe regels, schoonmaakacties en een opvangconstructie voor rioolwater bij zware regenval betekenden een schonere rivier waar, na wat opstartproblemen, deze zomer Olympische wedstrijden zijn gezwommen. En waarin volgend jaar drie drijvende zwembaden worden geopend – eentje vlak bij de Eiffeltoren.

Waterkwaliteit

Parijs is onderdeel van een internationale alliantie, Swimmable Cities, die afgelopen juli haar doelen en uitgangspunten publiceerde. Ook de gemeente Rotterdam en organisaties uit Amsterdam en Arnhem maken deel uit van de alliantie. De kerngedachte is dat de eis dat water ‘zwembaar’ moet zijn, steden dwingt tot ecologische gezondheid en duurzame ontwikkeling, en dat dat voor iedereen beter is, zwemmer of niet. Door samen te werken kunnen steden oplossingen delen voor de problemen met het mogelijk maken van zwemmen in de stad.

Dat is nodig, ook in Rotterdam. Want ondanks de slogan ‘de Maas is voor iedereen’ uit de Wateratlas, zijn de concrete plannen vooral voor de pleziervaart. Die mag straks op de meest aantrekkelijke plekken in de stad overal aanleggen aan openbare kades, de zogeheten „gastvrije havens”. Over zwemmen zegt de atlas: „de behoefte aan (open) zwemwater is groot en mensen laten zich moeilijk tegenhouden”, maar concrete voornemens ontbreken. De gemeente „gaat onderzoeken” of er op meer plekken mogelijkheden zijn voor een officiële zwemlocatie, om direct daarna de risico’s op te sommen: scheepvaart, stromingen, objecten in het water en de waterkwaliteit.

Adviseur Vincent Luyendijk herkent daarin het typisch Nederlandse risico-denken. „Neem de waterkwaliteit. Na zware regenval storten rioleringssystemen over op de rivieren, waardoor er bacteriën in het water komen waar mensen ziek van kunnen worden.” Die systemen kunnen worden aangepast, zoals bijvoorbeeld in Kopenhagen en Parijs is gebeurd. Dat is duur en duurt lang, maar je hoeft zwemmen niet te verbieden tot het klaar is, zegt hij. „Er zijn allerlei oplossingen voor, Green Village ontwikkelt nu bijvoorbeeld een drijvend teststation, een bol die met kleuren aangeeft hoe de waterkwaliteit is.” In andere steden is er een app waarin de gemeente dagelijks de waterkwaliteit doorgeeft.

Je kunt ook meer aan de verantwoordelijkheid van de burger zelf overlaten, denkt Luyendijk. Hij was laatst in Noorwegen, waar bij een meer waar werd gezwommen een informatiebord stond. „Dat was zoiets als: het zou kunnen zijn dat hier blauwalg in zit, maar kijk even wat je buurman doet. En als je je voeten nog kan zien, zit het waarschijnlijk wel goed.” In Scandinavische landen geldt ook het allemansrecht, het recht op vrije toegang tot natuur: mensen mogen in beginsel een trapje in het water hangen en hun gang gaan. „Terug in Rotterdam zag ik bij de Rotte, waar we wel eens te water gaan, weer een verbodsbord met woorden als ‘levensgevaar, niet doen, boete, politie’. Die toon is verschrikkelijk.”

Toch is Luyendijk optimistisch. Zwemmen in de stad is niet meer tegen te houden. „Er staat veel sociale druk op. Al jaren vragen mensen aan ambtenaren; waarom mag ik hier eigenlijk niet zwemmen’, en dat worden er steeds meer. Op een gegeven moment vragen mensen het niet meer, maar doen ze het gewoon. En dan moet je iets als gemeente. Bovendien: problemen zijn er om op te lossen.”

Kadespringers

Het ballenlijntje bij de Rijnhaven bewijst vooralsnog twee dingen. Dat de behoefte aan zwemmen in de stad groot is, en dat mensen dat zonder toezicht kunnen. Helemaal zonder wrijving gaat dat niet. Aan de Rijnhaven zit het terras van bioscoop en jazztheater LantarenVenster, met tafels zo’n anderhalve meter van de kaderand. Een groep kleinere jongetjes vindt van de kant springen niet spannend genoeg en gebruikt die tafels als springplank – elke sprong gaat rakelings langs de rand. De gemiddelde omstander houdt zijn hart vast. Inke Bol, die al jaren bij LanterenVenster werkt is geen gemiddelde omstander en grijpt in. „We vinden het geweldig dat hier gezwommen wordt, het maakt dit hele gebied veel levendiger. We springen er zelf ook in na onze dienst. En we doen er ook niet moeilijk over als de kinderen bij ons naar de wc gaan. Maar van de tafels springen mag niet, dat is gevaarlijk.”

Even later ontstaat er opnieuw gedoe wanneer een dronken vrouw zich bemoeit met kadespringers – niet de jongens uit Pendrecht, die liggen inmiddels op het ponton te zonnen. Er wordt geschreeuwd en wat jongens gooien met grind. Dan komen er agenten langs op hun dagelijkse patrouille. Ze praten even met de groep, waarna de vrouw vertrekt en de rust wederkeert. Brengt zwemmen extra overlast? De reactie van de politie is geruststellend laconiek. „We treden altijd op bij overlast, waar dat ook is. En liever hier dan ergens op een snikheet plein, hier is er tenminste nog iets leuks te doen voor die jongens. Bovendien: hoeveel dagen per jaar is het nou zo heet, en dus zo druk?”

Weinig aandacht voor online haat in plannen kabinet voor bestrijding antisemitisme

admin
November 23, 2024
0

Toen ze vrijdag de kabinetsnota over de bestrijding van antisemitisme las, dacht Naomi Mestrum, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) „oude wijn in nieuwe zakken”.

In de dertig pagina’s van de nota staan tal van overheidsmaatregelen rond de Joodse gemeenschap en antisemitisme. Veel daarvan waren bekend en soms zelfs al ingevoerd. Zo verwijst het persbericht dat het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft opgesteld naar de „ondersteuning voor de herinneringscentra”. Dat doet het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en daarvan laat een woordvoerder weten dat er „geen sprake is van nieuw beleid”. Het kabinet volgt een motie van de oppositie waarin wordt beloofd te bekijken hoe centra als Kamp Westerbork en Kamp Amersfoort „toekomstbestendig kunnen worden gefinancierd”.

Na een jaar vol spanningen in Nederland door de aanval van Hamas op Israël en Israëls grootschalige oorlog tegen Gaza in reactie daarop, publiceerde het kabinet-Schoof zijn in het regeerakkoord beloofde ‘strategie’. De bekendmaking ervan valt in de maand dat in Amsterdam gewelddadigheden hebben plaatsgevonden tegen supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv. In het stuk wordt daar expliciet aan gerefereerd, met de conclusie: „Een groot deel van de Joodse gemeenschap [voelt] zich op dit moment niet vrij en veilig in dit land. Dat is beschamend.”

De meest concrete kabinetsmaatregel gaat dan ook over veiligheid. Het rijk zal jaarlijks 1,3 miljoen euro betalen voor de beveiliging van Joodse scholen. De financiering van de beveiliging van die scholen brengt de Joodse gemeenschap nu zelf op. Die maatregel vloeit voort uit een motie van Rob Jetten, fractieleider van oppositiepartij D66.

Demonstratierecht

Vandaar dat CIDI-directeur Mestrum eerst wat teleurgesteld was. Maar de strategie gaat vergezeld van een ‘beslisnota’ en daarin staan enkele maatregelen „die wel degelijk hout snijden”. Mestrum noemt de voorgestelde verhoging van de strafmaat voor het verheerlijken van terreur. En maatregelen om manifestaties te beteugelen – waarbij het kabinet het voorbeeld noemt van „de veiligheidsconsequenties van sit-ins op de NS-stations”. Daar demonstreren regelmatig pro-Palestina activisten vóór de entreepoortjes, waardoor beheerder ProRail zegt niet te kunnen optreden, terwijl alle passagiers dan vlak langs de demonstranten moeten lopen. „Het kabinet wil kijken hoe er een scherper onderscheid gemaakt kan worden tussen vreedzaam demonstreren en ordeverstorende acties”, aldus de begeleidende Kamerbrief. Mestrum tekent erbij aan dat dat wat haar betreft zou moeten gebeuren „zonder het demonstratierecht te beperken”.

Ze is ook te spreken over de voorgestelde strafverzwaring voor antisemitische misdrijven. De kabinetsnota verwijst bij deze bepaling naar een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie – opnieuw twee oppositiepartijen. Als dat wetsvoorstel wordt aangenomen, wordt ook bij antisemitisme de maximaal op te leggen vrijheidsstraf die op het desbetreffende delict is gesteld met een derde verhoogd.

Twee maten

Jaïr Stranders, artistiek leider van de landelijke 4 mei-manifestatie Theater Na de Dam en lid van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam, zegt dat het kabinet met twee maten meet waar het op antisemitismebestrijding aankomt. „Een deel van de maatregelen van dit kabinet is racistisch, en dan gaat het antisemitisme als het ware ‘uit het racisme’ halen om die ene vorm specifiek te bestrijden.” Stranders kan zich niet voorstellen „dat een racist” – en daar doelt hij op PVV-leider Wilders – „je beschermer tegen antisemitisme is”. Als de bestrijding van antisemitisme een bijzondere positie krijgt, voorspelt Stranders: „Veel van de maatregelen die nu worden voorgesteld, zullen als een boemerang de Joden terug in het gezicht slaan.”

De kritiek van Stranders begrijpt Mestrum wel, maar ze denkt dat een scherpere bestrijding van antisemitisme ook effect zal hebben op racistische uitlatingen ten aanzien van andere groepen. „Natuurlijk is het één niet belangrijker dan het ander. Ik hoop dat deze strategie later ook wordt ingezet voor andere minderheden.” De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, die is aangesteld om álle racisme aan de kaak te stellen, was vrijdag niet bereikbaar voor een reactie.

Symbolische pleisters

Wat CIDI-directeur Mestrum compleet mist in de nota is een acute en daadkrachtige aanpak van antisemitisme online. De enige belofte is dat de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding – die heeft meegeschreven aan de nota en ook extra overheidsgeld krijgt voor de uitvoering ervan – jaarlijks een onderzoek zal laten uitvoeren naar „online antisemitisme in de Nederlandse taal”.

Zonder stevige aandacht voor online racisme, zegt Mestrum, blijft de jeugd worden blootgesteld aan ellendige uitingen van antisemitisme op sociale media. „Klassenreisjes, Holocaust-educatie, zonder bestrijding van online haat zijn dat symbolische pleisters op de wonde.”

Het CIDI krijgt veel meldingen binnen over online uitingen van antisemitisme, maar neemt die niet op in zijn jaarlijkse monitor. Binnenkort geeft Mestrum een onderzoeksbureau opdracht specifiek naar online antisemitisme te kijken over de jaren 2023 en 2024. „Daarna moeten we het jaarlijks doen.”

Annette (69) zorgt voor haar vader Willem (100) – ‘Dat het goed met hem gaat, geeft me voldoening’

admin
November 21, 2024
0

Zeven jaar kampt Annette aan de Stegge (69) nu met een kwaal aan haar oogleden maar zo erg als dit najaar was het nooit. De spierspanning in de oogleden is zo hoog dat ze haar ogen liefst de hele dag sluit. „Een drama”, zegt ze aan de keukentafel in Enter, een Twents dorp, en terwijl ze het zegt houdt ze haar ogen op een kiertje – lichtblauw zijn ze, het valt ternauwernood te zien. Op bezoek bij een vriendin afgelopen voorjaar knalde ze tegen een serredeur aan. Haar pols brak. De maat was vol: weg wilde ze bij de neuroloog in Enschede die geen oplossing bood. Ze week uit naar een oogarts in het AMC en die heeft het, zo vertelt ze, over het „snijden” in de spier die het oog dichtknijpt. Een operatie volgt begin volgend jaar.

Als ze ’s nachts haar ogen sluit heeft ze nergens last van. Maar vaak wordt ze wakker. „Annette”, klinkt het door de babyfoon naast haar bed, „wil je me helpen?” Ze staat op, trekt een vest aan, schuift haar voeten in haar halfhoge, pluizige pantoffels en loopt de trap af. Op naar het hooglaagbed. Op naar haar vader, Willem aan de Stegge (100).

Afgelopen nacht riep hij haar rond een uur of twee. Ze hielp hem van zijn bed af en leidde hem naar de po-stoel ernaast. Langzaam, altijd langzaam. „Als hij staat moet hij bijkomen want van het opstaan wordt hij duizelig.” En hij moet een draai maken. Ook dat duurt even. Zodra hij zit, zet zij thee. „Zijn katheter is net gewisseld, hij moet goed drinken. Dan heeft hij minder kramp.” Nee, het heeft geen zin als ze door de babyfoon terugroept dat zijn katheter de urine afvoert. „Hij heeft het gevoel dat hij moet plassen. En hij voelt druk op de darmen.” Annette lag een kleine drie kwartier later weer in bed. Rond een uur of vijf ’s ochtends hoorde ze hem woelen. Ze liep naar beneden en legde de dekens goed.

Foto’s: Merlin Daleman

Vader en dochter zijn buren. Maar Annette is een groot deel van de dag in zijn huis. Ook nu, iets na drie uur ’s middags: hij slaapt in de woonkamer, zij snijdt in zijn keuken een stukje van een appelkruimeltaart, nog ter ere van zijn verjaardag. In augustus was het zover, Willem aan de Stegge werd een eeuweling. De burgemeester kwam langs met een boeket , een verslaggever van dagblad Tubantia nam een interview af waarin hij zich een dankbaar en gelovig mens toonde. „Bidden doe ik nog altijd heel veel en ik kan nog steeds thuis blijven wonen dankzij de zorg van mijn dochter Annette”, zei hij.

Willem aan de Stegge groeide op als jongste zoon in een katholiek boerengezin in Waterhoek, een buitengebied nabij Enter. In 1953, hij was bijna dertig, lieten hij en zijn vrouw het huis bouwen waar hij sindsdien woont. Twee jaar later werd Annette geboren. Annettes moeder werd gauw weer zwanger, maar na een zwangerschapsvergiftiging en een hersenbloeding overleed ze, net als het broertje in de buik. Annette was één jaar oud. De nieuwe vrouw van haar vader noemde ze ‘mama’, vertelt ze. „Een lieve vrouw.” Annette groeide op met een broertje en zusje van zes en acht jaar jonger.

Vader Willem was zelfstandig boekhouder, hij werkte aan huis en bezocht zijn klanten bij voorkeur per fiets. Hij werkte tot zijn tachtigste. Thuis fietste hij ook, een fitte senior op de hometrainer, de Tubantia op zijn stuur. Lezen doet hij al een tijdje niet meer. „Netvliesslijtage”, zegt Annette. „Zijn zicht is 0 tot 10 procent.” In het oude kantoortje achter de keuken staat de hometrainer er werkeloos bij.

Gaten in het rooster

„Ik hoor hem trouwens”, zegt ze en ze loopt de woonkamer in, naar de achteruitgeklapte sta-op-stoel waarin hij overdag slaapt. Zijn hoofd steekt uit boven een dekentje. Annette voelt aan zijn handen. „Wat zijn ze toch koud!” zegt ze, en ze loopt naar de magnetron in de keuken, een kersenpittenzak in haar hand. Daarna helpt ze hem de stoel uit, hij wil naar het toilet. Traag loopt hij weg van de stoel, rollator voor zich uit en Annette achter hem aan, haar hand ter ondersteuning op zijn broekband. „Loop maar papa”, zegt ze tussen de stiltes door. Ze passeren de drempel en belanden in de gang. „Ja?” zegt hij zacht. „Nou naar rechts”, zegt Annette.

„Naar rechts?”

„Ja, hier naar rechts papa.”

Vorig jaar zomer verbleef hij twee weken in een verpleeghuis in Rijssen. Een vakantieopname, zodat ze zelf wat kon ontspannen, dat zou haar ogen misschien goed doen. De rust was fijn maar de oogleden bleven zich samenknijpen. En met haar vader ging het niet goed en dat deed haar pijn. „Hij was mega-moe toen ik hem ophaalde. Hij kon niet meer lopen, ze hadden hem te veel met de rolstoel verplaatst. En hij was volledig in de war.” Dus nee, hij wil liever niet naar het verpleeghuis en Annette wil het evenmin. „Ik vind het fijn dat de boel zo geregeld is dat mijn vader het aangenaam heeft thuis.” Sterker, zegt ze, „dat hij hier kan blijven en het goed met hem gaat geeft me energie en heel veel voldoening.”

Hij wil niet naar het verpleeghuis, zijn dochter wil dat evenmin

Een web van zorg heeft ze rond haar vader gesponnen. Thuiszorgmedewerkers komen ’s ochtends en ’s avonds. Ze wassen hem, trekken hem zijn steunkousen aan, druppelen zijn ogen. Aanvullende hulp komt van de mantelzorgondersteuners van Senior Service en stichting Evenmens. Die draaien de nachtdiensten naast de babyfoon als Annette thuis in haar eigen bed slaapt; dat doet ze sinds half november vier nachten per week, één extra nachtje, want het werd haar te veel, vier nachten per week in haar vaders huis. Overdag helpt Senior Service haar vader met eten en drinken, ze nemen hem mee voor een wandeling, lezen de krant voor. Annettes zusje helpt een ochtend per week en twee vrijwilligsters strijken zijn kleren. Al met al is zijn persoonsgebonden budget (pgb), het vastgestelde bedrag voor de inkoop van zijn zorg, opgebruikt. Maar in het rooster vallen nog altijd gaten. Annette loopt die dicht. Grote gaten zijn het, achttien uur per etmaal als je de nachtdienst meetelt.

Het is iets na zessen, Annette serveert broccolisoep. Haar vader zit aan de keukentafel met een groot, absorberend servet om zijn hals. „Gaan we eerst even bidden?” vraagt Annette. Haar vader praat vandaag niet veel, al zegt hij met zijn zachte stem wel geregeld ‘ja!’ en ‘mooi!’, uitroepen die niet bedoeld lijken voor een specifiek oor. Maar nu komen de volzinnen. „Onze Vader, die in de hemel zijt”, prevelt hij in samenspraak met zijn dochter. „Uw naam worde geheiligd, Uw rijk kome, Uw wil geschiede…” en daarna gaan vader en dochter verder met het Maria Wees Gegroet en slaat hij een kruis in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. En na het ‘amen’ en het ‘eet smakelijk’ zegt Annette: „Nou, dat is behoorlijk stevige soep”. Wel zo praktisch, zegt ze: „Het verkleint de kans op verslikken.”

Foto’s: Merlin Daleman

‘Wát een service!’

Annette verleende haar hele werkende leven zorg, op haar negentiende verhuisde ze naar Oldenzaal voor een opleiding tot verpleegkundige. Ze kreeg er een baan in het ziekenhuis. In 1989 stond het pand naast haar ouderlijk huis in Enter te koop. Ze kocht het met haar vader. Haar tweede moeder was al ziek toen. Borstkanker. „Ik hielp thuis veel”, zegt Annette. Ze was toen nog getrouwd. Kinderen kreeg ze niet. „Mijn man zei: laat je vader nou zelf die boodschappen doen. Maar ja, ik moest tóch naar de supermarkt.” Haar tweede moeder stierf in 2002. Vader en dochter zijn nu 35 jaar buren.

Door de achterdeur stapt een vrouw de keuken binnen. „Dag meneer Aan de Stegge!” zegt ze opgeruimd. Astrid de Brouwer heet ze, van Senior Service. Ze gaat direct aan de slag met het maken van een toetje terwijl vader en dochter dooreten. Fijngemaakt stoofvlees is het hoofdgerecht, met aardappeltjes en sperziebonen, bezorgd door de maaltijdservice. Plus Annettes zelfgemaakte appelmoes. Uit de mouw van haar vaders vest haalt Annette zijn bruin-witte zakdoek tevoorschijn, hij is wat verkouden. „Eerst even de neus snuiten”, zegt ze. Hij lijkt het niet te horen. „De néús”, zegt ze. „Hier?” zegt hij. „Ja”, zegt zij. Hij snuit drie keer hard. „Nou, nog een paar hapjes”, zegt ze, „en dan is het op.” En als het nagerecht komt zegt ze: „Kijk, Astrid heeft een heel lekker toetje gemaakt. Dus neem er maar van wat je lekker lijkt.” Hij is secondenlang stil. Dan zegt hij: „Wát een service!”

Ja, ze hebben plezier met elkaar, zoals laatst toen ze cassettebandjes uit de jaren zeventig of tachtig opzette die ze ergens in zijn huis had gevonden. Welke liedjes weet ze zo gauw niet maar het was „gezellige muziek” en er was ook een cd met „Marialiedjes”, en daar luisterden ze samen naar. Want zien gaat slecht, maar horen gaat goed.

En nu gaat Annette naar huis, Astrid is er immers en het eten is op. Ze zal eerst thee zetten, zegt ze, kamille of venkel, en gaat dan liggen in haar stoel. Soms kijkt ze even tv maar meestal valt ze in slaap. Even die ogen sluiten. Maar niet te lang. Straks vertrekt Astrid. „Ik heb twee uurtjes.”

Vooral dochters zorgen voor oude ouders

Ruim 1,6 miljoen Nederlanders hadden in 2022 een of twee ouders van 80 jaar of ouder. Van hen verleende ruim één op de drie (37 procent) mantelzorg aan die oude ouder(s), aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek eerder dit jaar in de publicatie Vader en moeder op leeftijd.

Vooral dochters verlenen zorg: bijna één op de twee vrouwen met oude ouders is mantelzorger (47 procent), tegenover één op de vier zoons (26 procent). De dochters besteden er ook meer uren aan. Ze voelen zich ook zwaarder belast, opvallend genoeg ook als ze evenveel uren draaien als zoons. 78 duizend dochters van oude ouders voelen zich zwaar belast. De meesten van deze vrouwen zijn in de vijftig, gevolgd door jonge zestigers.

Hoe ouder de vader of moeder, hoe hoger het percentage mantelzorgende kinderen en des te meer uren per week zij aan die zorg besteden. Is moeder of vader tussen de 95 en 100 jaar oud, dan geeft ruim de helft van de dochters of zoons mantelzorg. Dochters en zoons die niet (meer) werken, verlenen per week de meeste uren aan mantelzorg.

Te veel zand en te veel water: Marc en Marjo moeten in de duinen te vaak afstappen – of zelfs omdraaien

admin
November 21, 2024
0

Marc van den Berg (60) kan niet meer door de duinen fietsen. Zijn moeder Marjo (83) ook niet trouwens. „In plaats daarvan drink ik bij haar thuis koffie.” Sinds een jaar of twee is de strandopgang Kattendel bij Bloemendaal niet meer per fiets bereikbaar. Oorzaak is het fenomenale succes van een ingreep die de natuur en de veiligheid langs de Noord-Hollandse zeereep moest helpen: een gat in de duinenrij waardoorheen veel zand is gewaaid. Dat heeft de duinen versterkt, maar ook grote verstuivingen veroorzaakt.

Enkele meters dik is de zandberg pal achter een van de vijf windsleuven die elf jaar geleden werden gegraven in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland om de biodiversiteit en de dynamiek van de natuur een impuls te geven. „Mooi. Maar waarom is er geen rekening gehouden met de fietsers?”, vraagt Van den Berg tijdens een fietstocht door de duinen, halt houdend bij het imposante zandpakket. „Mijn moeder fietst al zeventig jaar via dit pad naar het strand. Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s.”

In de eerste jaren na het graven van de kerf was het fietspad goed begaanbaar, al moest de beheerder van het natuurgebied, waterbedrijf PWN, het zand regelmatig wegvegen. Maar sinds een najaarsstorm twee jaar geleden valt daar „niet meer tegenop te vegen”, zegt een woordvoerder van de provincie Noord-Holland, eigenaar van het duingebied.

Door een geregisseerde duindoorbraak bij strandopgang Kattendel waait veel zand op de fietspaden.

Foto’s: Olivier Middendorp

Regenbroek

Maandag bood Van den Berg, als vrijwilliger van de afdeling Bloemendaal van de Fietsersbond, samen met onder meer de ANWB, en samen met zijn moeder, het Noord-Hollandse provinciebestuur een petitie aan. Die werd 6.700 keer ondertekend en is bedoeld om de politiek en beheerders te bewegen de verzande fietspaden in de Noord-Hollandse duinen open te houden en fietsers de gelegenheid te blijven bieden van de duinen te genieten. Ook de gemeente Bloemendaal dringt daar op aan.

Een wat noordelijker gelegen fietspad, aan de Blijdensteinsweg bij Schoorl, is inmiddels ook onbegaanbaar geworden. En daar komt nog iets bij: wateroverlast. Afgelopen jaar heeft het zo veel geregend dat delen van fietspaden in de duinen flink onder water staan en daarom lastig of alleen met regenbroek en laarzen begaanbaar zijn geworden.

Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen

Marc van den Berg
recreant en activist

Marc van den Berg weet op de fiets eerst nog behendig een kudde konikpaarden te ontwijken, maar moet even later toch de fiets in de berm zetten – het water in de plas staat te hoog. Zijn moeder moet zelfs al bij een tiental centimeter water afhaken, aangezien de bedrading van haar elektrische fiets laag bij de grond hangt.

„Deze wateroverlast is een van de gevolgen van klimaatverandering”, stelt de woordvoerder van PWN. De duinbeheerder heeft afgelopen zomer tijdelijke bruggen geplaatst en die in de wintermaanden weer weggehaald. Een definitieve oplossing laat op zich wachten.

Van den Berg toont thuis in Bloemendaal een filmpje van een onlangs aangelegd fietspad op Texel dat over water voert. „Zoiets moois zou ik hier ook willen.”

De PWN-woordvoerder is terughoudend. „Je moet je afvragen of de aanleg van zo’n duur fietspad maatschappelijk verantwoord is.” Bovendien is het nog maar de vraag of je in een Europees beschermd Natura 2000-gebied zo’n bouwwerk mag plaatsen.

Zilverreiger

Hoe dan ook is de actie van de Fietsersbond een succes, stelt Van den Berg, in het dagelijks leven projectleider in de ict. Bij het in ontvangst nemen van de handtekeningen heeft gedeputeerde Jeroen Olthof (Mobiliteit, PvdA) beloofd dat er geen fietspaden zullen worden opgeheven. Ook hebben Provinciale Staten maandag de provinciale bestuurders opgedragen beheerder PWN te verzoeken de wateroverlast in het duingebied te verminderen, „zodat fiets- en wandelpaden optimaal benut kunnen worden”.

Goed nieuws voor fietsers, derhalve. De vraag is echter, vertelt Van den Berg tijdens het fietsen, of met name PWN wel voldoende oog heeft voor de belangen van recreanten. „Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen.” Hij onderbreekt zichzelf regelmatig, om te wijzen naar een valk of een grote zilverreiger.

Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s

Marc van den Berg
recreant en activist

Van den Berg Hij maakt zich zorgen over het voornemen, neergeschreven in de PWN-beheernota 2025-2035 getiteld Toekomstbestendige duinen, om recreatie terug te dringen. Letterlijk staat daar: „De duinen kunnen het tekort aan recreatieruimte en de nieuwe recreatiegroei in de regio niet opvangen. Voor gezonde duinen op lange termijn zou het beter zijn als andere delen van de regio meer recreatie konden opvangen.”

De woordvoerder van PWN: „We staan voor de uitdaging om de belangen van recreatie, zeeveiligheid en natuur in balans te houden.”

Beheerder van het duin, PWN, zegt dat het ingewikkeld is om het gebied „klimaatadaptief” te maken.

Puzzel

Van den Berg heeft de provincie en PWN al een vracht aan suggesties gedaan. Brede voetpaden omvormen tot fietspaden. ‘Kluunmatten’ leggen om met de fiets aan de hand door het zand te waden. Bruggen bouwen. Of een kleine omleiding maken. „Dat zand krijg je niet meer weg”, roept Van den Berg in de straffe wind, nauwelijks te verstaan. „Dat begrijp ik. Maar dan zeg ik: jongens het is toch helemaal niet zo moeilijk om dan dat fietspad hier achter dit duintje te leggen.”

Zo simpel is het volgens de autoriteiten allemaal niet. „Het is ingewikkeld om ons gebied klimaatadaptief te maken”, zegt de woordvoerder van PWN. „We zullen een puzzel moeten leggen.” Ook de provincie waakt voor snelle oplossingen. Er loopt al een onderzoek naar alle alternatieven voor het verzande fietspad bij Schoorl. „Alle opties liggen open”, aldus de woordvoerder.