De provincie Sagaing in Myanmar is vrijdagochtend getroffen door een zware aardbeving. Dat melden internationale media. Volgens de United States Geological Survey (USGS), dat wereldwijd aardbevingen in de gaten houdt, had de beving een kracht van 7.7 en vond deze plaats op een diepte van zo’n 10 kilometer.
De beving werd ook gevoeld in Bangkok, meer dan 1.000 kilometer van het epicentrum. Op videobeelden is te zien dat een flatgebouw in aanbouw is ingestort. Volgens het Franse persbureau AFP zouden zeker 43 bouwvakkers onder het puin liggen.
Het epicentrum lag volgens de USGS dichtbij de stad Mandalay in Myanmar, met zo’n 1,2 miljoen inwoners. Na de initiële beving zouden krachtige naschokken te voelen zijn geweest. Er is nog vrijwel niets bekend over de schade of het aantal slachtoffers.
De BBC meldt dat inwoners van Bangkok de straat op vluchtten terwijl gebouwen heen en weer zwiepten. Op eerste beelden uit Myanmar die rondgaan op sociale media, die nog niet zijn geverifieerd, zouden meerdere ingestorte gebouwen in de stad Mandalay te zien zijn. Ook zou een oude brug over de Irawady-rivier zijn ingestort.
Een heel lange tijd zit ze niet bij de pakken neer. Ze volgt, vlak na de oorlog, een paar jaar de Rietveld Academie (die dan nog anders heet) en doet toelating tot de Rijksakademie. Ze wil haar talent als kunstenaar uitbouwen. Want kunst is wie ze is, waarvan ze droomt in de stiltes die tussen woorden kunnen vallen. De Rijksakademie wijst haar af. Wat nu? Ze heeft een brommertje, wat spaargeld en vertrekt in 1948 in haar eentje richting de Pyreneeën. Ze overnacht in hooibergen en in greppels langs de weg. Af en toe zijn er baantjes als afwasser, maar verder schildert ze.
Dora Tuynman (1926-1979) is niet iemand die zich snel uit het veld laat slaan. Van Deventer waar ze opgroeit, verhuist ze naar Amsterdam, en vandaaruit gaat het naar Frankrijk. In Parijs werkt en woont ze (illegaal) jaren in het legendarische, smerige Cobra-ateliercomplex aan de Rue Santeuil. In 1961 gaat ze een half jaar naar New York. Vanaf 1963 is ze weer in Nederland. Haar vader haalt haar laatste spullen op uit het Parijse atelier, dat dan al wordt afgebroken.
Op de met veel liefde en zorg, door gastcurator Pim Arts samengestelde overzichtstentoonstelling van Tuynmans werk in Museum Cobra in Amstelveen is te zien met hoeveel talent zij begiftigd was. Haar schilderijen, aquarellen, tekeningen en ontwerpen voor monumentale decoraties in kerken zijn fijnzinnig, bedachtzaam, barstensvol kleur (meestal) en gedurfd. Het maakt niet uit wat Tuynman schildert – een berglandschap, een libelle, de zon, een sprinkhaan, een vogel, een hooiberg, een fabriek. Voor haar zijn het handreikingen op weg naar een parallelle wereld van abstracte en geabstraheerde vormen.
Die wereld mag veranderen in uitdrukkingsvorm – zo is er een periode van figuratie, een van snel, ‘nat in nat’ geschilderd abstract-expressionisme tijdens haar korte New Yorkse verblijf – maar Tuynmans werk blijft zoekend. En als kijker zoek je met haar mee.
Onbekende
Grote kans dat u nog nooit van Dora Tuynman heeft gehoord. Ik had dat evenmin, hoewel haar werk al in 1991 een keer in het Stedelijk Museum Schiedam is geëxposeerd. Haar naam blijft ongenoemd in de kunsthistorische standaardwerken over Cobra en Nederlandse kunst in de periode tussen 1945 en 1970. Willemijn Stokvis, Kitty Zijlmans en Geurt Imanse – ze vergeten Dora Tuynman allemaal. Vrouwonvriendelijkheid speelt in dit vergeten een bittere rol. Mannelijke lawaaimakers als Karel Appel trekken nu eenmaal de meeste aandacht. En als er iets is wat ‘Doortje’ (zoals collega-schilders haar noemen) niet doet, is het lawaai maken.
Op de tentoonstelling zijn drie ontroerende televisiefragmenten uit de jaren vijftig te zien, die de Franse documentaire-maker Jean-Marie Drot van Tuynman in haar atelier opnam. Met haar paletmes staat ze achter de ezel in haar atelier, terwijl haar man de hobo speelt. De verf brengt ze op het linnen aan alsof het een breekbare schat is die van de ene naar de andere plek gedragen wordt. Haar schilderijen, zo zegt ze, zijn „niet in woorden te vatten”. Toch doet ze een poging voor de kijkers. Je kan niet anders dan bewondering krijgen voor deze wat verlegen, maar o zo precies formulerende jonge vrouw.
De tentoonstelling in Museum Cobra is chronologisch én thematisch van opzet. Ze neemt driekwart van de bovenverdieping van het museum in beslag en dat vult Tuynman met gemak. Bijna alle werken zijn uit particuliere collecties gehaald. Want welk museum kocht werk van haar aan? Precies – bijna geen.
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Dora Tuynman: Zonder titel (zonder jaar, acrylverf op doek, 27 × 23 cm) ” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Dora Tuynman: Zonder titel (zonder jaar, acrylverf op doek, 27 × 23 cm) ” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/grenzeloos-getalenteerd-en-toch-vergeten-dora-tuynman-heeft-eindelijk-een-overzichtsexpo.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31121409/data130206913-238f45.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/grenzeloos-getalenteerd-en-toch-vergeten-dora-tuynman-heeft-eindelijk-een-overzichtsexpo-6.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/grenzeloos-getalenteerd-en-toch-vergeten-dora-tuynman-heeft-eindelijk-een-overzichtsexpo-4.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/grenzeloos-getalenteerd-en-toch-vergeten-dora-tuynman-heeft-eindelijk-een-overzichtsexpo-5.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/grenzeloos-getalenteerd-en-toch-vergeten-dora-tuynman-heeft-eindelijk-een-overzichtsexpo-6.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/03/grenzeloos-getalenteerd-en-toch-vergeten-dora-tuynman-heeft-eindelijk-een-overzichtsexpo-7.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/NFIQ7KttFaDVKO-t_4dUCxz-mgw=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/03/31121409/data130206913-238f45.jpg 1920w”>
Links: Zonder titel (zonder jaar, acrylverf op doek, 27 × 23 cm). Rechts: Landschap (1977, acrylverf op doek, 54 × 63 cm) Foto Reyer Bernson
In haar vroegste werk – meestal aquarellen of olieverf op hardboard uit de jaren 1948/1949 – valt haar kleurgevoel op, haar maatvoering en abstraherend vermogen. Een meer kan net zo goed bloedrood zijn, een vogel even groot als een zeilboot, en een hooiberg met kleintjes eromheen wordt een bijna erotische compositie in goud- en citroengeel.
Een van de geweldige ensembles die de conservator bij elkaar heeft gezocht, is de serie ‘Fabrieken’ die Tuynman aan het begin van de jaren vijftig op papier en op doek maakt. Het zijn abstracte, net nog herkenbare landschappen met een donkere grondtoon, waarop blokjes knalrood, geel, blauw, lichtgroen en wit dansen.
Tuynman heeft het meeste succes in de periode tussen 1955 en 1958. Er ontstaan doeken die zomerse associaties verbeelden, zoals zon, bloemen, vogels en trillende insecten – maar alles geabstraheerd en pas na herhaaldelijk kijken te ontcijferen.
Een van de mooiste schilderijen uit die serie, die regisseur Drot ook meteen koopt na de filmopnamen in Tuynmans atelier, heet L’été (1955). Op een ondergrond van blauw is een oudroze deklaag aangebracht met daarop in felle, contrasterende kleuren twee bloemkelken die doen denken aan futuristische trechters. Daarboven zweeft in teer lichtblauw, groen, rood en geel – goed kijken – een libelle.
Het succes blijft in latere jaren uit. Hoe onterecht dat is, laat deze tentoonstelling goed zien. Na haar terugkeer naar Nederland in 1963 blijft Tuynman zich vernieuwen. Naast haar landschappen – de bergen die ze ooit zag in de Pyreneeën keren als abstracte echo’s terug – schildert ze ook figuratieve ‘poppen’, zoals ze die noemt. Deze ‘poppen’ onderzoekt ze al in 1958. Ze heten koningen, maar zijn afgebeeld op eenvoudig hardboard en hout, zonder soevereine poespas. In 1973 en 1974 verschijnen heel andere ‘poppen’. Het zijn monumentale figuren op doek, waarvan één doet denken aan werk dat Marlene Dumas vele jaren later zal maken.
Tuynmans figuren zijn androgyn, opgebouwd uit een paar eenvoudige, zachte en uitgebeende kleurvlakken, met dunne, duidelijke contouren in zwart. Om de figuren heen zweven soms bloemen, vogels en soms abstracte vormen in lichtgrijs.
De teleurstellingen over het jarenlang uitblijvende succes, het armoedige en onzekere bestaan als kunstenaar eisen hun tol. In 1979 maakt Tuynman een einde aan haar leven. De dagen voor haar zelfmoord bezoekt ze de mensen die haar dierbaar zijn. Afscheid neemt ze, zonder dat iemand dit vermoedt. Haar stap is voorbereid, met aandacht voor haar omgeving en vastbesloten. En dat is – verdrietig genoeg – zoals ze ook veel jaren lang te werk ging in haar kunst.
De radicaal-rechtse Franse politicus Marine Le Pen is maandag in Parijs schuldig bevonden aan het verduisteren van Europees geld. De straf is nog niet bekendgemaakt. Ook acht (voormalig) Europarlementariërs van Le Pens partij Rassemblement National (RN) zijn schuldig bevonden.
Le Pen stond met vierentwintig (ex-)partijgenoten terecht. Haar partij – destijds nog Front National (FN) genaamd – betaalde tussen 2004 en 2016 haar medewerkers met geld dat bestemd was voor assistenten van Europarlementariërs, terwijl zij niet of nauwelijks werkzaamheden uitvoerden die bij die functie horen. Onder anderen de lijfwacht van Jean-Marie Le Pen, de overleden vader van Le Pen en oprichter van de partij, en de persoonlijk secretaris van Marine Le Pen werden betaald met geld uit Brussel.
Politiek hangt er veel af van de strafbepaling. Het Openbaar Ministerie eiste in november een celstraf van vijf jaar waarvan drie voorwaardelijk, een boete van 300.000 euro en een vijfjarig verbod om zich verkiesbaar te stellen. Het OM wil dat het verbod meteen ingaat, óók als Le Pen in hoger beroep gaat. Dat zou betekenen dat Le Pen geen presidentskandidaat zou kunnen zijn bij de verkiezingen van 2027.
Partijgenoten
Voorafgaand aan de uitspraak zei Le Pen zich geen zorgen te maken, omdat ze vindt dat ze niets fout heeft gedaan. Volgens haar is het logisch dat partijmedewerkers zowel Europese als nationale werkzaamheden op zich namen en was er geen sprake van een systeem – noch zou zij voor het opzetten daarvan een instructie hebben gegeven.
Meerdere partijgenoten zeiden in de afgelopen dagen tegen media zo overtuigd van haar onschuld te zijn dat ze zich niet eens voorbereidden op een scenario waarin Le Pen in 2027 geen presidentskandidaat zou zijn. Volgens hen is sprake van een politiek proces.
Lees ook
‘Politici willen controle houden over de rechterlijke macht’, zegt de Franse oud-aanklager die de zaak tegen Marine Le Pen begon
Ze zitten in een typisch Frans kerkje, terwijl de rest zich vermaakt op een typisch Frans terrasje nadat er inkopen zijn gedaan op een typisch Frans marktje. Ja, het is genieten in prachtland Frankrijk. Maar nu is het tijd om de diepte in te gaan. Want naast van het leven genieten en een geheimzinnig spel vol beproevingen spelen, is dat ook nog een belangrijk doel van presentator en gastheer Diederik Ebbinge: met zijn gasten de diepte ingaan.
Henry van Loon werpt blikken op zijn telefoon wanneer hij met Ebbinge in de kerkbankjes zit. „Henry”, zegt die laatste – zijn stem is zacht en laag, hij laat veel veelbetekenende stiltes vallen. „Jouw ouders… leven niet meer, toch?” „Klopt”, zegt Van Loon. „Behalve mijn vader. Die leeft nog wel.”
Het is fijn om het droogkomische programma Promenade (NTR) terug op tv te hebben, ditmaal nét even in een andere vorm. Waar de makers voorheen talkshows parodieerden, is het format nu gebaseerd op interviewprogramma’s waarin BN’ers zich op zonnige locaties in het buitenland blootgeven (denk: Casa di Beau). Deze Promenade-revival heet daarom niet zomaar Promenade, maar Chateau Promenade. Om de gekte nog wat verder aan te zetten zijn er ook nog een boel andere formats aan de mix toegevoegd en moeten Ebbinges gasten bijvoorbeeld deelnemen aan Cherche le Rat. „Hoe is dat anders dan Wie is de Mol”, vraagt Van Loon. Ebbinge, gepikeerd: „Bij Cherche le Rat zijn er geen bondjes.”
Zoals gebruikelijk laten de makers van Promenade zien dat ze vloeiend de taal van bestaande programma’s spreken en bouwen ze voort op de absurditeit die het Nederlandse tv-landschap al in zich heeft. Wie dit weekend bijvoorbeeld naar humaninterestprogramma’s als Ivo op Zaterdag (AvroTros) of Open Casa (Prime) keek, kwam genoeg scènes en uitspraken tegen die niet hadden misstaan in Chateau Promenade. Probeer zelf maar eens het onderscheid te maken: aan wie behoren de volgende citaten toe?
1) „Toegegeven: hij is een fysiek wereldwonder.”
A: Presentator Ivo Niehe (over de caddie van interviewkandidate Masako Ohya)
B: Diederik Ebbinge (over vaste gast Henry van Loon)
2) „Hebben ze ergens spijt van? Of juist niet? En waarom dan niet? En nog veel meer talloze andere vragen.”
A: Robbert Rodenburg (over enkele vragen waarmee hij met zijn gasten de diepte in wil in een Marrokaanse villa)
B: Diederik Ebbinge (over enkele vragen waarmee hij met zijn gasten de diepte in wil in een Frans chateau)
3) „Formidable – dat betekent: formidabel.”
A: Ivo Niehe (over het woord ‘formidable’)
B: Diederik Ebbinge (over het woord ‘formidable’)
4) „Ik kan niet wachten om bij het openkaartgesprek met haar de diepte in te gaan.”
B: Diederik Ebbinge (over de geheimzinnige Celine uit Lyon)
6) „’De wereld is zo heftig, het is allemaal zo zwaar, alleen wij kunnen hem redden’… En dan zo met die zweep op de [eigen] rug.”
A: Open Casa-gast Dilan Yesilgöz over GL-PvdA-borrels
B: Diederik Ebbinge over een ritueel dat deelnemers aan Cherche le Rat moeten uitvoeren als een opdracht mislukt
Antwoorden: 1A, 2B, 3A, 4A, 5A, (ja, Dilan Yesilgöz zit echt in Open Casa; ze moedigt haar Instagram-volgers regelmatig aan het programma te kijken), 6A.
