Zo wil NPO-baas Frederieke Leeflang bezuinigen: ‘Wat gezamenlijk kan, moet gezamenlijk’

Het staat allemaal op een kamerbreed whiteboard waar Frederieke Leeflang af en toe op spiekt. De bestuursvoorzitter van de NPO spreekt plechtige woorden over publieke waarden en de rol van de omroep als „vierde hoeksteen van de rechtsstaat”. Betrouwbare journalistiek als „backbone” en daaromheen sport en cultuur, educatie, jeugd, drama en „onderscheidend amusement”, met een Nederlandse oriëntatie, waarbij Nederlandse makers leidend zijn. Bij de apps NPO Start en Luister staat een hartje.

Ze laat weinig van wat ze op het bord heeft opgeschreven onbenoemd in het uur waarin ze aan NRC toelicht hoe de publieke omroep het met 100 miljoen euro minder denkt te gaan doen. Dat bedrag hebben PVV, NSC, BBB en VVD afgesproken in het Hoofdlijnenakkoord. Zwaardere ingrepen, die PVV en VVD voorstonden, bleven uit.

„Iedereen realiseert zich dat het anders moet”, zegt Leeflang. Met minder omroepen, zoals voorgesteld door de adviescommissie-Van Geel afgelopen september. Met gecombineerde ‘omroephuizen’, waar producties voor meerdere omroepen intern gemaakt kunnen worden. Maar niets ligt nog vast. Op het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) wordt druk gewerkt deze zomer aan een „bouwstenenbrief”, zegt ze, over de toekomst van het omroepbestel.

Maar wat de NPO zelf kan doen, dat staat dus op het whiteboard in haar kantoor. Veel winst denkt Leeflang te halen uit het bundelen van organisatie en techniek in Hilversum. Ook moet de wildgroei aan apps binnen de publieke omroep stoppen. „Maar natuurlijk zal dit ook de lineaire programmering raken”, ofwel wat er op tv te zien is. Het initiatief voor dit interview kwam van de NPO. „Iedereen vraagt me de hele tijd: wat vind je er nou van?”

Nou, wat vindt u ervan?

„We zijn van ‘nutteloos ding’ [dixit PVV-Kamerlid Martine van der Velde tijdens een recent Kamerdebat] gegaan naar ‘van wezenlijk belang voor de betrouwbare informatievoorziening’ in het Hoofdlijnenakkoord. Onder het kopje Rechtsstaat. Dat is toch wel oké. Vind je niet? We hebben druk gelobbyd.”

Wel dwingt het kabinet een bezuiniging van 100 miljoen af per 2027, op een begroting van nu een miljard. „Eigenlijk zeggen wij: 100 miljoen plus. Want we moeten ook een digitale transitie doorzetten, die vraagt aanzienlijke investeringen.” Het is nogal wat, wat ze wil. Ze heeft het over relevant, impactvol, herkenbaar en vindbaar zijn in de digitale wereld. De on-demand-videodienst NPO Start moet zich nestelen in de top-3 streamingdiensten, na Netflix en Videoland (RTL), wat met nog geen 800.000 betalende abonnees nog niet het geval is. Er komt een ‘single-sign on’, zeg maar een passe partout voor alle applicaties van de NPO. Dat is de strategie die al ingezet was. Voor ict-vacatures zijn afgelopen jaar tientallen mensen aangetrokken.

Wat gaat u dan níet meer doen?

„Dat wat gezamenlijk kan, moet ook echt gezamenlijk. Dat doen we nu veel te weinig. Dan heb ik het over de technische infrastructuur, over gezamenlijk geëxploiteerde studio’s. Zoals we hier nu al het Radiohuis hebben, waar alle radiozenders zitten. Op het gebied van sociale veiligheid en HR moet je natuurlijk samenwerken, hetzelfde geldt voor marketing. Eigenlijk alles wat niet aan de pluriforme output raakt van de omroepen, daar kan je op samenwerken. En dat zal moeten.”

U zegt eigenlijk: 100 miljoen kunnen we grotendeels bereiken met efficiency. Dat zegt iets over de huidige inefficiency.

„De inefficiency die nu in het systeem zit moet eruit. Wij zullen heel strak naar onze organisatie kijken [de NPO zelf, die fungeert als koepelorganisatie boven de omroepen, heeft ruim 500 fte en kost 170 miljoen]. Dat mag je van ons verwachten. Maar dat geldt ook voor de omroepen. We hebben dertien omroepen en één NPO. Als iedereen inlevert, kom je al best ver. Al die efficiencymaatregelen tellen op. Maar je gaat uiteindelijk ook aan de lineaire programmering komen. Als je minder programmering gaat doen, komen hier ook weer minder mensen te werken. Dat zijn nogal offers, met personele consequenties. Daar moet je heel zorgvuldig mee omgaan.”

U zegt niet: we stoppen met NPO3. Of we doen geen amusement of drama meer

„NPO3 is de kraamkamer, ook voor NPO Start. We zien natuurlijk veranderd mediagebruik, maar we hebben ook een samenleving waar mensen heel graag lineaire tv kijken. Ik zeg wel dat de digitale wending gevolgen gaat hebben voor de lineaire programmering en voor netten. We vragen nu al om drama primair voor NPO Start te maken, niet voor NPO 1.”

„Drama en fictie zijn ontzettend duur, maar zó belangrijk. De Joodse Raad [EO-serie en Nipkowschijf-winnaar] is heel duur, maar daar doen we ook van alles mee. Er zijn lespakketten aan verbonden, daarmee vervul je weer die publieke taak. Ik kom uit de private sector, een commerciële partij kijkt naar wat iets oplevert. Wij maken keuzes die irrationeel zijn. Er is niet altijd een business rationale. Dat is niet erg, want dat is onze publieke taak. Neem radiozender FunX, die bedient doelgroepen die niemand anders bedient” – jonge mensen in grote steden.

Inkrimping van het aantal omroepen is volgens Leeflang onafwendbaar in een nieuw bestel, al gaat niet zij maar het kabinet daar over. De huidige concessieperiode, de contracttermijn tussen het ministerie en de NPO waarin niet aan het omroepstelsel gemorreld kan worden, loopt in 2026 af. Om de verbouwing van het stelsel in wetgeving te gieten, acht een Kamermeerderheid één jaar uitstel nodig. Maar dat betekent dat er dan één jaar is, 2027, waarin het al met 100 miljoen minder moet met dertien omroepen. „Dat is heel serieus.”

Leeflang ziet daarbij een rol voor de STER en dringt bij het ministerie aan op bredere vrijstelling van online-reclameruimte. Momenteel is die alleen bestemd voor maatschappelijke organisaties en algemeen nut. Openstelling voor commerciële adverteerders zal niet direct tientallen miljoenen opleveren, denkt ze, maar kan helpen de klap op te vangen.

Studio Jinek

Onlangs onthulde het AD dat de nieuwe talkshow van Eva Jinek zal worden opgenomen in De Hallen in Amsterdam, met een prijskaartje dat door omroepbronnen werd geschat op 2 miljoen euro per jaar extra in het eerste seizoen. De hoogte van dat bedrag werd weersproken door de NPO. „Het past wel binnen de huidige kaders, maar dit gaat vanaf 2027 niet meer gebeuren”, zegt Leeflang. „Wij toetsen op doelmatigheid maar hebben op dit moment niet de bevoegdheid om te zeggen: maak gebruik van een bepaalde studio. Het is beter dat wij als NPO een studio gezamenlijk laten exploiteren en kunnen zeggen: maak daar gebruik van. Carrie ten Napel [Omroep MAX] komt op de vrijdagavond vanuit de kantine van IJsselmeervogels in Spakenburg. Want we moeten ook in de regio zijn. Dus uitzonderingen houd je.”

Omroepen zullen dit blijven proberen.

„Zo is het bestel nu georganiseerd. Groot onderdeel van een nieuw bestel zou zijn: wat gezamenlijk kan, móet gezamenlijk.”

Volgens het Commissariaat voor de Media heeft de NPO onvoldoende zicht op naleving van het Beloningskader Presentatoren Publieke Omroep (BPPO). Is dat al verbeterd?

„We zien steeds meer. Er waren situaties bij presentatoren die voor meerdere omroepen werkten waarbij niet goed werd opgeteld. Dat gaat de laatste jaren goed. Belangrijk is dat een omroep een presentator in dienst heeft bij het inschakelen van een buitenproducent. Er ligt een verantwoordelijkheid bij presentatoren en omroepen [die rapporteren aan de NPO], die voelen ze ook. Maar een voordeel van gezamenlijk georganiseerde HR kan zijn dat we hier nog beter inzage in hebben.”

Eva Jinek verliet RTL4 om terug te keren naar de NPO, waar ze fors minder kan verdienen. U weet zeker dat zij niet bijverdient via een externe producent?

„Dat is uitgesloten. Wij hebben gezien dat Eva gewoon een overeenkomst met AVROTROS heeft, onder de WNT [Wet Normering Topinkomens, de Balkenendenorm van 233.000 euro]. Ik ben heel blij dat Eva daar wat over gezegd heeft, want dit blijft toch als mythe boven de markt hangen. Ik heb het ook meermaals gezegd, maar gelukkig weegt het zwaarder als Eva het zelf zegt.”

Keert Matthijs van Nieuwkerk ooit terug?

„Volgens mij gaat Matthijs helemaal niets doen.” Ze wil het er niet over hebben. Maar feit is dat RTL deze maand bekend maakte toch geen programma’s met hem te maken. Aanleiding was de publiciteit rond de presentatie van het rapport-Van Rijn, waarna hij door BNNVARA-directeur Suzanne Kunzeler in verband werd gebracht met fysiek grensoverschrijdend gedrag. Hij ontkent.

Omroep MAX-directeur Jan Slagter zei over Van Nieuwkerk dat hij ‘in principe geen nee’ zegt.

„Iedereen mag alles proberen. Ik zeg ook bijna nooit nee, behalve als ik echt vind dat iets niet kan. Er hangen hier heel veel dingen omheen, maar dit is nu een non-discussie. Want ik heb Jan niet gesproken.”

U zei eerder: we wachten de commissie-Van Rijn af. Dat onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep bevatte nieuwe verklaringen over misdragingen bij DWDD. Belet dat een terugkeer?

„Wij staan voor de integriteit van bestel. En ik sta voor de sociale veiligheid. Dus er zijn heel veel gesprekken die wij op de achtergrond voeren met elkaar over dit soort vragen, en met omroepbestuurders. Ik heb ook gesprekken met de NOS gehad over Tom Egbers [de in opspraak geraakte presentator gaat alleen nog documentaires maken]. Daar willen ze uiteindelijk ook weten wat er mogelijk is. En het gaat ook niet alleen over: komt er nou iemand terug? Het gaat ook over: wat is onze taak als publieke omroep, en denken wij dat dit programma of een bepaalde presentator daaraan bijdraagt? Wat is dan het programma? Wat is dan het budget? Het gaat uiteindelijk om het totaalpakket en welke programmering je aanbiedt.”

Delen





Mail de redactie