‘Mooi”, zegt Martijn Wegman (68) als hij de wespennesten ziet. Gefascineerd loopt hij eropaf, niet gehinderd door de wespen die af en aan vliegen. Zijn beschermende kleding ligt nog in zijn busje. „Nu doen ze nog niks hoor.” Dan, peinzend: „Dit zijn geen makkelijke nesten. Ik heb ze nog nooit zo gezien.”
Hij kijkt naar twee halve bollen, die tegen witte plastic zakken met isolatiemateriaal aan lijken geplakt. Meestal zitten nesten gewoon op een muur of plafond. De zakken liggen een stukje boven ooghoogte op een plank, in een schuur in Schipluiden, een dorp onder Delft. Het ene nest is licht en houtkleurig – „cappuccino”, zegt Wegman – met een gemarmerd patroon. Het grootste is grijs, ook met dat gemarmerde. „Die grote is van de Duitse wesp. Die andere is de gewone wesp.”
„Oh!”, zegt timmerman Paul Hulisz, die Wegman had gevraagd om langs te komen. „Ik dacht precies andersom.”
Wegman, van oorsprong industrieel ontwerper, is wespenconsulent. Hij is bereid, voor 80 tot 150 euro, een wespennest te verplaatsen, zodat het volk ergens anders kan doorleven. Mensen zien wespen als „uitschot”, zegt hij. „Veel mensen vinden het prima om ze dood te slaan”, anders dan bijvoorbeeld bijen en vlinders. „En als iedereen iets normaal vindt, ga ik er vragen bij stellen.”
Er was al eens eerder een wespennest bij de werkplaats van Hulisz in Schipluiden, dat heeft hij toen laten verdelgen. Dat was niet goed bevallen, zegt hij. „Dat gif zat overal.” Dus voor de wespennesten die hij laatst ontdekte in de schuur die hij als opslag gebruikt, vroeg hij de Wespenstichting om hulp. Die organiseert ieder jaar een wespentelling – die van 2024 wordt deze week gehouden – én verplaatst wespennesten voor wie dat wil. Martijn Wegman is één van ongeveer tachtig wespenconsulenten die de stichting heeft opgeleid.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/08/21153530/data120687374-d94bd4.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/08/21153519/data120687365-ae41c1.jpg)
Foto’s:
De methode-Wegman
Dat wespennesten niet vernietigd worden is belangrijk, zegt oprichter Sjoert Fleurke aan de telefoon. Want de dieren zijn, anders dan veel mensen denken, níét nutteloos. „Ze vangen andere insecten, zoals muggen, en helpen zo het ecosysteem in balans houden. Ze bestuiven ook bloemen. Minder efficiënt dan bijen, maar toch. En ze ruimen kadavers op in de natuur, dat vlees brengen ze naar hun larven.”
Uit zijn busje haalt Wegman een paar houten kastjes, ze lijken op een grote brievenbus. Zelf getimmerd. „Best netjes, toch?” Timmerman Hulisz knikt. Hier moeten de nesten in, legt Wegman uit, één nest per kast. Die kastjes hangt hij, zonder deksel, op de plek van het nest. „Als het donker is, als de meeste wespen in hun nest zitten, kom ik terug.” Dan héél zachtjes het deksel erop. De wespen buiten het kistje vangt hij met een speciale stofzuiger. Die gaan ook mee, met z’n allen in de auto naar een nieuw thuis.
Een verplaatsing is altijd spannend, zegt Wegman. Hij stapt in een witte overall en ritst er een imkerhoed aan vast. Op de ritssluiting, bij zijn nek, plakt hij ritueel een stuk ducttape. „Gaat meestal toch weer los als ik bezig ben. Er komt er áltijd wel eentje binnen. Maar toch.” Over zijn groene schoonmaakhandschoenen trekt hij nog een paar witte van stof, de mouwen van zijn overall stopt hij erin.
„Als het donker is, als de meeste wespen in hun nest zitten, kom ik terug”
Het cappuccinokleurige nest als eerste. Zodra Wegman het met zijn plamuurmes aanraakt klinkt het alsof er een wasmachine op de centrifugestand is gezet. Zijn handen en armen in de witte overall lijken ineens zwart gestippeld.
Voorzichtig begint Wegman te wrikken, stukje voor stukje. Langzaam wordt zichtbaar hoe het nest in elkaar zit. „Dit is echt een lastige”, zegt Wegman, met zijn hoofd er nog net niet in. „Het zit helemaal in die zak.” Als eerste komt de buitenkant van het nest los, Wegman staat met een soort kom in zijn handen. Die stopt hij behoedzaam in het kistje.
Nog niet gestoken.
Dan nog de raten, waar de larven in zitten. Het is belangrijk, zegt Wegman, dat hij het héle nest te pakken krijgt. „Wespen ruiken waar hun nest is. Anders blijven ze terugkomen.” Met zijn handen zoekt hij naar stukjes nest in de zak met isolatiemateriaal.
Als alles in de kist zit en Wegman naar achteren stapt, blijven de wespen rond zijn handen en polsen zwermen. Hij wappert met zijn armen. „Ze zitten in mijn handschoenen te steken. Als er eentje gestoken heeft, komt de rest ook.” Anders dan bijen kunnen wespen vaker dan één keer prikken.
Buiten komt Wegman op adem, het kistje zit vastgeschroefd op de plek van het nest. „Ik zweet altijd als een rund.” Plotseling grijpt hij naar zijn linkeroksel, zijn gezicht vertrokken. Er zit een wesp in zijn pak. Met zijn rechterhand lukt het om ’m door de stof van zijn overall heen dood te drukken. Toch nog gestoken. De tape had weer losgelaten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/08/21153451/data120687343-358f5e.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/08/21153459/data120687346-3418c9.jpg)
Foto’s Hedayatullah Amid
Boete voor verdelgen
Op de Duitse tv had Wegman een keer gezien hoe iemand een wespennest verplaatste. Hij had daar nog nooit van gehoord, en vond het prachtig om te zien. Zo ingenieus, zo’n nest, met al die lagen van raten. In Duitsland, zegt hij, zijn ze „véél verder”. Daar kun je een boete krijgen als je een nest verdelgt.
Dus toen iemand in de buurtapp eens vroeg wat-ie aanmoest met een wespennest en mensen telefoonnummers van verdelgers deelden, zei Wegman: we kunnen het ook verplaatsen? „Ik kreeg bijval van een bioloog in de groep. En die mensen zeiden: nou, probeer maar.” Toen verplaatste hij zijn eerste nest. „Ik voelde me verantwoordelijk voor die wespen, want anders werden ze verdelgd. En dat heb ik nu ook.”
Sinds 2022 verplaatst hij nesten voor de Wespenstichting. Hij houdt er, na aftrek van de reiskosten, nauwelijks iets aan over.
Na een kop thee – de imkerhoed gaat even af – gaat hij met het grote grijze nest aan de slag. En met een klein nestje dicht bij de grond dat hij ook nog ontdekte. Zodat ze met z’n allen naar Barendrecht kunnen, naar een andere wespenconsulent met een grote tuin.
„Het is een hoop gedoe”, zegt Wegman. „Een hoop werk. Dat heb je gezien. Maar we moeten ergens beginnen. En misschien wordt het ooit heel normaal wat wij doen.” Normaal om sámen te leven, zegt hij, in plaats van te domineren.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/08/21153507/data120687349-6b85a0.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/08/21153510/data120687362-bb6019.jpg)
Foto’s Hedayatullah Amid
