„Juf, ik ben klaar met allebei mijn lessen. Mag ik rekenverrijking doen?” Een jongen in groep 7A van de Mr. J.J.L. van der Brugghenschool in Katwijk kijkt vragend naar zijn leerkracht. De leerlingen zitten aan hun tafels te werken op hun laptops. „Als je alle doelen behaald hebt, mag je rekenverrijking doen”, zegt juf Marina van den Oever. Even later zit de leerling, nadat hij een instructiefilmpje heeft gekeken, met een schaar vierkantjes uit te knippen en op een papieren werkblad te plakken, een opdracht die de opmaat vormt voor wiskunde. „Zo leren ze wat een vakvulling is”, zegt de leerkracht. „Dit is veel leuker dan de gewone sommen”, vindt de leerling.
Marina van den Oever is niet alleen leerkracht van groep 7A maar ook rekencoördinator van de school. Ze is een dag vrijgesteld van haar lestaak om ervoor te zorgen dat in de hele school op dezelfde manier wordt lesgegeven in rekenen, en dat dit gebeurt volgens de laatste wetenschappelijke en pedagogische inzichten. Een andere leerkracht heeft tijd gekregen om het leesonderwijs te coördineren. En er is ook een collega die het onderwijs voor meer- en hoogbegaafde leerlingen organiseert. Op de dagen dat zij dit werk doen, staan er vervangers voor de klas.
De school kon ruimte creëren voor deze taken dankzij een subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) om het onderwijs in de ‘basisvaardigheden’ taal en rekenen te verbeteren. De school kon zo ook extra leerkrachtondersteuners inhuren die in de klas bijspringen, en een remedial teacher voor leerlingen die buiten de klas extra oefening nodig hebben. Bovendien werden alle leerkrachten een jaar lang individueel gecoacht en investeerde de school in het vervangen van gedateerde lesmethodes.
Volgens het ministerie van OCW werpt de subsidieregeling om de basisvaardigheden te verbeteren, waarbij scholen zo’n 1.000 euro per leerling krijgen, vruchten af. Bij de eerste ronde, die in 2022 begon, ging een groep van zo’n 650 scholen ermee aan de slag. Zij moesten de subsidie, die toen nog wat hoger lag, in twee jaar opmaken. Inmiddels is een tweede ronde aan de gang en dit jaar begint de laatste ronde. Ruim 80 procent van de basisscholen die subsidie kregen meldt dat de prestaties van hun leerlingen vooruitgaan, staat in voortgangsrapportages die staatssecretaris Mariëlle Paul (VVD) onlangs naar de Tweede Kamer stuurde.
De Mr. J.J.L. van der Brugghenschool, met ruim 400 leerlingen, kreeg in 2022 500.000 euro subsidie toegekend. NRC keek in oktober 2023 mee waar de school het geld aan besteedde en ging nu terug om te horen of ook deze school de resultaten van leerlingen ziet verbeteren.
Lees ook
De coach vertelt de leraar: je mag best wat minder praten in de klas
Coaches
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek, dat scholen jaarlijks ‘weegt’ op basis van het opleidingsniveau van ouders, hun land van herkomst en of ze in de schuldsanering zitten, is de leerlingenpopulatie van de school in Katwijk iets „complexer” dan gemiddeld. Zelfs als je daar rekening mee houdt, scoorden de leerlingen in eerdere jaren ondergemiddeld. De subsidie, die schooldirecteur Walter Wassenaar in het schooljaar 2023-2024 kon inzetten, kwam dus als geroepen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125761730-43ee43.jpg|https://images.nrc.nl/qCWzGspQDwIBT_iKVeCBcwA0gOY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125761730-43ee43.jpg|https://images.nrc.nl/FKKEgs0ZLh1Pg-vd8TzRKHZnMjs=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125761730-43ee43.jpg)
Zes coaches van onderwijsadviesbureau Bazalt Groep kwamen om de paar weken op bezoek in de klassen om te observeren hoe er werd lesgegeven. Zij vertelden de leerkrachten wat ze al goed deden en wat ze nog beter konden doen. Daarbij baseerden ze zich op wetenschappelijke inzichten en methodes, zoals het ministerie vereiste. „Die coaching heeft als effect gehad dat we wat vernieuwing hebben kunnen brengen in de manier van lesgeven”, vertelt schooldirecteur Wassenaar. Leerkrachten gingen aan de slag met pedagogische concepten als ‘coöperatief leren’, waarbij leerlingen van elkaar leren door in kleine groepjes samen te werken. En in groep 3 werden de reken- en taaldoelen waaraan in de ochtend klassikaal met de leerkracht wordt gewerkt, in de middag verwerkt in spelen. Want voor veel kinderen was de overgang van de kleutergroepen naar groep 3 erg groot.
De schooldirecteur is terughoudend over het succes van de subsidieregeling, hij wil niet al te hard juichen. „We zien hoopvolle signalen”, zegt hij. „Heel voorzichtig gaan de resultaten wat omhoog.” De toetsen die halverwege het schooljaar worden afgenomen om de taal- en rekenvaardigheden van leerlingen te meten, werden in het schooljaar 2023-2024 over het algemeen redelijk tot goed gemaakt. Ook de zogenoemde ‘Doorstroomtoets’ die leerlingen in groep 8 maakten, ging beter. De leerlingen scoorden het afgelopen jaar bijna zoals de gemiddelde school in Nederland.
Het geld gaf ons de mogelijkheid om tijd vrij te spelen om leerkrachten weer met elkaar in gesprek te laten gaan
De Mr. J.J.L. van der Brugghenschool is aangesloten bij het protestants-christelijke schoolbestuur Prohles, dat twaalf scholen onder zich heeft. Vier daarvan kregen subsidie om de basisvaardigheden te verbeteren. Volgens bestuurder Arjan van de Watering, aanwezig bij het gesprek, is bij alle vier de scholen een soortgelijk effect te zien: de toetsresultaten gingen omhoog.
Toch vindt Wassenaar het te vroeg om vergaande conclusies te trekken over het succes van de subsidieregeling. „De stelling dat als je er geld tegenaan gooit, dat de resultaten dan een jaar later omhoog gaan, daar durf ik niet in mee te gaan.” Wat hij als belangrijkste effect van de subsidie ziet, is dat er meer rust en samenwerking is gekomen in het lerarenteam. „Het geld gaf ons de mogelijkheid om tijd vrij te spelen om leerkrachten weer met elkaar in gesprek te laten gaan. Je wilt dat ze ook bij elkaar in de klas kijken, om van elkaar te leren.” Het afgelopen jaar is geen enkele leerkracht weggegaan en het ziekteverzuim ligt laag.
Gedragsproblematiek
Volgens Wassenaar was het geld uit het Masterplan basisvaardigheden meer dan een leuk ‘extraatje’. „We zien op school steeds meer kinderen met gedragsproblematiek. We doen ons best die binnenboord te houden en ze niet door te sturen naar het gespecialiseerd onderwijs, maar dat betekent wel dat er veel aandacht in het team naar deze groep gaat.” Door de subsidie van het ministerie kon de school ook tijd investeren in de basisvaardigheden. „Als we dat geld niet hadden gehad, was er geen leerkracht geweest die energie overheeft om naast al het lesgeven en vergaderen ook nog eens met de leescoördinator in gesprek te gaan over het leesonderwijs.”
Juf Marina van den Oever van groep 7A wordt dit jaar opnieuw gecoacht door de Bazalt Groep, maar nu bij haar taak als rekencoördinator. Haar doel is het rekenonderwijs zo in te richten dat elk kind op zijn eigen niveau kan meedoen. „Het is heel erg belangrijk dat de leerkracht tijd heeft voor kinderen die rekenen moeilijk vinden, maar ook voor kinderen die meer aankunnen”, zegt ze, „want we zien dat de sterke rekenaars hier op school in de loop van de jaren wat achteruit zijn gegaan.” Ze heeft van haar coach geleerd dat er verschillende soorten sterke rekenaars zijn. „Je hebt kinderen die snel werken en voldoende hebben aan wat extra uitdaging in de sommen, maar er zijn ook creatieve rekenaars die behoefte hebben aan moeilijke denkopdrachten, anders gaan ze onderpresteren. Die krijgen extra instructie in een apart klasje.”
Het afgelopen jaar is geen enkele leerkracht weggegaan en het ziekteverzuim ligt laag
De school heeft ook een aantal nieuwe rekenmethodes aangeschaft waarvan wetenschappelijk vaststaat dat ze werken. De Wereld in Getallen is de vaste rekenmethode op school. Daarnaast staan sinds kort bij elke klas op de gang kisten van Met sprongen vooruit. Daar zitten spelletjes en ander materiaal in om leerlingen spelenderwijs een beter begrip van de lesstof te laten krijgen, en ook meer plezier in rekenen. De rekencoördinator heeft ervoor gezorgd dat alle leerkrachten een cursus kregen hoe ze dit materiaal kunnen gebruiken.
De subsidie voor de basisvaardigheden moest in twee jaar opgemaakt worden. Die periode is inmiddels achter de rug. „Dit is het nadeel van zo’n tijdelijke subsidie”, zegt Wassenaar. „We hebben nu gevoeld hoe het óók kan. Dat beviel zo goed dat we daar dit schooljaar gewoon mee zijn doorgegaan.” Het leidde tot een tekort van twee ton op de schoolbegroting. Dat gat kan hij nu nog dichten met subsidiegeld dat de school kreeg om corona-achterstanden in te halen. Dat lag nog op de plank. „Maar dat geld is straks ook op”, zegt Wassenaar. „Het is fijn dat we niet meteen hoeven te stoppen met wat we in gang hebben gezet, maar volgend jaar heb ik geen geld meer om leerkrachten te laten coachen of vrij te stellen voor het coördineren van het reken- en taalonderwijs.”
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data126328348-065ead.png|https://images.nrc.nl/D1Dq2hkRVuqDiXBR-0FvOR7S_jU=/1920x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data126328348-065ead.png|https://images.nrc.nl/IhL9m_1Inm1bogbcA9m9yjCKt8I=/5760x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data126328348-065ead.png)
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data126328345-224a99.png|https://images.nrc.nl/sN9l3c8DN1HGhhOAri64b5ebQ2U=/1920x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data126328345-224a99.png|https://images.nrc.nl/hZfRWYtjVWQL_V57RlG0sN-DkYI=/5760x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/data126328345-224a99.png)
