‘Ik mis mijn moeder. Ik mis Afrika. Ik zou wensen dat mijn lichaam terug naar Afrika wordt gebracht, want mijn moeder zou daar blij om zijn. Ze moet niet om me huilen, dat ik moge rusten in vrede.”
Die boodschap liet Ousmane Sylla, een 22-jarige jongeman uit Guinee, achter op de muren van zijn Romeinse cel in een uitwijzingscentrum voor uitgeprocedeerde asielzoekers en migranten, voordat hij zondag uit het leven stapte. Italië heeft geen repatriëringsakkoord met zijn land. De uitzichtloosheid van toch opgesloten te zitten, werd hem allicht te veel. Sylla schreef zijn wanhoopskreet op de muur, als een soort testament. Daarna hing hij zich op aan de tralies van zijn cel in het uitwijzingscentrum van Ponte Galeria, waar hij sinds 27 januari verbleef. Eerder zat hij al enkele maanden in een centrum in het Siciliaanse Trapani.
Het drama leidde tot een gewelddadige opstand in het asielcentrum aan de westkant van Rome. Zes carabinieri en een soldaat, die als versterking waren opgeroepen, raakten daarbij gewond. De zelfdoding van de jonge migrant uit Guinee heeft tegelijk ook de uitzichtloosheid in vaak overbevolkte uitwijzingscentra in Italië weer onder de aandacht gebracht.
Beschikbare plaatsen snel bezet
De rechtse regering van premier Giorgia Meloni, verkozen met de belofte harder op te treden inzake irreguliere immigratie, trok de termijn dat uitgeprocedeerde asielzoekers en migranten in zulke centra mogen worden vastgehouden, op tot achttien maanden. Dat is het maximum in de EU.
„Italië deed dit met het oog op een efficiënter terugkeerbeleid, in lijn met het voornemen van Europa”, zegt Fulvio Vassallo Paleologo, docent asielrecht aan de universiteit van Palermo. „Maar door uitgeprocedeerden langer in zo’n uitwijzingscentrum vast te houden, zijn de beschikbare plaatsen heel snel bezet.” Met als gevolg: nog meer overbevolking in centra waar de leefomstandigheden al schrijnend waren, die migranten tot wanhoop drijven.
Op papier heeft Italië 1.338 plaatsen voor uitgeprocedeerde asielzoekers, die altijd in een gesloten centrum worden vastgehouden. Maar in de praktijk kunnen er slechts 619 worden gebruikt. Geregeld vinden er in de centra protesten, vernielingen en gevallen van brandstichting plaats, waardoor die tijdelijk deels of helemaal moeten sluiten.
Het plan van de Italiaanse regering om meer plaatsen te creëren, en uitwijzingscentra in elke Italiaanse landstreek te openen, is tot nu toe niet gelukt. Integendeel. Zo kwam er veel protest uit de regio’s tegen nieuwe centra, en bovendien liggen sommige bestaande centra door schandalen sterk onder vuur. In een uitwijzingscentrum in Milaan kwam recent aan het licht dat migranten er bedorven voedsel kregen en in onhygiënische omstandigheden moesten leven, en in het Zuid-Italiaanse Potenza doken aanwijzingen op dat migranten werden gedrogeerd.
Italië is zeker niet het enige Europese land dat worstelt met de uitwijzing van migranten zonder verblijfsrecht. Om zo’n terugkeerbeleid efficiënt te laten verlopen zijn bilaterale akkoorden nodig met de herkomstlanden van de migranten. Maar zelfs al heb je zo’n akkoord op papier, zegt immigratie-expert Vassallo Paleologo, de praktijk ziet er vaak heel anders uit. ,,Het best werkende akkoord dat Italië heeft, is met Tunesië, en dan nog neemt Tunesië doorgaans minder dan de helft van zijn uitgeprocedeerde onderdanen terug.” Met andere landen ligt dat percentage nog een stuk lager.
Volgens deze asielexpert zal meer centra openen of uitgeprocedeerden langer vasthouden het terugkeerbeleid niet efficiënter maken. „Je kan als politicus wel beloven dat je iedereen zonder verblijfsrecht zult uitwijzen, maar realistisch is dat niet.” , zegt de asielexpert.
Hij stelt voor om scherper te selecteren. „Regel wie kan werken en integreren, en concentreer je uitwijzingsbeleid in de allereerste plaats op de gevaarlijke migranten, die bijvoorbeeld al een veroordeling opliepen. Regering en land zouden er meer bij gebaat zijn als in de eerste plaats die laatste groep vlotter naar het herkomstland wordt teruggestuurd.”
Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0800-0113 of www.113.nl.
