N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
‘Volksuitgaaf’ Een zoekgeraakte steendrukprent van Vincent van Gogh is ontdekt en wordt in Leiden geveild. Van Gogh maakte maar weinig grafisch werk.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99492896-a54bdc.jpg)
Een zeldzame litho (steendrukprent) van Vincent van Gogh met daarop een koffiedrinkende oorlogsveteraan is gevonden. De oude man met bakkebaarden uit een Haags armenhuis, Adrianus Jacobus Zuijderland, was destijds Van Goghs favoriete model. De litho uit 1882, waarvan de verblijfplaats tot voor kort onbekend was, wordt op 10 mei in Leiden geveild.
De litho is bijzonder omdat er maar drie afdrukken van bestaan. Ze zijn onderdeel van een mislukt project van Van Gogh om goedkope prenten van en voor het volk te maken. Hij wilde, naar Engels voorbeeld, portretten van werklieden, wasvrouwen en oorlogsveteranen (‘weesmannen’) maken, en die als goedkope ‘volksuitgaaf’ uitbrengen, in steendrukprenten van 10 tot 15 cent. Hij maakte negen litho’s – de enige in zijn oeuvre. Er was amper belangstelling voor.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99492914-a393f1.jpg|https://images.nrc.nl/wInlccmtRPXJhdqZPNGOEaR9CGQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99492914-a393f1.jpg|https://images.nrc.nl/tqjKEdNxP-nwB705eqMCsXv-UyE=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data99492914-a393f1.jpg)
Foto Ron de Hoog
Van Gogh beschilderde litho
Het Van Gogh Museum heeft twee van deze afdrukken, en de ontwerpschets. Dat er een derde was, die Van Gogh aan zijn collega-kunstenaar Anthon van Rappard schonk, was bekend. Maar de verblijfplaats was onbekend, meldt het een boek The Graphic Work of Vincent van Gogh (1995). Van Gogh maakte maar weinig grafiek in zijn tienjarige kunstenaarsbestaan.
De Leidse kunsthandelaar in Japanse prenten Chris Uhlenbeck van Hotei Japanese Prints ontdekte de litho onlangs toen hij Japanse prenten kwam bekijken bij een nazaat van de Haagse kunsthandel D’ Audretsch. Het Van Gogh Museum heeft de authenticiteit bevestigd. De litho is door Van Gogh met grijze verf bewerkt omdat hij over de druk niet tevreden was.
Grote ‘doove ooren’
Van Gogh heeft in zijn Haagse periode, toen hij met zijn model en huishoudster Sien Hoornik samenwoonde, tenminste zes keer Zuijderland (ook wel Zuyderland) getekend. Hij schreef zijn broer Theo een paar keer enthousiast over hem ‘met zijn witten baard & ouderwetschen, ouden hoogen hoed. Zoo’n soort oud geestig gezigt als men bij een gezellig kerstmisvuur zou wenschen heeft die kerel.’ Ook zijn kale hoofd en grote oren (‘N.B. Doove ooren’) bevielen hem. Vandaar dat hij hem ook tekende als visser met een zuidwester op. Zuijderland was tevens model voor het schilderij van een oude man getiteld Op de drempel van de eeuwigheid (1890) in het Kröller-Müller Museum.
Zuijderland, 72 in die tijd, is geïndentificeerd aan zijn armenhuisnummer 399 op zijn kleding op een Van Gogh-tekening. Hij had meegedaan aan de Tiendaagse veldtocht tegen België, en daarvoor een onderscheiding gekregen, te zien op deze litho rechts onder het koffiekopje. De zeldzame litho wordt op 10 mei geveild bij Burgersdijk & Niermans in Leiden, richtprijs 80.000 euro.
