Zeker voor een topclub brengt PSV dit seizoen te weinig

In een broeierig Eindhoven is de tweede helft al even onderweg. PSV staat met 3-1 achter tegen sc Heerenveen en in een poging iets te forceren, besluit verdediger Jarrad Branthwaite van veraf te schieten. Zijn poging belandt ergens in de tribunes. Gefluit klinkt. Ergernis is te zien in de stoïcijnse blik van PSV-coach Ruud van Nistelrooij, terwijl hij ongeduldig over de lijnen van zijn coachvak loopt.

Veel ontgoochelde gezichten op de tribunes, na een spectaculair duel dat door een slotoffensief van PSV nog in 3-3 eindigt. Waar is gerekend op een bescheiden feestje – met een zege zou de tweede plaats worden veiliggesteld en daarmee een ticket voor de derde voorronde van de Champions League – moet PSV nog vol aan de bak. Op bezoek bij AZ, komende zondag in de laatste speelronde van de Eredivisie, heeft het minimaal een gelijkspel nodig voor de tweede plaats.

Enkele minuten na het eindsignaal moet aanvoerder Luuk de Jong in het laatste thuisduel het beetje publiek dat er nog zit bedanken voor de steun dit seizoen. Hij zegt dat ze er vol voor gaan, komend weekend bij AZ. De tweede plek is van „levensbelang” voor de club, zei Van Nistelrooij afgelopen vrijdag al. Financieel, met het oog op de lucratieve Champions League, maar ook qua sportief perspectief voor spelers.

PSV – sc Heerenveen is in veel opzichten de weerspiegeling van een wisselvallig seizoen, erkent Van Nistelrooij. „Je kan hem hier afmaken. Dat doe je niet. Dat is een beetje in lijn met dit seizoen. De jongens richten zich wel op na de 3-1 achterstand, dat is ook dit seizoen.”

Juist in een jaar dat Ajax ver is teruggevallen, heeft PSV niet kunnen profiteren. Tien punten bedraagt de achterstand inmiddels op landskampioen Feyenoord. Er is moeilijk een peil te trekken op dit PSV. De KNVB-beker is gewonnen, de Johan Cruijff Schaal. Vier keer is Ajax verslagen, met scherp, fel, fysiek voetbal. Maar aan de andere kant zijn er ook nederlagen geweest tegen SC Cambuur, FC Groningen en FC Emmen.

Thuis vrijwel onverslaanbaar

Bij PSV leefde de hoop dat de ploeg de afgelopen maanden stabieler was geworden – tot zondag was het vijftien wedstrijden op rij ongeslagen. Zeker thuis is het vrijwel onverslaanbaar. Maar de gebreken komen opeens allemaal weer boven, zondag tegen Heerenveen.

Het is een ploeg die, zeker voor een topclub, qua positiespel en variatie in aanvalspatronen te weinig brengt. Met fysieke power en kopkracht – via Luuk de Jong – kan het elftal veel compenseren, maar zodra het spel moet worden gemaakt tegen mindere tegenstanders, komt het regelmatig in de problemen.

Dat is zichtbaar tegen Heerenveen. Na de snelle 1-0 van Ibrahim Sangaré, is PSV niet in staat om door te drukken en de tegenstander kapot te spelen. Met als gevolg dat er langzaam twijfel ontstaat. En er fouten worden gemaakt. Illustratief: het mistasten van verdediger André Ramalho waardoor de rappe rechtsback Milan van Ewijk 1-1 kan maken.

De Jong is boos als de verdediging niet hoger druk zet bij een afgeslagen aanval van PSV, kort voor rust. Hij gebaart naar linksback Patrick van Aanholt, waarom sluit je niet aan? Uit de tegenstoot zet Heerenveen de fraaie 1-2 op: Van Ewijk vindt de Belgische aanvaller Antoine Colassin, die met een bekeken balletje doelman Walter Benítez passeert. Een voorzichtig fluitconcert klinkt.

„We hebben moeite om het spel te maken. De bal willen hebben, ook als het wat tegen zit”, zegt Van Nistelrooij later. Het begint ermee dat ze „slordiger” worden, zegt De Jong. „Daardoor willen mensen misschien iets minder snel de bal en is het moeilijker om de vrije man te vinden.”

Colassin wurmt zich na rust tussen de passieve Sangaré, Philipp Mwene en Van Aanholt door, en maakt knap 1-3. Het is al het 39ste tegendoelpunt in 33 competitiewedstrijden voor PSV, het hoogste aantal van alle clubs in de topzes – dus ook meer dan Sparta. Het toont dat naast het gebrek aan creativiteit ook de defensieve organisatie te vaak te wankel is.

Spanningen in de staf

Zo beleeft Van Nistelrooij een grillig debuutseizoen. Hij wilde zijn trainersloopbaan zorgvuldig opbouwen, maar werd in zijn eerste seizoen als coach op het hoogste niveau direct geconfronteerd met de ongemakkelijke kanten van het vak. Technisch directeur weg na een vertrouwensbreuk met de raad van commissarissen (John de Jong), sterspeler middenin het seizoen verkocht (Cody Gakpo), pijnlijke nederlagen tegen bescheiden tegenstanders.

En er zijn spanningen in de technische staf, schreef De Telegraaf zaterdag. „Beneden het vriespunt” noemden betrokkenen de werksfeer tussen Van Nistelrooij en diens assistenten Fred Rutten en André Ooijer. Volgens de krant laat de onderlinge communicatie „te wensen over” en is hun rol op het trainingsveld „geminimaliseerd”.

Het is „enorm opgeblazen”, reageert Van Nistelrooij zondag voor het duel bij ESPN. „De temperatuur in de trainerskamer is gewoon lekker 18 graden. En natuurlijk stijgt -ie wel eens naar een kookpunt, want dat is waarom je met elkaar bezig bent. Daarna ga je naar buiten en zijn we een eenheid. Dat zijn we altijd geweest.” Hij zei de ophef niet te begrijpen.

Het is een gegeven dat Ooijer na dit seizoen stopt als assistent vanwege ‘persoonlijke redenen’. Van de ervaren Rutten, eerder hoofdtrainer bij PSV en Feyenoord, is nog onduidelijk of hij doorgaat. Eerder is er, schreven meerdere media, bij stafleden discussie geweest over de inbreng van de Spaanse assistent Javier Rabanal Hernández. Hij is in de loop van het seizoen verdwenen van de bank, al was hij tegen Heerenveen wel betrokken bij de oefeningen in de warming-up.

Het is allemaal even bijzaak, laat in de wedstrijd. PSV repareert in die fase de achterstand. In typische PSV-stijl: publiek er vol achter, opportunistisch voetbal, hoge ballen op De Jong. Uit een hoekschop valt zo opeens de 2-3. En als even later Xavi Simons wordt neergetikt door Jeffrey Bruma maakt het talent uit de strafschop 3-3. Daar blijft het bij. Concurrent Ajax zal zijn kans ruiken.