Woede in Turkije houdt aan. ‘Via de stembus is het niet gelukt, dus moet het zo’

‘Wie niet springt is een Erdogan-aanhanger”, scanderen demonstranten die zich op de vroege avond hebben verzameld rondom het gemeentehuis van Istanbul. Het is de vierde dag op rij dat Turken massaal de straat op gaan om steun te betuigen aan Ekrem Imamoglu, de burgemeester van de stad en de grootste politieke rivaal van president Recep Tayyip Erdogan. Woensdag werd Imamoglu gearresteerd op verdenking van corruptie, terrorisme en het leiden van een criminele organisatie.

Zondagmiddag liet het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken weten dat Imamoglu „tijdelijk” uit zijn functie als burgemeester is ontheven. Eerder op de dag oordeelde een Turkse rechtbank dat hij gedurende zijn proces in hechtenis moet worden gehouden. Imamoglu ontkent alle beschuldigingen en zegt nooit te zullen buigen.

Over het gemeentehuis hangt een vlag met Imamoglu en van Atatürk, de grondlegger van het moderne Turkije en de CHP-partij waar Imamoglu deel van uitmaakt. Er worden vlaggen uitgedeeld en er hangt een gemoedelijke sfeer. „Houd je niet stil, want als je stil blijft, ben jij de volgende keer aan de beurt”, roept de menigte in koor.

„Ik sta hier om mijn rechten op te eisen, omdat ik het zat ben om mijn mond te houden erover”, zegt de 22-jarige Irem. Ze staat met twee vrienden aan de zijkant en draagt een medische mondmasker waardoor je alleen haar ogen ziet. „Het gaat me sowieso niet alleen om Imamoglu. Wij staan hier omdat we ons niet vrij kunnen uitlaten. Ik ken niets anders dan de Erdogan-regeringen, en we maken ons zorgen over waar het naartoe gaat met ons land.”

Imamoglu is een populaire burgemeester en volgens analisten en verschillende peilingen maakt hij grote kans om Erdogan te verslaan tijdens de presidentsverkiezingen in 2028. Formeel mag Erdogan zelf dan niet meer mee doen, omdat hij er al twee termijnen heeft opzitten. Tijdens lokale verkiezingen boekte Imamoglu al vaker succes. Een doorn in het oog van Erdogan die zelf ooit zei: „Wie Istanbul wint, wint Turkije.”

Bachelordiploma

Afgelopen week verklaarde de universiteit van Istanbul het bachelordiploma van Imamoglu ongeldig, samen met de diploma’s van 28 andere personen. De timing is opvallend: de oppositie zou Imamoglu zondag formeel kiezen tot presidentskandidaat, en om mee te doen aan de presidentsverkiezingen heb je in Turkije een een universiteitsdiploma nodig.

„Het diploma van één van mijn docenten is ook ongeldig verklaard”, vertelt Irem, die industriële techniek studeert. Over de beschuldigingen richting Imamoglu is ze kort en helder. „Het is zo belachelijk dat het komisch is.”

Irem is een van de vele studenten die van zich laten horen. De protesten ontstonden aan de universiteit in Istanbul en verspreidden zich in een razend tempo over campussen door het hele land. Een daarvan is de prestigieuze ÖDTU, de technische universiteit in Ankara waar de politie hard optrad. Studenten die deelnamen aan die protesten werden later van het bed gelicht.

Vrijdagavond liepen de protesten uit de hand en greep de politie in met waterkanonnen, traangas en pepperspray. Op X en Instagram worden sommige accounts die Turken oproepen om te protesteren geblokkeerd, of ze zijn alleen via een omweg toegankelijk, met een VPN-verbinding. Er zijn inmiddels al honderden arrestaties verricht, onder meer vanwege ‘provocatieve posts’ op sociale media. Erdogan noemde op X de demonstraties straatterreur en zei dat „Turkije niet zal zwichten”.

Angst voor represailles

Vanwege het harde optreden durven veel demonstranten niet openlijk te spreken of hun gezicht te laten zien uit angst voor represailles.

Net als de 22-jarige Can. „Dit kan gevolgen hebben voor mijn toekomst. Ik sprak er nog met andere vrienden over. Wij studeren aan een goede universiteit, wij hebben nog de kans om uit Turkije te vertrekken als dit zo doorgaat.” Die kans wil hij liever niet verspelen, en toch staat Can hier nu te demonstreren. „Onze vrijheid van meningsuiting wordt ons afgepakt. Er is een enorme tweedeling in Turkije en ze proberen ons in een keurslijf te duwen. Daartegen sta ik hier vanavond.”

,,We willen onze politiebroeders en -zusters hier geen kwaad doen”, zegt een betoger. ,,Zij zijn van ons, dit land is van ons.”

Foto Adem ALTAN/AFP, Foto KEMAL ASLAN/AFP

Op protestborden staan leuzen zoals ‘weg met de tirannie, leve de vrijheid’, ‘welkom bij het pepperspray-festival’ en ‘wij zijn de kinderen van capulcular, van plunderaars.’ Het is een knipoog naar de Gezi Park-protesten uit 2013. Het waren de eerste massale demonstraties tegen de zittende AKP-regering die maandenlang aanhielden. Erdogan, destijds premier, zei toen dat „we niet zomaar kunnen toekijken hoe sommige plunderaars onze mensen pijn doen”.

De geest van Gezi waart rond op het protest. Een jonge demonstrant van wie alleen de ogen zichtbaar zijn, spuit Gezi #2 op de grond met een gele spuitbus. Gezi werd uiteindelijk hard neergeslagen met elf doden en ruim achtduizend gewonden tot gevolg. Het leidde tot vele arrestaties en tot op de dag van vandaag worden mensen vervolgd omdat ze er actief aan hebben deelgenomen.

Terwijl het langzaam donker wordt en de temperatuur daalt, wordt het protest grimmiger. Groepen jonge demonstranten verzamelen zich en staan lijnrecht tegenover een haag aan speciale politie-eenheden.

Sinds Gezi mag er niet meer gedemonstreerd worden op het beroemde Taksimplein in het centrum van Istanbul. Özgur Özel, de partijvoorzitter van CHP, riep eerder deze week om het Taksimplein te ‘heroveren’. De hoofdweg die leidt naar het plein wordt volledig geblokkeerd door agenten met witte helmen en doorzichtige schilden. De menigte roept: „Overal is Taksim, overal is verzet.”

Pepperspray en traangas

Er vliegen flessen water en vuurwerk door de lucht. Iedereen is aan het hoesten vanwege de vlagen pepperspray en traangas die de politie inzet. Demonstranten van wie het gezicht onbedekt is krijgen van medestanders het advies om die alsnog te bedekken om anoniem te blijven. Onder demonstranten klinkt er ook kritiek op partijvoorzitter Özgur Özel. „Özgur, kom hier en eet ook pepperspray”, schreeuwen jonge betogers met hun vuisten in de lucht.

„Verandering is noodzakelijk”, zegt Mehmet (18). Hij heeft zijn gezicht volledig bedekt en alleen zijn ogen zijn via een spleet zichtbaar. „Wij hebben geprobeerd verandering te krijgen met een stembusgang. Helaas is dit door de incompetentie van de oppositie niet gelukt. Wij willen democratische rechten in een land dat democratisch bestuurd wordt. Meer vragen we niet.”

Terwijl Mehmet vastberaden praat, klinkt achter hem geknal . „We willen onze politiebroeders en -zusters hier geen kwaad doen. Zij zijn van ons, dit land is van ons. Ik hoop dat we ooit weer op het Taksimplein kunnen staan.” De politie grijpt na meerdere waarschuwingen in en spuit de demonstranten met waterkanonnen uiteen. Op het grote podium gaan de speeches van prominente CHP-partijleden onverminderd door. Tussendoor klinkt er opgewekte volksmuziek.

CHP-leden kunnen zondag via een stembusgang bekendmaken wie zij naar voren willen schuiven als presidentskandidaat. Imamoglu is vooralsnog de enige kandidaat op het stembiljet. Ook voor niet-leden is er een speciale stembus neergezet, zodat zij hun steun aan de burgemeester kunnen betuigen. De stemlokalen zouden gesloten worden om 17.00 uur lokale tijd, maar vanwege de grote opkomst is besloten om de openingstijden te verlengen tot 20.30 uur.

De volledige namen van de betogers met wie NRC voor dit verhaal sprak, zijn bekend bij de redactie.

Dit artikel is zondag om 16.20 uur geactualiseerd. Het nieuws dat het Turkse ministerie van Binnenlandse Zaken heeft laten weten dat Imamoglu uit zijn functie als burgemeester is ontheven, is toegevoegd.

Delen





Mail de redactie