Zonder aanvullende beleidsmaatregelen zal het ruimtegebrek in de Nederlandse gevangenissen de komende jaren „alleen maar groter” worden. Onderzoekers van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) verwachten dat de druk op het gevangeniswezen door het cellentekort de komende jaren met 1 procent per jaar toeneemt, als het kabinet niet ingrijpt. Dat blijkt uit een woensdag gepubliceerd onderzoek.
De druk op gevangenissen zal naar verwachting stijgen, omdat de onderzoekers voorzien dat zowel de geregistreerde criminaliteit als bevolkingsomvang de komende jaren groeien. Dat kan leiden tot meer veroordelingen en behoefte aan celruimte, die nu al schaars is. Momenteel lopen vierduizend veroordeelden vrij rond, in afwachting van een oproep om naar de gevangenis te komen.
Het WODC adviseert het ministerie van Veiligheid en Justitie om alternatieven — taakstraffen, boetes of voorwaardelijke straffen — te overwegen in plaats van (kortdurende) celstraffen.
Lees ook
‘Rotmaatregel’ die niemand wil kan nu toch worden doorgevoerd: gevangenen eerder vrij
De helft van alle gevangenisstraffen duurt minder dan een maand en circa 70 procent is korter dan drie maanden, aldus WODC. Daarbij is de kans op herhaling net zo groot of zelfs groter dan als een taakstraf of boete wordt opgelegd. Verder maakt een kort verblijf in een cel amper indruk op een gedetineerde. Een gevangenisstraf is dus niet altijd het effectiefste middel, stelt het WODC.
Volgens het WODC is het ophogen van het aantal gevangenen per cel of gedetineerden vroegtijdig vrijlaten mogelijk niet afdoende om het cellentekort terug te dringen. Verder is het optuigen van extra gevangenissen of het aannemen van meer gevangenispersoneel een tijdrovend proces, aldus het WODC. Tijd die er misschien niet is.
Forse weerstand
De WODC-prognose betekent slecht nieuws voor het kabinet. Twee maanden geleden wist dat ternauwernood een coalitiecrisis te voorkomen na onenigheid over het huidige cellentekort. Staatssecretaris Ingrid Coenradie (Veiligheid en Justitie, PVV) wilde het ruimtekort in gevangenissen oplossen door veroordeelden met relatief korte straffen twee weken eerder vrij te laten.
Coenradies plan wekte forse weerstand op: haar eigen PVV-leider Geert Wilders uitte scherpe kritiek en vroeg zich hardop af of de staatssecretaris niet moest opstappen als ze haar voorstel wilde doorzetten. Ook coalitiepartners VVD en BBB waren tegen het eerder vrijlaten van gedetineerden.
Desondanks loodste de staatssecretaris haar voorstel via steun uit de oppositie met een minimale meerderheid (75 stemmen voor en 74 tegen) door de Tweede Kamer. Coenradie kon haar plannen dus doorzetten, maar kreeg een paar weken later een nieuwe tegenvaller te verwerken. Bij de Voorjaarsnota heeft het kabinet namelijk geen extra geld vrijgemaakt voor het gevangeniswezen.
Coenradie had naar eigen zeggen 500 miljoen extra nodig voor de renovatie van huidige en de bouw van nieuwe gevangenissen. Zonder dat geld komt ze ruim vierduizend gevangenisplekken tekort, liet de bewindspersoon doorschemeren. Bij die prognose was nog geen rekening gehouden met de woensdag gepubliceerde WODC-cijfers over het toenemende cellentekort.
Lees ook
In de grootste gevangenis van Nederland zoekt Coenradie haar gelijk. ‘Ook hier blijkt weer dat je niet méér gevangenen op een cel kan zetten’
