Het klinkt mooi: een uitgebreid fitnessprogramma voor ouderen, vergoed door de gemeente. Ouderen die twee keer per week, veertien weken lang, aan hun lichaam werken. Die aan kracht en zelfredzaamheid winnen en daardoor langer thuis kunnen blijven wonen. Hoe belangrijk is dat wel niet, sinds er geen verzorgingshuizen meer zijn?
En dan de winst voor gemeenten: de vitalere ouderen kunnen zélf stofzuigen, ramen zemen, trappen lopen en boodschappen doen. Aan hen hoeven gemeenten die traplift of huishoudelijke hulp voorlopig niet toe te kennen. Want over dat laatste: door het personeelstekort is er een groot tekort aan huishoudelijke hulpen, terwijl de vraag daarnaar juist stijgt onder druk van de vergrijzing.
Powerful Ageing heet het fitnessprogramma, ontwikkeld door HRC Powerful Ageing uit Lochem. Het bedrijf timmert aan de weg. In 2019 sloot het een eerste contract, met Coevorden, en sindsdien volgden 41 gemeenten verspreid over Nederland. Duizenden zestigers, zeventigers en tachtigers doorliepen het programma. En ze zijn zo tevreden, zegt directeur Jeroen Laarhuis, dat 80 procent ná die veertien weken terugkomt voor het verlengde programma.
Het werkt als volgt: een oudere klopt aan bij het wmo-loket van de gemeente in de hoop op bijvoorbeeld een huishoudelijke hulp. De ambtenaar stelt de aanvrager vragen om vast te stellen of die in aanmerking komt voor de intake van het fitnessprogramma. Geen acute klachten zoals een hartritmestoornis? Geen progressieve aandoening zoals nierfalen? Geen operatie recent ondergaan? Dan mag de inwoner naar een intake van Powerful Ageing bij een gecontracteerde fysiotherapeut in de buurt. In de intake, afgenomen door HRC Powerful Ageing zelf, ondergaan de ouderen een aantal fysieke tests. Ze tillen gewichten. Ze bukken. Ze liggen op de grond en komen overeind.
Schrijnende gevallen
De Drechtsteden, zeven gemeenten in de regio-Dordrecht, zijn in mei vorig jaar begonnen met een pilot van Powerful Ageing. Zo’n negenhonderd mensen vroegen sindsdien om wmo-hulp (wet maatschappelijke ondersteuning). Vijfhonderd mensen gingen door naar de intake van Powerful Ageing. Honderd mensen werden geschikt geacht, bijna de helft van hen doorliep tot dusver het programma. Ze stonden bij herhaling op uit een stoel, al dan niet met een gewicht in de schoot. Ze drukten zich op, iedereen op zijn niveau, afzetten tegen een muur telde ook. Alles ten bate van het ‘explosief spiervermogen’. Ene Astrid (77) plukt er de vruchten van, vertelde ze onlangs in de ‘wmo-krant’ van de Drechtsteden: „Laatst viel ik bijna met mijn boodschappen over een stoeptegel, maar ik kon mezelf toch redden. Toen dacht ik: hee, dat is anders dan eerst!”

Over 2024 betaalden de Drechtsteden 141.000 euro aan HRC Powerful Ageing en de gemeenten bespaarden zo’n „147.000 euro op andere wmo-inzet,” zegt een woordvoerder. „Dus het netto-effect is ongeveer 6.000 euro positief.”
Maar het programma leidt ook tot schrijnende situaties, zo blijkt bij navraag in de Drechtsteden en andere gemeenten. Willem Revius (71) uit Zwijndrecht heeft een ingedeukte lendenwervel na een val van een ladder zes jaar geleden. Een jaar later schepte een auto hem op de fiets, sindsdien doet zijn heup pijn. Lopen gaat moeilijk. Maar hij moet wel dweilen, strijken, stofzuigen en de boodschappen doen. Zijn vrouw (71) is er namelijk nog slechter aan toe. Haar nieren werken nog maar voor 7 procent, ze heeft uitgezaaide darmkanker, loopt moeilijk. In oktober vroeg Revius de gemeente om een huishoudelijke hulp. Want: „Stofzuigen kost mij inmiddels een uur, zo traag ben ik.” Desondanks werd hij geschikt geacht voor het fitnessprogramma. Revius ging en vroeg de gemeente een paar weken later: krijg ik die huishoudelijke hulp nog? Dat, zo hoorde hij, is afhankelijk van de eindtest na de veertien weken. Dus hij bleef opdagen, 28 sessies lang. „Ik dacht: als ik het niet doe, krijg ik geen huishoudelijke hulp.” Liggen en dan weer overeind komen vond Revius het zwaarst. „En dat moest ik dan vier, vijf keer doen. En eenmaal overeind moest ik telkens een huppeltje maken.” Er trainde ook een oud echtpaar, vertelt hij. „Die haakten na negen weken af. En een week later stopte een andere vrouw. Ze vonden het fysiek te zwaar.” Revius zette door. Hij voelt zich „gechanteerd” door de gemeente, zegt hij.
„Ik sta op de wachtlijst voor een knieoperatie. Die klachten verminderen niet met Powerful Ageing”
Fred Loos, fractievoorzitter van coalitiepartij Algemeen Belang Zwijndrecht, ontving recentelijk negen klachten van inwoners, onder wie een vrouw met een dubbele bekkenbreuk wier man werd doorverwezen naar de intake voor Powerful Ageing. Wie zorgt er straks voor mij in de anderhalf à twee uur dat hij weg is, vroeg de vrouw zich af. De gemeenteraad riep het college eerder deze maand in een bijna unaniem gesteunde motie op tot het stoppen met Powerful Ageing in de huidige vorm.
Ook buiten de Drechtsteden voelen ouderen zich voor het blok gezet. Een Zoetermeers echtpaar van ver in de tachtig zag af van Powerful Ageing en regelde uiteindelijk zelf een huishoudelijke hulp. De vrouw heeft geen gevoel meer in haar handen en voeten en loopt met een stok, de man bukt moeizaam en krijgt injecties in zijn versleten knie. „Ik sta op de wachtlijst voor een knieoperatie. Die klachten verminderen niet met Powerful Ageing”, schreef de man in een bezwaarschrift aan de gemeente. Ook een stel uit Groningen, gemeente Eemsdelta, viste achter het net, schreef RTV Noord vorige maand: zij is bijna blind, hij wil haar niet thuislaten om 28 keer te fitnessen. Eemsdelta wees hun verzoek om een huishoudelijke hulp af. Inmiddels heeft de gemeente beloofd het beleid aan te passen.
Teleurstelling
Heikel punt is de plicht die ouderen voelen om ‘ja’ te zeggen. In de Drechtsteden staat het letterlijk in de beleidsregels: inwoners voor wie het fitnessprogramma volgens de gemeente een „passende oplossing” is, maken „in beginsel geen aanspraak” op de huishoudelijke hulp. „Mensen ervaren het zeker als enige druk”, zegt wethouder van Dordrecht Chris van Benschop (GroenLinks), als voorzitter van de ‘gemeenschappelijke regeling sociaal Drechtsteden’ verantwoordelijk voor het wmo-beleid. „Ik denk dat we vooraf strenger moeten selecteren: is deze meneer of mevrouw écht wel geschikt voor de intake? Sterker: daar zijn we al mee begonnen.” Maar ze denkt ook dat „de weerstand bij sommige mensen” deels voortkomt uit de „grote shift” van de gemeente. „Eerst kreeg je bij wijze van spreken die huishoudelijke hulp gewoon toegewezen. En dat is niet meer zo. Daar moeten mensen even aan wennen, natuurlijk.”

Foto Flip Franssen
Ook directeur Laarhuis van Powerful Ageing denkt dat de klachten deels voortkomen uit „teleurstelling” onder mensen die rekenden op huishoudelijk hulp.
Kijken gemeenten onder druk van het tekort aan huishoudelijke hulpen niet veel te rooskleurig naar de potentie van zeventigers, tachtigers en negentigers? Nee, zegt Laarhuis. „Door dit aanvullende aanbod kunnen gemeenten juist nóg beter kijken of ze ouderen passend kunnen helpen. Want stel: je bent eigenlijk geschikt voor Powerful Ageing maar je krijgt in plaats daarvan een huishoudelijke hulp. Dan gaan mensen juist minder bewegen en worden ze fysiek niet beter, maar slechter.” Als gevolg van de politieke en maatschappelijke onvrede gaan Drechtsteden het beleid nog deze maand evalueren, een jaar eerder dan gepland. „Het is nooit de intentie om mensen met een rotgevoel naar een intake te sturen”, zegt wethouder Van Benschop. Maar het concept blijft ze steunen. „Je moet niet het kind met het badwater weggooien. Voor veel mensen leidt het fitnessprogramma tot een enorme gezondheidswinst.”
Willem Revius heeft van de gemeente inmiddels een traplift en een elektrische rolstoel toegewezen gekregen zodat hij zijn vrouw niet meer hoeft te duwen. De aanvraag voor huishoudelijke hulp is – ruim vijf maanden na het aankloppen bij de gemeente – nog altijd in behandeling.
