Wilders’ houding tegenover Rusland: laveren tussen toenadering zoeken en afstand houden

Het was een ongemakkelijke selfie: PVV-leider Geert Wilders en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, zuinigjes glimlachend in de lens van de smartphone.

Afgelopen september spraken de twee mannen elkaar bijna een uur, in de marge van een economische conferentie aan het Italiaanse Comomeer.

Wilders had net een kabinet in elkaar getimmerd dat ‘het strengste asielbeleid ooit’ wil gaan voeren. Tijdens de onderhandelingen had de PVV-leider ingestemd met het voortzetten van forse financieel-militaire steun aan Oekraïne. En nu dus deze ontmoeting, die Wilders zelf wereldkundig maakte. „Een goed gesprek”, schreef Wilders op X.

De ontmoeting was nieuws in Nederland. Geert Wilders heeft jarenlang toenadering gezocht tot het Kremlin en heeft een bezoek gebracht aan Moskou. Net zoals Wilders zijn anti-islamretoriek „in de ijskast” heeft gezet om een coalitie te kunnen vormen, lijkt ook de sympathie voor Poetin vervlogen en spreekt Wilders over Rusland als „agressor”. Twee weken geleden, tijdens een debat met premier Schoof, zette de PVV-leider zelfs de deur open voor Nederlandse deelname aan een militaire stabilisatiemacht in Oekraïne, iets waar hij zich eerder tegen had uitgesproken. Nu de regering-Trump de steun aan Oekraïne heeft bevroren, zal Wilders opnieuw zijn kaarten op tafel moeten leggen: stemt de PVV uit coalitiebelang in met méér steun voor Oekraïne?

Dat zou zomaar kunnen. Wilders’ toenadering tot Kyiv mag dan een kwestie zijn van Realpolitik, ook zijn jarenlange flirt met het Kremlin werd ingegeven door gecalculeerd eigenbelang.

Radicaal-rechtse fractie

Die affaire begint in 2013, als een korzelige foto opduikt van Wilders en andere radicaal-rechtse Europese leiders in Turijn, verstrengeld in een gezamenlijke handdruk met Viktor Zoebarev, parlementariër voor Poetins partij Verenigd Rusland. Het is de eerste keer dat Wilders met ‘de Russen’ wordt gezien.

De ontmoeting is het gevolg van een koerswijziging. Sinds de oprichting van zijn Partij voor de Vrijheid in 2004 heeft het enige lid Wilders afstand bewaard tot partijen als Front National in Frankrijk en de Oostenrijkse FPÖ, vanwege hun banden met extreemrechts. In aanloop naar de Europese verkiezingen van 2014 besluit Wilders echter de krachten te bundelen om een gezamenlijke radicaal-rechtse fractie in het Europees Parlement te vormen. Vanaf dat moment krijgt hij de Russische invloed er gratis bij.

De Russische regering ziet in radicaal-rechts een middel om de eenheid binnen de EU en de NAVO te ondergraven. Sinds de Majdan-opstand in Kyiv in 2014, de daarop volgende annexatie van de Krim en het uitbreken van een burgeroorlog in Oost-Oekraïne is Moskou zijn inspanningen in West-Europa aan het opvoeren.

Wilders zei een tegengewicht te willen bieden aan de ‘hysterische Russofobie’ in Nederland

Tijdens een internationaal parlementair forum in Moskou in juni 2014, waaraan veel uiterst rechtse Europese parlementariërs deelnemen, wordt gewerkt „aan het smeden van een coalitie van rechtse politieke partijen in Europa”, blijkt uit een fotoalbum over het werk van de Russische parlementariër Leonid Sloetski, waar NRC later de hand op legt. Sloetski is de voorzitter van de buitenlandcommissie in de Doema, het Russische parlement.

Een jaar eerder heeft Front National-leider Marine Le Pen al een bezoek aan Moskou gebracht. De FPÖ en het Italiaanse Lega Nord sluiten zelfs een samenwerkingsverband met de partij Verenigd Rusland van Vladimir Poetin.

De Europese samenwerking leidt ertoe dat Wilders partijgenoten terugfluit wanneer ze in de Tweede Kamer het Kremlin afvallen. „Dit is echt veel te kritisch over Rusland”, mailt hij in maart 2014 aan zijn fractiegenoten. Wilders reageert hiermee op Raymond de Roon die zich in de Tweede Kamer heeft uitgesproken tegen het Franse voornemen om helikopter-vliegdekschepen aan Rusland te leveren.

MH17

In interviews van de PVV-leider aan de Russische propagandazender Russia Today klinkt het Kremlin-geluid uit zijn Europese ‘Umfeld’ onmiskenbaar door. In het voorjaar van 2014 zegt Wilders tegen de zender dat er in Oost-Oekraïne geen Russische soldaten zijn, precies wat het Kremlin ook beweert. Het geweld zou het gevolg zijn van de „Europese expansie richting Rusland”, nog een standpunt dat Moskou verkondigt.

Wilders geflirt met Rusland wordt problematisch als op 17 juli 2014 vlucht MH17 wordt neergeschoten. Het vermoeden bestaat dat Russische troepen het toestel hebben geraakt met een Boek-raket. Op zijn buitenlandse bezoeken komt de PVV-leider daarna nog steeds mensen tegen uit de kringen van Vladimir Poetin. Zoals in november 2014 op een congres van Front National, waar Doema-afgevaardigde Andrej Isajev een toespraak geeft. Isajev beweert dat de ontwikkelingen in Oekraïne worden misbruikt om Rusland in het nauw te drijven.

Wilders probeert de Russische deelname aan dit soort bijeenkomsten verborgen te houden voor het Nederlandse publiek. In 2016 bezoekt hij in Milaan een bijeenkomst van de Lega Nord, waarvoor behalve de radicaal-rechtse leiders Le Pen en Strache (FPÖ) ook Kremlin-ideoloog Alexander Doegin en oligarch Konstatin Malоfejev zijn uitgenodigd. Wilders vraagt vooraf of de Russen in de achterkamertjes kunnen blijven. „Wilders’ partij heeft officieel gevraagd of Russische persoonlijkheden niet bij deze openbare bijeenkomst kunnen zijn”, aldus een e-mail van een medewerker van Lega-leider Matteo Salvini aan Doegin die Follow the Money in handen krijgt.

Europarlementariërs

Voor zijn buitenlandse achterban is Wilders veel minder terughoudend. Ook na de MH17-ramp blijft Wilders interviews geven aan Russia Today. Eind 2017 zegt Wilders tegen de zender te hopen dat Nederland een leider als Poetin krijgt.

Ook PVV’ers in het Europees Parlement spreken vrijuit. In een interview met NRC in 2015 zegt PVV-delegatieleider Marcel de Graaff zich voor te kunnen stellen dat Oekraïne verantwoordelijk is voor het neerschieten van het toestel. De Graaff geeft op dat moment samen met Marine le Pen leiding aan de radicaal-rechtse ID-fractie in het Europees Parlement. Uit onderzoek naar stemgedrag blijkt later dat de Europarlementariërs van de PVV tot de meest Rusland-vriendelijke leden van het Europees Parlement behoren.

Wilders’ toenadering tot Kyiv is realpolitik en ook de jarenlange flirt met het Kremlin werd ingegeven door eigenbelang

In oktober 2022 wordt De Graaff drie maanden geschorst door de ID-fractie, omdat hij zich ook na de Russische invasie van Oekraïne achter Poetin blijft scharen.

Intussen groeit in Nederland, mede door de inspanningen van Thierry Baudet, in radicaal-rechtse hoek de steun voor Poetin – iets waar Wilders zich toe heeft te verhouden. In 2017 neemt Wilders een boek van publicist Joost Niemöller over onvrede in de Nederlandse samenleving in ontvangst. Niemöller – sinds kort hoofdredacteur van omroep Ongehoord Nederland – is een van de meest invloedrijke pleitbezorgers van Russische propaganda. Op zijn website publiceerde hij een tienpuntenplan om „het Westen te redden”. Punt zes luidt: „Het Westen verklaart de Russen tot „broedervolk” en „de namaakstaat Oekraïne” wordt ontmanteld. NRC is niet welkom op de boekpresentatie, een cameraploeg van Russia Today is wél uitgenodigd.

Bondgenoot

Nadat alle radicaal-rechtse leiders in Europa hem zijn voorgegaan, brengt in februari 2018 ook Geert Wilders een bezoek aan Moskou. In de maanden ervoor is het Rusland-vriendelijke Forum voor Democratie steeds verder gestegen in de peilingen. Kennelijk schat Wilders in dat een bezoek aan Moskou zijn positie als voorname radicaal-rechtse leider in Europa zal verstevigen en bijna vier jaar na de MH17-ramp electoraal niet zal schaden. In een interview met Elsevier Weekblad zegt hij tegenwicht te willen bieden aan de „hysterische Russofobie” die volgens hem in Nederland heerst.

Volgens Wilders is Rusland een bondgenoot „in de strijd tegen terrorisme en massa-immigratie vanuit Afrika”. In Moskou neemt Wilders plaats achter het spreekgestoelte in de Doema, draagt hij een Nederlands-Russisch vriendschapsspeldje en gaat hij op de foto met Leonid Sloetski. Nabestaanden van slachtoffers van de MH17-ramp zijn geschokt en eisen excuses van Wilders. Die zijn er nooit gekomen.

Zolang het kabinet-Schoof er zit zal Wilders afstand moeten houden tot Rusland. Maar binnen zijn partij ligt de sympathie eerder bij Moskou dan bij Kyiv. PVV-defensiewoordvoerder Joeri Pool sprak vorig jaar tijdens zijn maidenspeech in de Kamer nog van „voortdurende provocaties van de Nederlandse regering richting de Russische Federatie”. Pool doelde hiermee op de Nederlandse steun aan Oekraïne.

Delen





Mail de redactie