Wie zo’n 25 seconden gewichtloos wil zijn moet een sterke maag hebben

Posted on March 21, 2024 by admin

Af en toe valt een onderdeel van het internationale ruimtestation terug op aarde maar verder hoor je er niet veel meer over. Je zou uit je hoofd niet durven zeggen hoeveel man (m/v) daar nu aan boord is en wat die zoal zitten te doen. Werken aan de vriendschap tussen de volken, zoals de opzet was? Laatst waren er een paar met hoofdpijn, maar dat kwam van de gewichtloosheid.

Rond 2030 wordt het hele station in zee gegooid en tegen die tijd zal men wel willen weten wat het allemaal is waard geweest. Heeft al dat peperdure onderzoek aan en met gewichtloosheid genoeg opgeleverd? Toen deze krant twaalf jaar geleden naging hoe de vlag erbij hing zag het er niet goed uit. Voor zover het werk al resultaten opleverde kwamen die nauwelijks in behoorlijke tijdschriften terecht. De topbladen waren klaar met bontontkalking en spierverlies. Of volmaakte kristalgroei onder ‘zero-gravity’.

„The International Space Station is an orbital turkey. No important science has come out of it”, zei Nobelprijswinnaar Steven Weinberg in 2007. Inmiddels is het beeld verbeterd, zoals de NASA, de voornaamste geldschieter en gebruiker van het ISS, ook graag laat weten. Het jaarlijkse aantal publicaties in ‘top 100 journals’ is formidabel gestegen en geregeld worden ook Nature, Science en de PNAS gehaald. Afgaande op de gunstige trend in peerreviewed artikelen verwachtten politicologen van Indiana University in 2017 dat het wel goed zou komen met de wetenschapsbeoefening in het ISS. Wetenschap heeft gewoon tijd nodig.

Vreemd genoeg was het de NASA zelf die weer twijfel zaaide over de waarde van haar werk. Eind 2020 gaf de organisatie ter viering van twintig jaar onderzoek een opsomming van wetenschappelijke doorbraken die aan het ISS te danken zouden zijn. Dat blijkt een rommeltje waarin au fond geen doorbraak te bekennen is, tenzij je de gewichtloze kweek van sla en radijsjes als zodanig wilt beschouwen. Of het waarnemen van natuurrampen en het determineren van bacteriën binnen het vervuilde platform.

Een ouderwetse kanonskogel

De NASA moet op zoek naar nieuwe platforms voor onderzoek dat anticipeert op reizen naar maan en Mars. Daarvan zijn er gelukkig genoeg. Heel inspirerende platforms komen nog steeds van vliegtuigen die gewichtloosheid bieden door zichzelf in vrije val te brengen en al doende een min of meer parabolisch traject afleggen zoals een ouderwetse kanonskogel. Het idee ontstond begin jaren vijftig en werd voor het eerst in 1959 gebruikt voor training van astronauten.

Het is niet ingewikkeld. Je brengt een horizontaal vliegend vliegtuig op maximale snelheid en trekt het dan opeens steil achterover. Daarna breng je bijna alle motorvermogen terug totdat alleen nog wat vermogen over blijft voor overwinning van de luchtweerstand. Het vliegtuig legt dan de klassieke parabolische kogelbaan af en die levert voor inzittenden gewichtloosheid op, óók al in het stijgende deel van de parabool.

Hoe lang de periode van gewichtloosheid aanhoudt hangt af van de beginsnelheid en de steilte van de hoek waarmee aan de klim begonnen werd. Meestal duurt het zo’n 25 seconden, maar dat blijkt genoeg voor veel soorten onderzoek. Per vlucht kunnen met tussenpozen van een paar minuten wel 30 tot 60 parabolen worden beschreven. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA gebruikt een Airbus A310 van Novespace in Bordeaux voor haar onderzoek. Voor 7.000 euro verzorgen de Fransen ook ‘Zero G’-tochtjes voor particulieren. Een sterke maag wordt op prijs gesteld.

Voor de kleine man met zijn smalle beurs is gewichtloosheid niet weggelegd, tenzij hij het geluk heeft in een hoog flatgebouw een lift te gebruiken die losbreekt van zijn kabels. Dan kan hij zich wel drie seconden gewichtloos voelen. Met nog wat geluk bevindt zich onder in de liftschacht een voorziening die hem opvangt, maar als je de gruwelijke lijst van ongelukken bekijkt die het liftinstituut regelmatig publiceert dan is de kans daarop niet groot.

Amerikaanse astronauten zijn in 1959 in training voor het Mercury-programma.

Gesloten en gestroomlijnde bak

Beter is dat geregeld in de valtorens (‘drop towers’) die het concept ‘neerstortende lift’ gebruiken om gewichtloosheid op te wekken voor wetenschappelijk onderzoek. Er bestaan een stuk of tien van zulke torens. Met zijn hoogte van 122 meter is de Fallturm in Bremen de grootste, hij kan ook worden vacuüm gezogen.

De liftcabines hebben steeds de vorm van een gesloten, gestroomlijnde bak waarin een proefopstelling kan worden geplaatst, met ruimte voor camera’s. Soms kan ook de temperatuur worden geregeld. Op het tijdstip nul wordt de bak op grote hoogte losgelaten en daarna bestaat daarbinnen, afhankelijk van de valhoogte, een paar seconde gewichtloosheid. In Bremen is de valhoogte 110 meter en duurt de val 4,7 seconden. Maar hij is te verdubbelen door de bak vanaf de begane grond met een pneumatische katapult omhoog te schieten. Dan volgt hij een soort samengeknepen verticale parabool.

De valtoren van Portland State University in Oregon heeft met zijn valhoogte van 31,1 meter een valtijd van 2,1 seconde. Als er even geen zwaar wetenschappelijk onderzoek mee gedaan wordt gebruikt docent William A. Dittrich de installatie voor kleine educatieve proefjes. Hij zet een glas water waarin een bolvormige kurk drijft in de valbak en vraagt zijn studenten wat ze denken dat er gebeurt als de bak valt. Daarna krijgen ze een filmpje van het experiment te zien. Er zijn een stuk of tien van zulke video’s: van slingers, stapels munten, een balletje dat in een kom kan rollen en nog meer. Fascinerend! Waar doen die korte, schokkerige filmpjes aan denken, was de vraag. Opeens was het antwoord: aan de eerste opnames die vanuit de ruimte van de aarde werden gemaakt: door een V2-raket in 1946 en een Thor-raket in 1959. Gaat het zien.

Oranje na ruime zege op Hongaren naar kwartfinales Nations League

admin
November 16, 2024
0

Het Nederlands elftal heeft zich verzekerd van een plek bij de laatste acht landen van de Nations League. De ploeg van bondscoach Ronald Koeman rekende in de Johan Cruijff ArenA af met directe concurrent Hongarije (4-0) en kan daardoor de tweede plaats achter het al geplaatste Duitsland niet meer ontgaan. De kwartfinales van de Nations League zijn in maart.

Met de zege revancheerde Oranje zich ten dele van de vorige interlandperiode, met een gelijkspel bij Hongarije (1-1) en een kansloze nederlaag (ook al werd het maar 1-0) bij Duitsland. Ook na het thuisduel met Hongarije valt er nog genoeg te verbeteren. Nederland gaf, met name in het eerste deel van de wedstrijd, veel ruimte en kansen weg.

Koeman begroette Frenkie de Jong na een afwezigheid van ruim een jaar terug in zijn basiselftal. Samen met Ryan Gravenberch en Tijjani Reijnders vormde de speler van FC Barcelona het middenveld. De bondscoach voerde daarnaast twee opmerkelijke wijzigingen door. Niet Brian Brobbey of Joshua Zirkzee startte in de spits, maar Wout Weghorst. Jan Paul van Hecke kreeg om zijn opbouwende kwaliteiten naast aanvoerder Virgil van Dijk de voorkeur boven Stefan de Vrij in het centrum van de verdediging.

Uitgerekend Van Hecke stond in de derde minuut met balverlies bijna aan de basis van een vroege achterstand. András Schäfer kopte maar net over. Een aantal minuten later onderbrak de scheidsrechter het duel, omdat de Hongaarse assistent-trainer Ádám Szalai onwel werd. Na verlening van eerste hulp bleek hij even later „stabiel en bij bewustzijn” en ging Szalai voor verder onderzoek naar het ziekenhuis.

Twee strafschoppen

Oranje opende direct na de hervatting de score uit een strafschop van Weghorst, na hands van Tamás Nikitscher (1-0). Kort voor rust kreeg Nederland opnieuw een penalty, nu voor een lichte overtreding op Donyell Malen. Cody Gakpo nam de strafschop dit keer en schoot hard raak: 2-0.

Na rust kwam Hongarije er nog een paar keer uit, maar verder was het vooral de ploeg van Koeman die op jacht ging naar meer doelpunten. Denzel Dumfries schoot met een diagonaal schot in de 64e minuut fraai raak (3-0). Koeman wisselde De Jong halverwege de tweede helft voor Teun Koopmeiners, die daarmee ook na lange afwezigheid zijn rentree maakte bij Oranje. Koopmeiners scoorde al snel (4-0). Ook PSV’er Noa Lang keerde als invaller weer terug als international.

Nieuwe mpox-variant nu ook in VS opgedoken

admin
November 16, 2024
0

In de Verenigde Staten is de nieuwe variant van mpox opgedoken. Dat meldt de Amerikaanse gezondheidsdienst CDC zaterdag. Het gaat om de zogenoemde clade 1b-variant van mpox, die al maanden rondgaat in Congo, Burundi, Kenia, Rwanda en Oeganda. De VS zijn het zesde land buiten Afrika waar de nieuwe variant van mpox, eerder bekend als apenpokkenvirus, is vastgesteld.

Het gaat om een persoon in Californië die onlangs vanuit Oost-Afrika naar de VS was gereisd en milde klachten had. Hij of zij werd direct na terugkeer in de VS behandeld en zit sindsdien thuis in quarantaine. Volgens de gezondheidsdienst blijft het risico van het virus „voor het publiek laag”.

Van mpox bestaan twee varianten. Groep 1 komt oorspronkelijk uit Congo, groep 2 uit West-Afrika. Van deze laatste variant worden mensen over het algemeen minder ziek.

Deze zomer riep de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de internationale noodtoestand uit vanwege het nieuwe mpox-type, dat met name de bevolking van Congo hard treft. Zeker duizend inwoners zijn inmiddels al aan het virus gestorven. Er zijn daar tot nu toe dertigduizend besmettingen geregistreerd. De WHO vroeg andere landen vaccins te doneren. Voor de campagne zijn naar verwachting zo’n tien miljoen vaccins nodig.

Vaccinatie

Begin oktober kwam de vaccinatiecampagne in Congo op gang. Volgens sommige gezondheidsfunctionarissen stabiliseert het aantal mpox-gevallen in het Afrikaanse land, een mogelijk teken dat de epidemie aan het afnemen is.

Volgens de WHO werden in Congo de afgelopen weken wekelijks ongeveer 200 tot 300 besmettingen gemeld. In juli waren dat er nog bijna 400 per week. Maar volgens de WHO wordt slechts 40 tot 50 procent van de vermoedelijke infecties officieel vastgesteld en blijft het virus zich verspreiden in delen van het land.

De Afrikaanse gezondheidsdienst schat dat Congo minstens 3 miljoen mpox-vaccins nodig heeft om het virus te stoppen, en dat er nog eens 7 miljoen nodig zijn voor de rest van Afrika. Tot nu toe hebben de WHO en andere landen 900.000 vaccins toegewezen aan negen Afrikaanse landen die getroffen zijn door het virus. Ze verwachten dat er tegen het einde van dit jaar 6 miljoen vaccins beschikbaar zullen zijn.

Debat

In de Tweede Kamer ontstond eerder dit jaar debat over het al dan niet leveren van mpox-vaccins. Minister Fleur Agema (Zorg, PVV) wilde dat Nederland zelf een „veilige voorraad” van 100.000 vaccins had voor als Nederland met een mpox-uitbraak te maken krijgt.

De Kamer wilde, net als het RIVM en de eigen ambtenaren van het ministerie van VWS, dat Agema 13.200 van de 100.000 vaccins aan Afrika zou geven. Acht Kamerfracties – inclusief coalitiepartij NSC – dienden een motie in om 13.200 vaccins per direct in te zetten in de getroffen gebieden in Afrika”. De motie werd door een meerderheid van de Kamer aangenomen.

Niet sussen, maar juist een flinke schep erbovenop: het kabinet-Schoof kiest voor polarisatie

admin
November 16, 2024
0

Maar liefst vijftien keer herhaalde premier Dick Schoof op vrijdagavond laat de zorgvuldig gekozen formulering dat er „in de fracties en in het kabinet geen sprake was of is van racisme”. Zojuist was staatssecretaris van Toeslagen, Nora Achahbar (NSC), vertrokken uit het kabinet. Zij had aanstoot genomen aan de manier waarop binnen het kabinet gepraat wordt over mensen met een migratieachtergrond. Er was, vertellen bronnen, in racistische termen over Marokkaanse of islamitische Nederlanders gepraat.

Voor Nora Achahbar, het enige kabinetslid van Marokkaanse komaf, waren de gebruikte termen reden om op te stappen. Met haar viel het kabinet bijna ook. NSC’ers verklaarden zich solidair met haar. Andere kabinetsleden eisten juist dat het verwijt van racisme „van tafel” moest. Uiteindelijk slikte NSC haar bezwaren in en suste Schoof de gemoederen bij de andere fracties door iedereen vrij te pleiten van racisme.

In de brief die Achahbar kort na haar aftreden op haar – inmiddels verwijderde – Instagram-pagina plaatste, ging het niet over racisme. Die brief ging over „de polariserende omgangsvormen van de afgelopen weken”. Schoof maakte dit verwijt meteen klein: hij zei dat Achahbar het had over polarisatie in de samenleving en in de Tweede Kamer. Dus niet in het kabinet. Maar bronnen rondom Achahbar bevestigen dat ze dat wel degelijk bedoelde.

‘Vijandgedreven politiek’

En daarmee raakt Achahbar de kern van de zaak. Het kabinet-Schoof wijkt af van voorgaande kabinetten, door, zoals bijzonder hoogleraar polarisatie en veerkracht Hans Boutellier (Vrije Universiteit) het noemt, aan „vijandgedreven politiek” te doen. Dat betekent, zegt hij, „dat een bepaalde groep als vijand wordt beschouwd, en onderdeel wordt gemaakt van het politieke debat. Donald Trump bedrijft deze politiek, en de PVV van nature ook, met de islam of met Marokkaanse Nederlanders als doelwit. En zodra je een groep als vijand hebt aangewezen, is de volgende vraag: hoe gaan we die vijand bestrijden? De ‘minder minder’-uitspraak van Wilders was een klassiek voorbeeld hiervan.”

Polarisatie, volgens Boutellier „gemobiliseerde vijandschap”, bestaat al geruime tijd in de samenleving. Groepen burgers beschouwen andere groepen als hun vijand. Maar nu de radicaal-rechtse PVV de grootste regeringspartij is geworden, is er volgens Boutellier een nieuwe situatie ontstaan. „De polarisatie komt niet alleen van groepen onderling, maar het openbaar bestuur doet er zelf aan mee. Ofwel: de polarisatie is niet langer horizontaal, maar verticaal: het openbaar bestuur keert zich tégen groepen burgers.”

De eerste tekenen van deze ‘verticale polarisatie’ zag Hans Boutellier in de coronacrisis. Groepen burgers richtten zich niet op elkaar, maar dachten dat de overheid tegen de bevolking aan het samenspannen was. „Er ontstond een beweging van, zoals de AIVD dat noemt, anti-institutioneel extremisme. Dit lijkt wel op de omgekeerde beweging: politiek en bestuur keren zich tegen burgers, gooien olie op het vuur. Dat is problematisch voor een samenleving die toch al onder grote spanning staat.”

Hier waren de afgelopen dagen veel voorbeelden van te zien. Staatssecretaris Jurgen Nobel (Participatie en Integratie, VVD) zei dat islamitische jongeren „voor een groot deel onze Nederlandse normen en waarden niet onderschrijven”. Schoof zei vorige week maandag dat „een specifieke groep jongeren met een migratieachtergrond” zich schuldig had gemaakt aan het geweld in Amsterdam, zonder dat die feiten al bekend waren, en verbond daar de conclusie aan dat Nederland „een integratieprobleem” heeft. VVD-leider Dilan Yesilgöz noemde in een ‘longread’ over de rellen „de mislukte integratie” een „bron van alles wat gaande is”. Dit gebeurde allemaal voordat kringen in en rondom het kabinet vertelden dat er dáár, achter de dichte deuren van het Catshuis, nog veel heviger woorden vallen. Woorden als „kutmarokkanen”, en „antisemitisme zit diep in het dna van moslims”. Schoof wilde die uitspraken niet bevestigen of ontkennen.

Volgens Hans Boutellier is het niet nieuw dat groepen in de samenleving meer tegenover elkaar staan, bijvoorbeeld door de oorlog in Gaza. „Wat wél nieuw is, is dat het openbaar bestuur er een flinke schep bovenop doet. En dat heeft weer effect op de samenleving. Zodra vijandgedreven politiek legitimiteit krijgt, is het ook minder problematisch de ander als vijand te benoemen. De overheid staat voor het algemeen belang en moet er voor iedereen zijn, en zou daarom die vijandigheid onder controle moeten houden en dempen.”

Veiligheid en sociale cohesie

Politici kunnen ver gaan in hun uitspraken, voor bestuurders ligt dat anders, zegt hoogleraar politiek pluralisme Sarah de Lange (Universiteit van Amsterdam). „Bestuurders hebben in de eerste plaats de taak de veiligheid en sociale cohesie te bewaren. Dat gaat alleen door te de-escaleren, niet door verder de tegenstellingen aan te wakkeren.”

Als bestuurders voor het laatste kiezen, zegt De Lange, „heeft dat direct een negatieve invloed op burgers”. „Politici onderschatten hun invloed. Ze zeggen vaak dat ze uitdrukken wat burgers voelen, maar het werkt vaak andersom: zij hebben een leidende, agenderende rol in het vormen van de publieke opinie.”

Het is volgens Sarah de Lange „niet heel verrassend dat het kabinet-Schoof actief polariseert”. „Dat hoort bij radicaal-rechts. Ik vind het wel verrassend dat het zo wijdverbreid is geraakt in bestuurlijk Nederland, zowel nationaal als lokaal. Na de rellen werden ook in Amsterdam stevige uitspraken gedaan voordat alle feiten bekend zijn. Pas daarna, in de gemeenteraadsvergadering van dinsdag, is een veel verzoenender toon aangeslagen.”

Ook de vorige premier, Mark Rutte, hanteerde soms buitengewoon polariserende termen. Hij zei ‘pleur op’ over Turkse Nederlanders die Nederlandse normen en waarden niet zouden onderschrijven. Maar dat gebeurde incidenteler, terwijl het volgens de wetenschappers nu voortdurend gebeurt. Zij zien daarom een groot contrast tussen de retoriek en het beleid van het kabinet-Schoof en voorgaande kabinetten. Ook de manier waarop bestuurders omgingen met heftige polariserende gebeurtenissen was anders. Denk aan de sussende, dempende manier waarop bestuurders reageerden op de moord op Theo van Gogh, in 2004, of de vluchtelingencrisis van 2015.

Rellen in Geldermalsen

Een goed voorbeeld daarvan is de toenmalige gemeente Geldermalsen (circa 25.000 inwoners). Eind 2015, midden in de vluchtelingencrisis, werd deze gemeente in de Betuwe landelijk nieuws. De gemeente wilde een asielzoekerscentrum voor 1.500 mensen openen. Bij het gemeentehuis braken vlak voor de beslissende raadsvergadering hevige rellen uit. Hekken, die bedoeld waren om de honderden woedende tegenstanders van het azc tegen te houden, vlogen door de lucht. Agenten werden bekogeld met zwaar vuurwerk of fysiek belaagd, lawinepijlen en flessen vlogen door de lucht. De politie loste waarschuwingsschoten. Opeens voelde Geldermalsen wat ‘polarisatie’ in de praktijk kan betekenen.

De hevige uitbarsting van rellen was voor de gemeenschap „een traumatische gebeurtenis”, vertelt de toenmalige burgemeester Miranda de Vries (PvdA), tegenwoordig zorgbestuurder. Het stelde haar bovendien voor een politiek dilemma: ze moest krachtig optreden, maar wilde voorkomen dat burgers nog dieper verdeeld raakten. Na de rellen, toen de landelijke pers de Betuwe verlaten had en Geert Wilders (PVV) er niet meer over twitterde, begonnen politiek en bestuur in Geldermalsen een proces van ‘heling’, zoals ze dat noemt. „We moesten als gemeentebestuur beter luisteren naar burgers, en ze een kans geven hun emoties te uiten. Dat zou niet makkelijk worden, wisten we, want er was veel woede over ons, de lokale politiek.”

De gemeente plaatste een oproep in de lokale krant: burgers mochten in groepjes van zo’n zes mensen praten. Over de rellen, over politiek, over hun emoties – dit onder leiding van een neutrale gespreksleider. Ook die werden via een oproep geworven in de lokale gemeenschap. Eén raadslid, wethouder of de burgemeester zelf moest erbij zitten, zonder iets te zeggen. Miranda de Vries: „Dat was soms best moeilijk, je hoort echt niet alleen maar leuke dingen over jezelf. Maar de gesprekken werkten heel goed. De spanningen verminderden.”