Niet alle discriminatie is strafbaar. Binnenskamers mag je de meest vreselijke dingen roepen over groepen mensen op basis van hun ras of geaardheid. Een van de belangrijkste voorwaarden voor discriminatie in het Wetboek van Strafrecht is namelijk dat het in het openbaar moet gebeuren. Bijvoorbeeld op straat. Maar het kan ook in een appgroep zijn van een paar honderd man. Of tijdens een besloten bijeenkomst waarvan door de deelnemers filmpjes worden gemaakt en verspreid.
Het Openbaar Ministerie vervolgt de meeste discriminatieverdachten op grond van artikel 137c voor groepsbelediging. Daarvan is sprake wanneer iemand „zich in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, opzettelijk beledigend uitlaat over een groep mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap”.
Er zijn ook gewone (‘commune’) strafbare feiten met een discriminatieaspect. Zoals vernieling of mishandeling met een racistisch motief. Het OM eist daarbij doorgaans een hogere straf, maar de rechter hoeft daar niet in mee te gaan. De Tweede Kamer behandelt momenteel een initiatiefvoorstel om strafverhoging bij dit soort zaken wettelijk vast te leggen.
Het OM en de rechter kijken altijd naar de context waarin uitingen zijn gedaan. Daarom zijn bepaalde uitingen in sommige gevallen wel strafbaar, en in andere niet. Zo mag er meer worden gezegd in de context van artistieke expressie of het maatschappelijke debat of geloofsovertuiging. Het OM heeft altijd rekening te houden met de vrijheid van meningsuiting.
Lees ook
Officier van justitie Willem Nijkerk: ‘Antisemitisme ga je echt niet oplossen met het strafrecht’
Hier volgen zeventien uitingen uit de praktijk die kwetsend kunnen zijn. Ze zijn allemaal voorgelegd aan het Openbaar Ministerie, en in sommige gevallen ook aan de rechter.
17
vragen
Hier volgen zeventien voorbeelden. Geef van elke uiting aan of je denkt dat het OM deze als strafbare discriminatie beschouwt.
„Vrouwen zijn hoeren en sperma-emmers”
Tijdens een diner van het Amsterdamse studentencorps in 2022.
Nee. Dit is volgens het Openbaar Ministerie geen strafbare groepsbelediging, want geslacht is geen discriminatiegrond in artikel 137c. Maar in de toekomst mogelijk wel. Er ligt een wetsvoorstel, maar dat moet nog worden ingepland voor plenaire behandeling in de Tweede Kamer. Als het wetsvoorstel erdoor komt, verwacht het OM veel meer aangiftes.
Nee. Dit is volgens het Openbaar Ministerie geen strafbare groepsbelediging, want geslacht is geen discriminatiegrond in artikel 137c. Maar in de toekomst mogelijk wel. Er ligt een wetsvoorstel, maar dat moet nog worden ingepland voor plenaire behandeling in de Tweede Kamer. Als het wetsvoorstel erdoor komt, verwacht het OM veel meer aangiftes.
Ja. Dit is geen groepsbelediging, maar wel een loepzuivere individuele belediging, mét een discriminatie-aspect. Dus strafbare discriminatie, aldus het OM. Voor zover bekend heeft echter niemand hier aangifte van gedaan.
Ja. Dit is geen groepsbelediging, maar wel een loepzuivere individuele belediging, mét een discriminatie-aspect. Dus strafbare discriminatie, aldus het OM. Voor zover bekend heeft echter niemand hier aangifte van gedaan.
Ja. Dit is strafbare discriminatie, oordeelde de rechter. Wagensveld kreeg veertig uur taakstraf voor groepsbelediging, hetgeen in augustus in hoger beroep werd bevestigd – waarbij de taakstraf geheel voorwaardelijk werd opgelegd. Door moslims met nazi’s te vergelijken heeft Wagensveld hen volgens het hof „moedwillig gekwetst” en „hiervoor is geen plaats in onze samenleving”.
Ja. Dit is strafbare discriminatie, oordeelde de rechter. Wagensveld kreeg veertig uur taakstraf voor groepsbelediging, hetgeen in augustus in hoger beroep werd bevestigd – waarbij de taakstraf geheel voorwaardelijk werd opgelegd. Door moslims met nazi’s te vergelijken heeft Wagensveld hen volgens het hof „moedwillig gekwetst” en „hiervoor is geen plaats in onze samenleving”.
Het verscheuren van een koran
Tijdens dezelfde demonstratie van Wagensveld.
Nee. Het verscheuren of verbranden van een koran wordt beschouwd als geloofskritiek en dat is volgens het OM niet strafbaar. Godslastering is tien jaar geleden uit het Wetboek van Strafrecht geschrapt. De politieke partijen Denk en GroenLinks-PvdA toonden zich tijdens het eerste plenaire Kamerdebat van het nieuwe politieke jaar voorstanders van een verbod op koranverbrandingen, de voltallige coalitie is tegen.
Nee. Het verscheuren of verbranden van een koran wordt beschouwd als geloofskritiek en dat is volgens het OM niet strafbaar. Godslastering is tien jaar geleden uit het Wetboek van Strafrecht geschrapt. De politieke partijen Denk en GroenLinks-PvdA toonden zich tijdens het eerste plenaire Kamerdebat van het nieuwe politieke jaar voorstanders van een verbod op koranverbrandingen, de voltallige coalitie is tegen.
Het verbranden van een regenboogvlag
Gebeurt met enige regelmaat overal in Nederland.
Nee. Geen strafbare discriminatie, zegt het OM. Want het is een handeling en geen mondelinge of schriftelijke uiting. Als je er een foto van maakt en die op internet zet, kan het weer wel strafbare discriminatie opleveren, mits duidelijk is dat het opzet is, gericht op het beledigen van een groep uit de lhbti-gemeenschap.
Als het om andermans vlag gaat, kan een verdachte ook worden vervolgd voor vernieling, of als het om meer verdachten gaat voor openlijk geweld, of als het gevaarlijk is voor brandstichting. Als het OM daarbij aannemelijk kan maken dat de daad is ingegeven door homohaat, zal het OM daarbij om strafverzwaring vragen.
Nee. Geen strafbare discriminatie, zegt het OM. Want het is een handeling en geen mondelinge of schriftelijke uiting. Als je er een foto van maakt en die op internet zet, kan het weer wel strafbare discriminatie opleveren, mits duidelijk is dat het opzet is, gericht op het beledigen van een groep uit de lhbti-gemeenschap.
Als het om andermans vlag gaat, kan een verdachte ook worden vervolgd voor vernieling, of als het om meer verdachten gaat voor openlijk geweld, of als het gevaarlijk is voor brandstichting. Als het OM daarbij aannemelijk kan maken dat de daad is ingegeven door homohaat, zal het OM daarbij om strafverzwaring vragen.
„Kijk uit waar je loopt, homo”
Klinkt regelmatig in het hele land.
Ja. Dit is individuele belediging met een discriminatie-aspect, overigens ongeacht of degene die voor je voeten loopt homoseksueel is of niet. De KNVB heeft lang niet opgetreden tegen homofobe spreekkoren in voetbalstadions, omdat de bond beargumenteerde dat homo een algemeen geaccepteerd scheldwoord is. Maar het is volgens het OM hartstikke strafbaar en er worden bij de politierechter regelmatig mensen voor veroordeeld.
Ja. Dit is individuele belediging met een discriminatie-aspect, overigens ongeacht of degene die voor je voeten loopt homoseksueel is of niet. De KNVB heeft lang niet opgetreden tegen homofobe spreekkoren in voetbalstadions, omdat de bond beargumenteerde dat homo een algemeen geaccepteerd scheldwoord is. Maar het is volgens het OM hartstikke strafbaar en er worden bij de politierechter regelmatig mensen voor veroordeeld.
„Oprotten kankerzionisten”
Geroepen tijdens een protest tegen de komst van de Israëlische president Isaac Herzog bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam in maart van dit jaar.
Nee. ‘Kankerjoden’ roepen is strafbaar, maar kritiek op het zionisme (streven naar een onafhankelijke staat Israël) ziet het OM als kritiek op politiek, niet op mensen op basis van ras of geloof. Kritiek op overheidsbeleid raakt het recht op vrijheid van meningsuiting in de kern. ‘Fuck Netanyahu’ is een belediging, maar die mag worden geuit zolang de kritiek zich richt op zijn hoedanigheid van staatshoofd, en niet als persoon.
Nee. ‘Kankerjoden’ roepen is strafbaar, maar kritiek op het zionisme (streven naar een onafhankelijke staat Israël) ziet het OM als kritiek op politiek, niet op mensen op basis van ras of geloof. Kritiek op overheidsbeleid raakt het recht op vrijheid van meningsuiting in de kern. ‘Fuck Netanyahu’ is een belediging, maar die mag worden geuit zolang de kritiek zich richt op zijn hoedanigheid van staatshoofd, en niet als persoon.
‘De Joden zijn verantwoordelijk voor de Holocaust’
Dit suggereerde een beller in een radiouitzending in 2019.
Ja. Dit is groepsbelediging op basis van ras en geloof. In 2022 werd een man uit Doetinchem veroordeeld tot een voorwaardelijke taakstraf van veertig uur voor (onder meer) de uitspraak: „Om Joden uit te lichten met de Davidster, dat is gewoon met voorbedachten rade geweest om de slachtofferrol te kunnen spelen en uiteindelijk Israël te kunnen claimen. Maar ik geloof nooit dat Hitler daar zelf op gekomen is.”
Ja. Dit is groepsbelediging op basis van ras en geloof. In 2022 werd een man uit Doetinchem veroordeeld tot een voorwaardelijke taakstraf van veertig uur voor (onder meer) de uitspraak: „Om Joden uit te lichten met de Davidster, dat is gewoon met voorbedachten rade geweest om de slachtofferrol te kunnen spelen en uiteindelijk Israël te kunnen claimen. Maar ik geloof nooit dat Hitler daar zelf op gekomen is.”
Nee. Je mag tot op heden de Holocaust ontkennen in Nederland. Vanaf 1 oktober is dat door een wetswijziging verboden. Want het beledigen van een groep mensen wegens bijvoorbeeld hun herkomst of godsdienst door het vergoelijken, ontkennen of verregaand bagatelliseren van internationale misdrijven, waaronder genocide, wordt opgenomen in artikel 137c.
Nee. Je mag tot op heden de Holocaust ontkennen in Nederland. Vanaf 1 oktober is dat door een wetswijziging verboden. Want het beledigen van een groep mensen wegens bijvoorbeeld hun herkomst of godsdienst door het vergoelijken, ontkennen of verregaand bagatelliseren van internationale misdrijven, waaronder genocide, wordt opgenomen in artikel 137c.
„De ongevaccineerden zijn de nieuwe Joden”
Uit een tweet van de leider van Forum voor Democratie Thierry Baudet in 2021.
Nee. De vergelijking is misschien smakeloos, maar Baudet trekt geen negatieve conclusie over Joden, oordeelde het OM. Baudet is voor deze uitspraak overigens wel civielrechtelijk veroordeeld, omdat de civiele rechter dit een onrechtmatige daad vond jegens (nazaten van) Holocaustoverlevenden. Hij moest zijn tweets verwijderen.
Nee. De vergelijking is misschien smakeloos, maar Baudet trekt geen negatieve conclusie over Joden, oordeelde het OM. Baudet is voor deze uitspraak overigens wel civielrechtelijk veroordeeld, omdat de civiele rechter dit een onrechtmatige daad vond jegens (nazaten van) Holocaustoverlevenden. Hij moest zijn tweets verwijderen.
„Jodenhaat is bijna onderdeel van de islamitische cultuur”
Mona Keijzer in een talkshow in mei van dit jaar, toen ze nog BBB-Kamerlid was.
Ja. Dat is strafbaar, oordeelde het OM. Maar toch heeft het de aangiftes tegen Keijzer geseponeerd vanwege artikel 10 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens; het recht op vrijheid van meningsuiting. Het OM oordeelde dat van vervolging in dit geval een onwenselijk zogeheten „chilling effect” kon uitgaan. Straks gaat geen politicus meer in een talkshow zitten.
Ja. Dat is strafbaar, oordeelde het OM. Maar toch heeft het de aangiftes tegen Keijzer geseponeerd vanwege artikel 10 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens; het recht op vrijheid van meningsuiting. Het OM oordeelde dat van vervolging in dit geval een onwenselijk zogeheten „chilling effect” kon uitgaan. Straks gaat geen politicus meer in een talkshow zitten.
„From the river to the sea, Palestine will be free”
Op een flyer van Students for Palestine die na 7 oktober is verspreid op de Universiteit Leiden.
Ja. Het OM ziet dit niet als opruiing, de oproep is daarvoor te vaag. Maar eigenlijk zeg je met deze woorden dat Joden minderwaardig zijn en het oké is om ze te vergassen. Groepsbelediging dus. Dit jaar werd een Joodse man, die deze leus zong bij de Kuip in Rotterdam, hiervoor veroordeeld. Hij zei dat hij dronken was en geen kwade intenties had, maar dat vond de rechter geen excuus.
Ja. Het OM ziet dit niet als opruiing, de oproep is daarvoor te vaag. Maar eigenlijk zeg je met deze woorden dat Joden minderwaardig zijn en het oké is om ze te vergassen. Groepsbelediging dus. Dit jaar werd een Joodse man, die deze leus zong bij de Kuip in Rotterdam, hiervoor veroordeeld. Hij zei dat hij dronken was en geen kwade intenties had, maar dat vond de rechter geen excuus.
Ja. Wilders is veroordeeld voor groepsbelediging, artikel 137c. Politici hebben enerzijds meer vrijheid van meningsuiting dan burgers, maar anderzijds meer verantwoordelijkheid om uitingen te vermijden die een voedingsbodem kunnen vormen voor intolerantie, aldus het OM.
Ja. Wilders is veroordeeld voor groepsbelediging, artikel 137c. Politici hebben enerzijds meer vrijheid van meningsuiting dan burgers, maar anderzijds meer verantwoordelijkheid om uitingen te vermijden die een voedingsbodem kunnen vormen voor intolerantie, aldus het OM.
White Lives Matter
Geprojecteerd op de Erasmusbrug op Oudejaarsavond in 2022.
Ja. Als je alleen die tekst op een T-shirt draagt, zoals rapper Kanye West bijvoorbeeld deed in 2022 in Parijs, is dat in Nederland niet strafbaar. Maar ook hier is de context weer allesbepalend. Als je het projecteert op de Erasmusburg met een quote van bekende Amerikaanse neonazi David Lane erbij, vindt het OM dat wel strafbaar. Want de White Lives Matter-beweging is van mening dat levens van witte mensen meer waard zijn dan levens van mensen met een donkere huidskleur en streven witte overheersing na. Deze zaak moet nog voor de rechter komen.
Ja. Als je alleen die tekst op een T-shirt draagt, zoals rapper Kanye West bijvoorbeeld deed in 2022 in Parijs, is dat in Nederland niet strafbaar. Maar ook hier is de context weer allesbepalend. Als je het projecteert op de Erasmusburg met een quote van bekende Amerikaanse neonazi David Lane erbij, vindt het OM dat wel strafbaar. Want de White Lives Matter-beweging is van mening dat levens van witte mensen meer waard zijn dan levens van mensen met een donkere huidskleur en streven witte overheersing na. Deze zaak moet nog voor de rechter komen.
„Het komt allemaal door die stink-Chinezen”
Tekst uit het Coronalied dat in 2020 op Radio 10 werd gedraaid.
Nee. Dit is geen strafbare discriminatie, want het gehele lied was bedoeld als satire. En daarom nam de context, namelijk de artistieke expressie, de strafbaarheid weg, aldus het OM, dat de zaak seponeerde. Aziatische gemeenschappen hebben tegen deze beslissing nog een procedure aangespannen, maar het gerechtshof gaf het OM gelijk.
Nee. Dit is geen strafbare discriminatie, want het gehele lied was bedoeld als satire. En daarom nam de context, namelijk de artistieke expressie, de strafbaarheid weg, aldus het OM, dat de zaak seponeerde. Aziatische gemeenschappen hebben tegen deze beslissing nog een procedure aangespannen, maar het gerechtshof gaf het OM gelijk.
Jouw score
