Curator Jan Maarten Pol schat dat er „een paar honderd vrachtwagens” nodig zijn om het materiaal af te voeren. Op het terrein van TRH Recycling in Emmen ligt een enorme berg met verregend PVC-materiaal, onder andere afkomstig uit oude kabels. Hij weet niet wat hij ermee moet. „Ik schat dat het tien tot vijftien miljoen kilo is. Daarnaast staan er tientallen, misschien wel honderden bigbags met plastic korrels op het terrein.”
TRH recyclede PVC, waardoor er andere producten van gemaakt konden worden. Bijvoorbeeld de zware, donkere blokken waar je tijdelijke verkeersborden in kan zetten. Goed voor de circulaire economie. Maar TRH is vorige week failliet verklaard.
Het faillissement volgt op dat van Umicorp eerder dit jaar, een bedrijf dat plastic uit huishoudelijk afval uit Den Haag, Amsterdam, Rotterdam en Utrecht recyclede. In beide gevallen was een deel van het probleem dat nieuwe plastics, bekend als ‘virgin’ en gemaakt van olie en gas, goedkoper zijn dan gerecyclede plastics. De prijs van nieuw plastic is sinds de tweede helft van 2022 sterk gaan dalen, vooral doordat in China en de VS veel plasticfabrieken zijn bijgebouwd. Daar zijn grondstoffen, zoals gas, ook stukken goedkoper.
Iedereen is bezig met afval scheiden. Als het dan voor een groot deel wordt verbrand, raken we het vertrouwen van burgers kwijt
Tegelijk zijn voor recyclers de kosten alleen maar gestegen, zoals loonkosten (door inflatie) en de kosten voor energie. Voor klanten, bijvoorbeeld een producent van plastic kratten, is overstappen op virgin plastic daarom erg aanlokkelijk.
Ondertussen heeft de overheid grote doelen op het gebied van circulaire economie: zo voorkom je een afvalberg, de CO2-uitstoot die vrijkomt bij de productie van nieuwe plastics en het uitputten van grondstoffen. Maar tot dusver raken die doelen juist verder uit beeld dan dat ze dichterbij komen. Hoe valt te voorkomen dat er nog meer recyclers omvallen?
Het is de logica van de markt, maar dat wil niet zeggen dat we niet ontzettend boos zijn
Plastic naar de verbrandingsoven
„Het is buitengewoon triest”, zegt Unico van Kooten van de Vereniging Afvalbedrijven, waar ook recyclers onder vallen. „We krijgen uit Nederlands afval teruggewonnen plastic nauwelijks verkocht.” In maart schreef hij mee aan een brandbrief gericht aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Zonder overheidsingrijpen, verwacht hij, zullen meer bedrijven omvallen.
Uit de laatste cijfers uit 2022 bleek dat er dat jaar meer plastic uit afval werd verbrand dan het jaar ervoor, meer dan de helft. De branchevereniging van Van Kooten hoort van recyclers dat zij bij gebrek aan klanten nog meer plastics naar de verbrandingsoven sturen. „Dat is de logica van de markt. Maar dat wil niet zeggen dat we niet ontzettend boos zijn. Iedereen is bezig met afval scheiden, mensen betalen flink aan afvalstoffenheffing. Als het dan voor een groot deel wordt verbrand, raken we het vertrouwen van burgers kwijt.”
Lees ook
De weg naar plastic recyclen zit muurvast. ‘Misschien was ik naïef dat ik dacht het te kunnen opnemen tegen fossiele plastics’
Met die boodschap klopte de sector herhaaldelijk aan bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Minister Mark Harbers schreef in juni aan de Tweede Kamer dat naar schatting tien tot twintig bedrijven het financieel moeilijk hebben. En andere recyclers die nog zwarte cijfers schrijven, investeren niet meer in (uitbreiding van) hun fabrieken: ook dat is een probleem, want voor een circulaire toekomst moet er juist méér capaciteit komen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/07/26181829/1307ZATeco_PlasticUMINCORP3.jpg)
Bijmengen
Het ministerie ziet een belangrijk deel van de oplossing in een zogenoemde ‘bijmengplicht’. Er ligt een voorstel waarbij het vanaf 2027 verplicht is om 30 procent gerecycled materiaal te gebruiken in alle soorten plastic producten. Het plan komt van de vorige staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur & Waterstaat, CDA). Zij wilde íets doen om de markt voor gerecycled plastics op gang te krijgen. Maar de maatregel is controversieel. Nederland wil deze drie jaar eerder invoeren dan een vergelijkbare wet in de Europese Unie, tot afgrijzen van verpakkingsproducenten, die vrezen dat klanten uitwijken naar buurlanden. Zij bepleiten gelijktijdige invoering in het hele blok.
Ook als het Nederland lukt in 2027 versneld een bijmengverplichting in te voeren, is het de vraag of de recyclingbranche daarop kan wachten. „We kunnen geen hele infrastructuur in stand houden als het gerecycelde plastic niet gekocht wordt”, zegt Van Kooten.
De afvalbranche denkt zelf aan andere oplossingen, zoals dat de overheid een deel van de voorraad gaat financieren. Op plastic zit immers geen houdbaarheidsdatum. Recyclingbedrijven krijgen dan een vaste vergoeding voor het beheren van een voorraad, totdat de marktomstandigheden weer beter zijn.
Een ander idee is dat de Nederlandse overheid zichzelf de verplichting oplegt om zoveel mogelijk spullen in te kopen met plasticrecyclaat erin. De overheid is – met alle bouwprojecten, gebouwen en onderwijsinstellingen en voertuigenpark – een grote marktspeler. Deze en andere voorstellen heeft de branchevereniging in maart bij het ministerie neergelegd, maar of er gehoor aan wordt gegeven is de vraag.
Nu ligt het lot van de recyclers in handen van twee PVV’ers. De nieuwe minister van Infrastructuur en Waterstaat is Barry Madlener, en zijn partijgenoot Chris Jansen is staatssecretaris Openbaar Vervoer & Milieu. Een woordvoerder van het ministerie schrijft over Jansen dat hij zich „bewust is van de ingewikkelde situatie” van de plasticrecyclers, maar dat hij zich eerst nog inwerkt op het departement.
Ook problemen met textiel
Afgelopen week bezocht hij een textielsorteerder. Daar speelt een vergelijkbare problematiek: nieuwe kleding (met plastic erin) is goedkoop, waardoor kledingrecycling nauwelijks van de grond komt. Ook in de tweedehandsmarkt raken kledingsorteerders de oude t-shirts en broeken niet meer kwijt: door goedkope kleding van het Chinese SHEIN, het grootste kledingbedrijf ter wereld, hebben landen in Afrika en Oost-Europa minder interesse in afgedankte kleding.
Vlak voor het Tweede Kamerreces, tijdens de hoorzittingen voor beginnende bewindspersonen, werd Jansen gevraagd naar zijn visie op de circulaire economie. Daar zei hij ook te zien „dat het slim zou zijn om circulair te werken, vanwege de geopolitieke ontwikkelingen en de eindigheid van grondstoffen”. Maar, zei hij, hij geloofde er niet zo in inwoners en ondernemers te dwingen dat te doen. „Ik denk dat het goed is om mensen te verleiden.” Juist dwang is volgens het Planbureau voor de Leefomgeving hard nodig: zonder verplichtend beleid komt de circulaire economie er nooit.
Het is ironisch dat dit bedrijf er was om het milieu te helpen, maar alles hier ertoe geleid heeft dat er een enorme berg PVC ligt
Van Kooten vindt het „buitengewoon pijnlijk” dat de recyclingsector het nu zo zwaar heeft, terwijl er relatief niet eens zo veel extra geld nodig is. In tegenstelling tot de recycling van glas of papier was de recycling van plastic uit huisvuil niet winstgevend. Het ophalen van vuilnis, het sorteren van allerlei verschillende plastictypes, het schoonmaken, stickers weghalen, inkt wegnemen, sorteren op kleur en omsmelten tot nieuw plastic – daar betalen de overheid, de burgers (via de afvalstoffenheffing) en producenten van verpakkingen al flink voor. „Plastic is een moeilijke, en ook een dure stroom”, zegt Van Kooten. „Als we er zoveel geld in steken, dan moeten we toch in staat zijn dat plastic weer af te zetten?”
„Het is ironisch”, zegt curator Pol, die het faillissement in Emmen afwikkelt, „dat dit bedrijf er was om het milieu te helpen, maar alles hier ertoe geleid heeft dat er een enorme berg PVC ligt.” PVC kan alleen maar verbrand worden in extra hete installaties, omdat er anders kankerverwekkende stoffen kunnen vrijkomen. Het afvoeren naar zulke verbrandingsovens wordt nog een heel probleem. „Plat gezegd: ik kan niet zelf heen en weer met een kruiwagen.”
