Het is allemaal propaganda. „Een oude truc van Hitler die politici nog maar wat graag gebruiken.” Terwijl hij het zegt, neemt Ralf -Niesporek (62) een hap van zijn erwtensoep. Daarna een slok uit zijn bierpul. Niesporek doelt op de vele berichten waarmee zijn partij, de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD), in diskrediet wordt gebracht. De termen ‘radicaal-rechts’ en ‘extreemrechts’? Ook propaganda, zegt Niesporek.
Onlangs zagen hij en zijn partner Birgit Schotte (64) op televisie dat de radicaal-rechtse FPÖ in Oostenrijk mag proberen een regering te vormen. Hoe kan dat nou, was de verontwaardigde ondertoon in het nieuws. „Hoe bedoel je hoe kan dat nou?”, zegt Niesporek. „Als je dat niet snapt, ben je toch totaal losgezongen van de realiteit?”
Niesporek en Schotte wonen op een bungalowpark in Glindenberg, een dorpje op nog geen vijftien kilometer ten noorden van Maagdenburg. Ze zijn trotse AfD-kiezers en ook actief in de campagne: zo stonden ze recent nog met een kraam op een plein in een dorp verderop en voeren ze afgelopen zomer met een boot vol AfD’ers over de Elbe, de rivier die dwars door Maagdenburg en ook langs Glindenberg stroomt. Zaterdag begint de landelijke verkiezingscampagne van de AfD met een bijeenkomst in de stad Halle, in het oosten van Duitsland. Er wordt veel protest verwacht.
De aanslag in Maagdenburg vorige maand, waarbij de Saoedische Taleb A. met zijn auto inreed op bezoekers van de kerstmarkt met zes doden en bijna driehonderd gewonden tot gevolg, zingt in de stad en omstreken nog sterk na – ook hier in huis. „Dat was ook een buitenlander”, zegt Niesporek.
Maar toch óók een AfD-sympathisant? Niesporek lacht hard. Want: propaganda. „Geloof jij dat? Hij had helemaal niets met AfD te maken. Dat weet ik, want een vriend van mij heeft een hoge positie bij AfD en hij heeft dat gezegd.” Hoewel de aanslagpleger publiekelijk de tolerante houding van Duitsland tegenover islamitische vluchtelingen veroordeelde en online berichten van AfD deelde, kan de aanslag juist gunstig zijn voor die partij. Drie dagen na de aanslag hield AfD een bijeenkomst in Maagdenburg, waar partijvoorzitter Alice Weidel A. een „islamist vol haat” noemde.
In haar toespraak op de AfD-partijdag eerder deze maand schuwde zij de zondebokretoriek niet: de problemen in Duitsland zijn volgens haar aan ‘buitenlanders’ te wijten. Ze sprak van „grootschalige terugkeeroperaties” en omarmde de omstreden term ‘remigratie’: volgens sommigen een eufemisme voor deportatie. Recent vonden inwoners met een migratieachtergrond van de stad Karlsruhe ‘deportatietickets’ van AfD in hun brievenbus. Vertrekdatum: 23 februari – de dag van de Duitse verkiezingen.
‘Duitsland is kapot’
Maagdenburg is de hoofdstad van de oostelijke deelstaat Saksen-Anhalt, waar AfD in de deelstaatverkiezingen van 2021 met bijna 21 procent van de stemmen de tweede partij werd. Volgens peilingen staat de AfD er nu op 30 procent, slechts twee procentpunt onder het CDU, dat er traditioneel gezien het grootst is. Ook in de stad zelf is CDU traditioneel gezien de grootste en bleef de partij dat bij de gemeenteraadsverkiezingen afgelopen jaar – maar met slechts een procentpunt voorsprong op AfD. Die partij behaalde 22,8 procent van de stemmen: een toename van ruim 82 procent ten opzichte van de gemeenteraadsverkiezingen vijf jaar eerder.
Niesporek en Schotte stemmen sinds 2017 op AfD (de partij bestaat sinds 2013), de eerste verkiezingen na de vluchtelingencrisis van 2015. Daarvoor stemden ze PDS, een linkse partij die regeerde in de voormalige DDR. Vanwaar hun draai?
Duitsland is kapot, vinden de twee, want Duitsland wil de hele wereld redden maar laat de eigen burgers in de steek. In de hoek van de kamer staat een stookoven met een brandend stuk hout erin. Dat ding hebben ze al ruim twintig jaar, vertellen ze, maar vanaf dit jaar mogen ze hem eigenlijk niet meer gebruiken. Fijnstof. En dus moeten ze de verwarming hoger zetten, wat veel duurder is. En bij stroomuitval, wat hier regelmatig voorkomt, werkt alleen de stookoven. „De regering wil ons voorschrijven wat we moeten doen: gij zult geen vlees eten, gij zult niet stoken, gij zult een dure warmtepomp aanschaffen.”
Matig pensioenstelsel
Het leven wordt onbetaalbaar. Niesporek is zelfstandig loodgieter, Schotte is afgekeurd en krijgt een uitkering – ze heeft het aan haar rug en voeten. Ze maken zich zorgen om de toekomst, om hun pensioen. Duitsland heeft inderdaad een matig pensioenstelsel: op de wereldranglijst, de zogenoemde Mercer Global Pension Index, staat het op plaats 20 van 48 geanalyseerde pensioenstelsels. Ter vergelijking: het stelsel van Nederland staat op nummer één. „Onze buurlanden lachen ons uit”, zegt Niesporek. De Rentenversicherung – vergelijkbaar met de AOW in Nederland – is met zo’n 48 procent van het laatst verdiende loon relatief laag.
Niesporek en Schotte groeiden beiden op in de DDR – hij in Maagdenburg, zij in Rathenow. Een deel van hun wantrouwen in de politiek stamt uit die tijd. Daar werd ons verteld dat Rusland onze vriend is, zegt Niesporek, en nu is het de vijand en is Oekraïne opeens onze vriend. Maar wat heb ik nou eigenlijk met Oekraïne van doen? Waarom wordt ons überhaupt voorgeschreven wie vriend of vijand is?
Bij de invoering van de euro ging het allemaal mis: alles kostte daarna het dubbele, zegt het paar. Dat kon toch ook nooit werken, zulke verschillende landen met onderscheidende economieën in één systeem. Duitsland heeft bijvoorbeeld meer industrie dan andere landen, en werkt daarom anders. Dat moet je niet bij elkaar gooien, zegt Niesporek. En zo is het ook met culturen. „Dus moeten we niet al die mensen van buitenaf binnenlaten.”
En nu wil de overheid ook nog Bargeld (contact geld) afschaffen, „want pinnen is makkelijker”. „Makkelijker om in de gaten te houden, ja. Het is net als in de DDR. Ze willen weten wat je koopt en overal belasting over vorderen.” Voor DDR-standaarden verdiende Niesporek vroeger best aardig, zegt hij, hoewel het nog altijd minder was dan in het westen werd verdiend. Hij verdiende extra door ook weekenden te werken. „Ik kon alleen niets kopen, want er was niets om te kopen. Nu is er alles om te kopen, maar heb ik geen geld om iets te kopen.”
We bouwen wegen in Peru en geven steun aan Oekraïne, zegt Schotte, maar Duitse ouderen laten we in de steek. We halen alle buitenlanders naar binnen en geven ze Bürgergeld (de sociale uitkering van Duitsland) en een woning. Ondertussen schiet de criminaliteit omhoog. Bij Niesporeks ouders is twee keer in korte tijd ingebroken. Alles lag overhoop en de politie deed niks. Bedankt, Angela Merkel.
Bang voor winst AfD
Recent bleek uit onderzoek juist dat de criminaliteit uit extreemrechtse hoek op een hoogtepunt is. Veel Duitsers zijn bang voor de droom van Niesporek en Schotte: AfD aan de macht. Niesporek staat op: even een sigaretje onder zijn zelfgebouwde afdak in de tuin. Hij voelt mee met Duitsers die angstig zijn voor winst van AfD, maar begrijpen doet hij het niet. „AfD heeft nog niet eens de kans gehad zich te bewijzen door te regeren, en nu al wordt er angst gezaaid. Ouderen die de oorlog hebben meegemaakt, laten zich bang maken.” Hij zucht, terwijl hij de sigarettenrook via zijn neus uitblaast. „Ik vind het jammer dat mensen ons wegzetten.”
Lees ook
In de vrieskou protesteren tegen AfD: ‘Duitsland bereikt een omslagpunt, we moeten iets doen’
Met zijn moeder kan hij het erover hebben, die snapt hem wel. Zijn vader niet. Die vindt het verschrikkelijk. Schotte’s moeder net zo. „Nazi’s, noemt ze AfD’ers. Ze gelooft wat ze op televisie ziet.” Ze neemt een slok van haar halve liter bier in een Thaise flessenkoeler. Overal in Oost-Duitsland is AfD relatief groot, maar dat wordt niet serieus genomen, zegt ze. „We worden hier als dom gezien.” Het tegendeel is waar, zegt Niesporek: „In 1989 hebben wíj de revolutie mogelijk gemaakt. Ik stond elke maandag te protesteren terwijl ze in het westen op de bank zaten. En wij zijn de dommeriken?”
Volgens recente peilingen gaat CDU momenteel aan kop en wordt AfD de tweede grootste partij. Niesporek en Schotte hebben hoop op een inhaalslag. Maar of hun partij dan ook echt aan de macht zal komen, betwijfelen ze, want niemand wil met AfD regeren. „Het is voor mij eigenlijk geen verkiezing als de winnaar niet mag regeren”, zegt Niesporek. AfD-stemmers interesseren ons niet, zeggen de andere partijen als ze dat níet toelaten. Kiezersbedrog, noemt hij het, en hij schenkt nog een biertje in.
