Wat was de inzet van de betogingen in Gaza: tegen Hamas, tegen de oorlog of allebei?

Tussen de verwoeste huizen en straten van Beit Lahia, in het noorden van Gaza, kwamen eerder deze week enkele honderden mensen bijeen. Op spandoeken stonden anti-oorlogsteksten: „We weigeren dood te gaan”, „Stop de oorlog”, „Genoeg ontheemding”, „Het bloed van onze kinderen is niet goedkoop.”

Tijdens betogingen op verschillende plaatsen in Gaza deze week, klonken ook leuzen tegen Hamas: „Hamas, eruit”, scandeerde een groep demonstrerende mensen op videobeelden uit Beit Lahia. De protesten begonnen op dinsdag, en hielden in de dagen daarna aan. Volgens betrokkenen is het protest spontaan ontstaan.

Het is niet toevallig dat de protesten in het noorden van Gaza begonnen. Dat gebied is zwaar verwoest door Israëlische bombardementen, zeker na Israëls hernieuwde belegering en de volledige blokkade die het oplegde in oktober 2024.

Na de verbreking van het bestand met Hamas door Israël begin vorige week, met zeer hevige bombardementen en een hernieuwde invasie, gaf het leger ook weer bevelen voor inwoners van het noorden om te vertrekken. Een deel van hen had tijdens het bestand juist kunnen terugkeren.

Nieuwe verkiezingen

„In een moment van zowel woede als wanhoop ontstond een protest tegen de oorlog”, zegt de uit Gaza afkomstige analist en schrijver Muhammad Shehada telefonisch vanuit Kopenhagen.

„Het protest nam een wending naar het oproepen tot het aftreden van Hamas, om het voorwendsel van Israël om door te gaan met de genocide weg te nemen,” ziet Shehada, die ook als onderzoeker verbonden is aan het European Council on Foreign Relations (ECFR). In de praktijk betekent Israëls officiële doel om Hamas te vernietigen al anderhalf jaar een systematische verwoesting van Gaza.

Demonstranten zeiden deze week tegen persbureau AP dat zij Israël niet kunnen laten stoppen met doden, maar wel druk kunnen uitoefenen op Hamas. Tegen +972 Magazine zeiden verschillende deelnemers dat zij vooral hopen op nieuwe verkiezingen in Palestina – de laatste werden in 2006 gewonnen door Hamas, die in Gaza in 2007 de macht verkregen na een bloedige strijd met de Fatah-partij.

Populariteit Hamas

De bescheiden demonstraties in Gaza leidden al snel tot discussies of de nadruk lag op anti-oorlogsdemonstraties of anti-Hamas-sentiment. Het protest roept in ieder geval de vraag op hoe populair Hamas nog is in Gaza.

Als iemand wordt gevraagd naar zijn mening over Hamas, dan zal de eerste gedachte zijn dat dit dient om informatie te verzamelen voor Israël

Shehada benadrukt de moeilijkheid om dit vast te stellen, aangezien er terughoudendheid bestaat onder Palestijnen om hun mening te delen: „Als iemand wordt gevraagd naar zijn mening over Hamas, dan zal de eerste gedachte zijn dat dit dient om informatie te verzamelen voor Israël om vast te stellen wie Hamas-aanhangers zijn, die gedood worden.”

Daarnaast benadrukt Shehada de diversiteit en gelaagdheid van posities ten aanzien van Hamas. „Hamas is zowel een politieke partij, een regering, een militante tak, als bestuurder van liefdadigheidsorganisaties.”

Uit opiniepeilingen komt slechts een globaal beeld naar voren. In een peiling uitgevoerd door het in Ramallah gevestigde Palestinian Center for Policy and Survey Research, in zowel Gaza als de Westoever tussen mei en juni 2024, bleek dat 46% van de Palestijnen in Gaza verwachtte dat Hamas na de oorlog nog Gaza zou besturen. Een meerderheid steunt het gewapend verzet, en vindt de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 legitiem.

Onvrede over het bestuur

Diezelfde steun voor 7 oktober wordt door Israël aangegrepen om de massaslachting in Gaza te legitimeren, schrijft Shehada in een recent artikel. Hij sprak met talloze Palestijnen in Gaza over hun ideeën over de aanval van Hamas op 7 oktober 2023.

„Er is in Gaza een groep die vindt dat 7 oktober nooit had mogen gebeuren en dat het Israël een voorwendsel gaf om Gaza te vernietigen. Een ander deel van de bevolking zegt dat de situatie op 6 oktober 2023 niet beter was, en dat deze hele oorlog de Palestijnse zaak nieuw leven heeft ingeblazen en de wereld heeft herinnerd aan onze pijn.”

Volgens Shehada bestaat er in Gaza met name onvrede over de regering van Hamas: „Er is in Gaza immense frustratie over het bestuur en de veiligheidshandhaving van Hamas en over het feit dat de onderhandelingen nergens toe leiden. Zelfs eigen leden van Hamas willen dat ze aftreden.”

Ook is er veel ontevredenheid over de besluitvorming rond 7 oktober onder gematigde Hamas-politici, inclusief externe leiders, die vinden dat Yahya Sinwar, de voormalig leider van Hamas in Gaza, zonder overleg met hen gehandeld heeft.

Maar voor de gevechten van de militante tak van Hamas tegen het Israelische leger op de grond in Gaza, die in video’s te zien zijn die Hamas publiceert, is volgens Shehada veel steun. „Als zij weg zijn, wie gaat er dan zorgen dat Israël niet alle Palestijnen uit Gaza verdrijft? Zeker niet de Palestijnse Autoriteit, Trump, de EU of Arabische landen.”

Cynische aanmoediging

Door Israëlische politici werden de protesten in Gaza deze week op cynische wijze aangemoedigd. „Leer van de mensen van Beit Lahia en eis, net als zij, dat Hamas Gaza verlaat en dat alle ontvoerde Israëliërs worden vrijlaten,” zei de Israëlische minister van Defensie Israël Katz in een Arabisch ondertitelde videoboodschap op sociale media.

In een adem kondigde hij aan dat het leger nieuwe delen van Gaza zal binnenvallen. „Hamas brengt jullie levens in gevaar en zorgt ervoor dat jullie je huizen verliezen en er meer land wordt geannexeerd door het Israelische leger.” In de Knesset, het Israëlische parlement, beweerde premier Netanyahu op woensdag dat de protesten tegen Hamas „laten zien dat ons beleid werkt”.

Zo worden de uitingen van publieke onvrede in Gaza gretig gebruikt door Israelische leiders. De leuzen tegen Israëls vernietigende oorlog in Gaza worden genegeerd, terwijl het anti-Hamas-sentiment wordt omgebogen tot een vermeende bevestiging van de noodzakelijkheid van de ‘vernietiging van Hamas’.

In Israël heerst een „hardnekkige” opvatting onder de bevolking dat Palestijnen in Gaza tegen Hamas in opstand zou moeten komen, signaleert analiste en publieke opinie-expert Dahlia Scheindlin. Zeker na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 werd Palestijnen verweten dat zij zich niet eerder tegen het Hamas-bestuur in Gaza, dat onder een strenge Israelische blokkade staat, verzet hadden.

Volgens Scheindlin is het idee van het Palestijnse “falen” in Gaza om in opstand te komen bedrieglijk. De meeste Palestijnen in Gaza, waar de meerderheid van de bevolking onder de 35 is, hebben niet gestemd tijdens de laatste verkiezingen in 2006. Uitingen van onvrede worden bovendien onderdrukt.

Falen van de regering

In Israël, waar de bevolking doorgaans in een veel geprivilegieerde positie zit vergeleken met Palestijnen die zwaar te lijden hebben onder de Israelische blokkade en torenhoge werkloosheid, hebben massale protesten de afgelopen jaren niet tot het aftreden van Netanyahu geleid, noch tot het stoppen van de omstreden hervormingen van het Hooggerechtshof. Bovendien wilde Netanyahu Hamas vóór 7 oktober helemaal niet weg hebben, geloofde hij dat hij Hamas onder controle kon houden door afschrikking, en profiteerde hij van de versplintering van de Palestijnen.

Hamas brengt jullie levens in gevaar en zorgt ervoor dat jullie je huizen verliezen en er meer land wordt geannexeerd door het Israëlische leger

„Onder het Israelische publiek wordt de notie van het falen van Palestijnen om in opstand te komen onderdeel van het idee dat alle Palestijnen in Gaza schuldig zijn”, zegt Scheindlin telefonisch vanuit de VS. „De Israelische regering weet dat deze opvatting helpt om te rechtvaardigen wat uiteindelijk een omvangrijke oorlog tegen burgers in Gaza is, naast militanten.”

De oproep van Defensie-minister Katz aan Palestijnen om in opstand te komen tegen Hamas, onderstreept volgens Scheindlin onbedoeld het falen van de regering in haar officiële oorlogsdoel om Hamas te vernietigen.

„Katz geeft vooral de boodschap aan het Israelische publiek dat hij de bevolking in Gaza heeft verteld wat ze zouden moeten doen [Hamas afzetten], om daarmee te rechtvaardigen wat het leger op het punt staat te doen in Gaza: grondgebied innemen, mogelijk annexeren en Gazanen verdrijven.”

‘Collaborateurs’

De demonstraties in Gaza worden zo uitgebuit door Israël, maar ook door rivaliserende Palestijnse facties als Fatah, ziet analist Shehada. „Het Israëlische narratief over de protesten is dat Palestijnen in Gaza weten dat Hamas het probleem is, niet Israël, of de oorlog. Dit soort pogingen om de demonstraties te kapen speelt uiteindelijk Hamas in de kaart, die kunnen zeggen dat de protesten worden gesteund door Israël.”

Hamas sprak deze week over „collaborateurs” in verwijzing naar demonstranten die oproepen tot het vertrek van Hamas, en niet de aandacht leggen op Israëls verwoestende oorlog en langdurige bezetting.

„We zijn niet tegen het verzet. We zijn tegen oorlog. Genoeg oorlogen, we zijn moe,” zei een inwoner van de wijk Shuja’iyya in Gaza-Stad deze week tegen persbureau Reuters. „Je kunt mensen geen collaborateurs noemen omdat ze zich uitspreken tegen oorlogen, omdat ze willen leven zonder bombardementen en honger.”

De protesten in Gaza werden niet onderdrukt, al circuleerden er ook beelden op sociale media van gewapende Hamasleden tussen demonstranten. Volgens Shehada is het onderdrukken van de protesten echter „praktisch gezien lastig voor Hamas, via de politie of hun eigen activisten, want dat zou in feite betekenen dat ze zich blootstellen aan Israëlische drones en doelwit worden.”

Aantrekkingskracht

De demonstraties in Gaza roepen ook opnieuw de vraag op hoe sterk Hamas nog is in Gaza na anderhalf jaar strijd, en na het recente bestand. In een ECFR-rapport uit december, concludeerden Shehada en onderzoeker Hugh Lovatt dat Hamas weliswaar zware verliezen geleden heeft, maar nog steeds veel strijders en nieuwe rekruten heeft, en bovendien Israelische wapens recyclet die niet zijn geëxplodeerd.

De beweging voert een guerrillastrijd in Gaza, waarbij verschillende cellen van de militante tak een zekere mate van autonomie hebben. Ook gebruikt het een tactiek van een „slaapstand”, waarbij strijders ondergronds gaan, wachten tot het Israelische leger zichzelf uitput, en daarna weer opduiken.

De manier waarop Hamas zijn aantrekkingskracht behoudt, denkt Shehada, is altijd door te wijzen op het doodlopen van elk alternatief. Mahmoud Abbas, de president van de Palestijnse Autoriteit op de bezette Westelijke Jordaanoever, bewandelt de diplomatieke weg, maar wordt constant door Israël gedemoniseerd als een terrorist en verzwakt.

De ongewapende ‘Grote mars van de terugkeer’ in 2018 en 2019 bij het grenshek van Gaza, werd door Israël met veel geweld onderdrukt. „In feite creëert Israël een grotere stimulans voor extremisme bij Hamas en in de Palestijnse politiek, dan voor gematigdheid.”

Delen





Mail de redactie