N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Corruptie in Oekraïne
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/07/lux-rubriek-1.png)
Schuimbekkend van woede hield de idealistische geschiedenisleraar Vasyl Holoborodko in 2015 een tirade op de Oekraïense televisie tegen de diepgewortelde corruptiecultuur van het land. Oligarchen, corrupte ambtenaren en politici maken Oekraïne kapot. De donderpreek leverde Holoborodko het presidentschap op in de televisieserie Dienaar van het volk, en Volodymyr Zelensky, de acteur die de leraar speelde in de serie, in het echt.
Het leek te mooi voor een filmscript. Maar Zelensky heeft het geweten. De komiek is ruim vier jaar president en het grootste land op aarde probeert al anderhalf jaar actief Oekraïne te vernietigen, inclusief zijn bevolking. Tegen alle verwachtingen in bleef Oekraïne overeind, maar de prijs die de burgerbevolking betaalt valt nauwelijks te becijferen. Elke dag incasseren de Oekraïners nieuwe klappen, met elke Russische raket wordt de schade, materieel en psychisch, groter.
Dat Oekraïne zich kán verdedigen is grotendeels te danken aan Zelensky’s gave om het land te verenigen en de steun te behouden van zijn internationale bondgenoten. Zijn agenda is duizelingwekkend: de ene keer duikt hij op in een bunker bij Bachmoet of tussen gewonde militairen in Zaporizja, dan reist hij de halve wereld af met pleidooien voor F-16’s, het lidmaatschap van de EU, de vervolging van Russische oorlogsmisdaden of Oekraïne’s toetreding tot de NAVO. Of hij spreekt Haagse studenten toe via een videoverbinding.
Naast dat alles voert Zelensky een andere oorlog: tegen corruptie. Niet alleen omdat omkoopbare ambtenaren en politici Oekraïne hinderen in de strijd tegen Rusland, maar ook om zijn bondgenoten niet te verliezen. Zeker nu het ernaar uitziet dat de Russische oorlog minimaal zal voortduren tot in 2024, is duidelijk dat Kyiv afhankelijk blijft van militaire en financiële hulp uit het buitenland. Die steun is nog altijd robuust, maar peilingen in sommige donorlanden, zoals de VS, wijzen op afkalving van het enthousiasme.
De recente aanpak van een aantal omkoopschandalen toont aan hoe serieus Zelensky het probleem neemt. Hij stelt corruptie in oorlogstijd gelijk aan verraad. In augustus ontsloeg hij alle regionale hoofden van de militaire rekruteringskantoren. Duizenden Oekraïners zouden de dienstplicht hebben weten te ontlopen met valse medische verklaringen. Zelensky schroomt ook niet bevriende oligarchen en politici die worden verdacht van criminele praktijken aan te pakken, zoals zijn voormalige geldschieter Ihor Kolomojsky, eigenaar van de tv-zender die de serie Dienaar van het volk uitzond. Vorige week werd minister van Defensie Oleksi Reznikov ontslagen na een reeks van corruptieschandalen die rechtstreeks betrekking hadden op de oorlog. En dinsdag sprak Zelensky zijn veto uit over een wetsvoorstel dat vermogensverklaringen van ambtenaren verborgen moest houden.
Met zijn anticorruptiebeleid balanceert Zelensky op een dun koord. Hij jaagt een deel van de politieke elite in Oekraïne tegen zich in het harnas in een tijd waarin hij het land bij elkaar moet zien te houden. Maar Zelensky beseft ook dat hij geen keuze heeft, wil hij kunnen blijven rekenen op de coalitiepartners die zich met tientallen miljarden euro’s aan financiële en militaire steun achter Oekraïne hebben geschaard in de overlevingsoorlog tegen Rusland. Dat zijn dezelfde landen die straks zullen beoordelen of Oekraïne klaar is om toe te treden tot de Europese Unie of de NAVO. Op alle fronten gaat Zelensky de strijd aan met het onrecht dat Oekraïne bedreigt, van binnen en van buiten. Hij verdient daarbij alle steun van zijn bondgenoten.
