Vaste prik bij staatsbezoeken is de uitwisseling van cadeaus. De geschenken die de Franse president Emmanuel Macron maandag in het Élysée aan zijn Chinese ambtgenoot Xi Jinping overhandigde, hadden niet mis te verstane symbolische betekenis. Misschien niet zozeer het romantische werk Les Contemplations uit 1856 van Victor Hugo of de luxe handtas van Chanel. Maar zeker wel de meerdere flessen topkwaliteit cognac die Xi kreeg aangeboden.
Nadat China in januari een onderzoek naar ‘dumping’ van cognac op de Chinese markt begonnen was, kon Macron staand naast Xi tevreden melden dat hogere invoerrechten op cognac voorlopig van de baan zijn. Missie geslaagd. Want ondertussen gaat het EU-onderzoek naar dumping van onder andere elektrische auto’s, zonnepanelen en batterijen uit China met goede redenen gewoon door. „We zullen onze bedrijven verdedigen, we zullen onze economieën verdedigen”, zei EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen krachtdadig.
Hun gezamenlijk optreden in Parijs tekent de nieuwe assertieve houding van de Europese Unie. Die houding mag voor landen als Duitsland en Nederland misschien even wennen zijn, ze is de enige juiste. De wereld verandert in rap tempo: traditionele machtsblokken zien zich uitgedaagd door snel emanciperende nieuwe spelers. Het behoeft geen betoog meer dat de EU, om niet vermorzeld te worden, zich in die multipolaire context zo veel mogelijk als één blok moet opstellen. Het perspectief van nog verder op zichzelf gerichte Verenigde Staten maakt die noodzaak alleen maar groter. Een betere handelsbalans met China is essentieel.
Lees ook
Chinese president Xi komt als partner naar Europa, maar wordt daar ook als rivaal gezien
Ere wie ere toekomt: het was Macron die in 2017, net na zijn verkiezing, het begrip ‘Europese soevereiniteit’ lanceerde en zo het debat over de toekomst van het Europese project terug op de agenda bracht. Europa moet beter samenwerken om minder afhankelijk te worden van de VS, zei hij op de Sorbonne-universiteit. Industriepolitiek en defensiesamenwerking, twee Franse klassiekers, waren destijds de meest concrete peilers. Europa, zei Macron in zijn voorzienige betoog, moet „beschermen”.
Afgelopen maand was Macron terug op de Sorbonne om de balans op te maken. Het is weliswaar niet gelukt de EU democratischer te maken, erkende hij, maar juist op het gebied van die soevereiniteit is vooruitgang geboekt. Dat was te zien bij de pandemie, toen EU-lidstaten samen vaccins inkochten en een fonds optuigden om de economie aan te zwengelen. En dat is te zien bij de collectieve hulp voor Oekraïne. Terecht constateerde Macron dat zelfs de meeste nationaal-populistische partijen in hun huidige Europese campagnes geen vertrek meer uit de EU durven voor te stellen.
Toch was de toon van Macron zorgelijk. Europa is „sterfelijk”, zei hij. Beschermen is niet genoeg, Europa moet zelf ook beschermd worden. Want diezelfde partijen kunnen de Unie alsnog van binnenuit uithollen. Het nieuwe réveil gaat de president „te langzaam”, waardoor de EU het gevaar loopt te marginaliseren.
In dit verband was het verstandig dat Macron Xi in Parijs niet de kans gaf om de EU uit elkaar te spelen. Door het bezoek voor te bespreken met bondskanselier Scholz en Von der Leyen aan tafel te noden liet hij zien dat Xi vooral de EU bezocht, en niet specifiek Frankrijk – de flessen cognac even daargelaten. Europa is „geen vazal van de VS”, zei hij eerder aan de Sorbonne en kan partnerschappen met „derde landen” aanknopen. Dat zal ook de Chinezen hebben aangesproken. Maar symboliek is niet genoeg. Het is aan alle lidstaten, en in het bijzonder ook aan de formerende partijen in Den Haag, om Macrons waarschuwing over de kwetsbaarheid van de EU niet in de wind te slaan.
