Wat vindt NRC | Het trottoir is van iedereen en hoort obstakelvrij te zijn

Het NSC-schip voer al zonder kapitein, maar inmiddels springen ook de bemanningsleden overboord. Na het verlies van twee staatssecretarissen in precies twee weken tijd raakte NSC dinsdag ook nog eens twee parlementariërs kwijt. Kamerleden Rosanne Hertzberger en Femke Zeedijk kondigden na de wekelijkse fractievergadering dinsdag aan dat zij de Kamer zouden verlaten naar aanleiding van het vertrek van NSC-staatssecretaris Nora Achahbar afgelopen vrijdag. Zij vertrok naar eigen zeggen door „polariserende omgangsvormen”, volgens coalitiebronnen zouden vergaande, mogelijk racistische uitingen van bewindspersonen mede de aanleiding zijn geweest. Zelf heeft Achahbar nooit gezegd dat racisme de reden voor haar aftreden was.

Maar dat is wel hoe Hertzberger, die de pers toesprak op de NSC-gang in het Tweede Kamergebouw, het vertrek van Achahbar uitlegde. Volgens Hertzberger maakt het vertrek van Achahbar duidelijk dat „het in dit kabinet ernstig uit de hand loopt”, en dat het de afgelopen maanden „erger geworden [is]”. Volgens Hertzberger „moeten we helaas constateren dat bij meer partijen de remmen los zijn. Er worden volstrekt ongepaste uitspraken gedaan, zowel voor als achter de schermen van deze regering”. Hertzberger wees erop dat zij al langer haar twijfels uitte over de coalitie, vanwege „de aanhoudende neiging van de PVV om minderheden te beledigen, om te generaliseren, op te hitsen, extremistische tweets te plaatsen en het debat te ontregelen”.

Volgens Zeedijk geeft het vertrek van Achahbar, die van Marokkaanse komaf is, „het beeld alsof iemand met die achtergrond niet welkom is of niet zou kunnen functioneren in dit team”. Ze vervolgde: „Voor mij heeft discriminatie hiermee een gezicht gekregen. Dit heeft impact op iedereen in de samenleving in een vergelijkbare situatie. Ik mis de zelfreflectie van de minister-president en van het kabinet hierover.” Premier Dick Schoof zei in zijn persconferentie na het aftreden van Achahbar vrijdag vijftien keer dat „in de fracties en in het kabinet geen sprake was of is van racisme”.

Er worden volstrekt ongepaste uitspraken gedaan, zowel voor als achter de schermen van deze regering

NSC verliest in hoog tempo mensen, stuk voor stuk vanwege morele bezwaren en de slechte coalitieverhoudingen. Staatssecretaris Idsinga trad af op 1 november na een tweet van PVV-leider Wilders, waarin die eiste dat Idsinga zijn aandelenportefeuille zou openbaren. Achahbar vertrok twee weken later, op 15 november. Vier dagen daarna zijn Hertzberger en Zeedijk weg.

Ontkenningsfase

Intussen zit NSC ook al twee maanden zonder echte leider. Oprichter en fractievoorzitter Pieter Omtzigt zou dinsdag misschien terugkomen na een lange afwezigheid, maar hij bleef weg uit Den Haag. Zijn tijdelijke vervanger, Nicolien van Vroonhoven, heeft veel moeite in de belangrijke Kamerdebatten en worstelt zichtbaar met de crisissituatie in de partij. Ze leek dinsdagmiddag op de fractiegangen van NSC nog in de ontkenningsfase toen ze zei: „NSC is heel stabiel, daar twijfel ik geen moment aan.” En: „Een ding zeg ik je wel: er is goeie moed.”

Duidelijk was dat Van Vroonhoven ondanks alles kracht probeerde uit te stralen, en vertrouwen in de toekomst. Ze zei meerdere keren dat NSC „op volle kracht vooruit” gaat.

NSC moet nu de staatssecretarispost van Achahbar en de Kamerzetels van Hertzberger en Zeedijk opvullen. Geen probleem, denkt Van Vroonhoven: „De mensen op de kandidatenlijst staan te trappelen om te beginnen.” Een van hen is de afgetreden staatssecretaris Folkert Idsinga, die dinsdag aan NRC liet weten dat hij zijn Kamerzetel weer inneemt. Of hij een bron van stabiliteit zal zijn in de coalitie, is de vraag. Na zijn aftreden eiste hij op X dat Wilders sorry zou zeggen dat hij hem „voor de bus” had gegooid. Idsinga sloot af met: „You picked the wrong guy Geert.”

Wilders zelf had dinsdag geen behoefte om NSC verder te bespotten. Hij beklaagde zich over deze zoveelste tik voor de coalitie: „Ja, het gaat maar door.” Wanneer het ophoudt, volgens hem? „Wat mij betreft nu. […] Hopelijk [gebeurt dit] niet volgende week opnieuw.” Wilders hoopt „dat we nu de gelederen kunnen sluiten”.

BBB-leider Caroline van der Plas was harder. Zij vindt het „kwalijk” dat Zeedijk heeft gezegd dat „discriminatie een gezicht heeft gekregen”. Van der Plas zegt zich persoonlijk aangesproken te voelen, en heeft het idee dat ook haar bewindspersonen en Kamerleden worden neergezet als racistisch. Ze wijst erop dat na de ministerraad van vrijdag ook NSC-vicepremier Eddy van Hijum en Van Vroonhoven hebben geconcludeerd dat er geen sprake van racisme was. Maar haar kritiek beperkte zich tot de vertrekkende Kamerleden, met NSC zelf is het prettig samenwerken, vond Van der Plas.

Hoewel de coalitie voorlopig nog door wil, dringt de vraag zich op hoe de NSC-leden over de situatie denken. Aankomende zaterdag heeft NSC zijn ledencongres, waarbij ook over moties wordt gestemd. Een lakmoesproef voor het partijleiderschap dus, erkent ook Van Vroonhoven. „Daar zullen we het gesprek met de leden voeren”, zei ze dinsdag. „En daar zie ik echt naar uit.”

Delen

Mail de redactie

Duizend dagen na het begin van de grootschalige Russische invasie in Oekraïne gaat het internationale gesprek over de oorlog twee kanten op. Met de komst van Noord-Koreaanse militairen naar het front heeft de oorlog een nieuwe, onheilspellende mondiale dimensie gekregen. Tegelijk heeft de verkiezing van Donald Trump geleid tot gesprekken – voor en achter de schermen – over mogelijke onderhandelingen en vredesscenario’s.

De Oekraïense president Zelensky markeerde de duizendste oorlogsdag onder andere met een korte videoboodschap voor het Europees Parlement. Hij herhaalde zijn hoop dat de oorlog in 2025 tot een einde komt, maar waarschuwde dat Vladimir Poetin niet uit zichzelf vrede zal sluiten, maar tot een „rechtvaardige vrede” moet worden gedwongen. De afgelopen tijd neemt de druk op Kyiv om te onderhandelen toe, al heeft Rusland ongeveer 20 procent van het Oekraïense grondgebied bezet.

In zijn korte toespraak waarschuwde Zelensky ook dat de Noord-Korea méér militairen naar Rusland zou kunnen sturen. „Poetin heeft nu 11.000 Noord-Koreaanse militairen naar de Oekraïense grens gebracht, dat kunnen er 100.000 worden.”

‘Directe bedreiging’

Met de komst van Noord-Koreaanse militairen is het besef doorgedrongen dat Poetins oorlog vertakkingen heeft gekregen in de Indo-Pacific. Deelname van Noord-Korea werpt ook opnieuw vragen op over de rol van Iran en China. ,,Het gruwelijke feit is dat vier landen samenwerken”, zei NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte, al is ook hem niet altijd helemaal duidelijk hoe de coördinatie verloopt. Rutte nam dinsdag deel aan een vergadering van Europese ministers van defensie waar werd gesproken over mogelijkheden de steun aan Oekraïne uit te breiden.

De steun die Poetin ontvangt is niet gratis, onderstreepte Rutte tegenover journalisten. „Poetin moet daar voor betalen. Bijvoorbeeld door Noord-Korea rakettechnologie te leveren. Dat is een directe bedreiging, niet alleen voor ons, maar ook voor Zuid-Korea, voor Japan en zelfs voor het vasteland van de Verenigde Staten. Rusland compenseert Iran met geld, geld dat ten goede komt aan de Iraanse bondgenoten in het Midden Oosten en Iran in staat stelt te doen wat het doet. Er is dus een mondiaal effect.”

Rutte liet zich niet strikken voor bespiegelingen over onderhandelingen. „Laten we de ogen op bal houden”, zei hij. „We moeten geconcentreerd blijven en er alles aan doen om door te gaan Oekraïne te steunen zodat Oekraïne in staat is dat gevecht te voeren. En alle speculaties over wat daarna: er is maar één instantie die kan beslissen over onderhandelingen en dat is de huidige regering in Kyiv.”

Rutte vertelde de ministers dat de Europese defensie-industrie een impuls moet krijgen en dat Europese landen zich voorbereiden op defensie-uitgaven die hoger liggen dan de huidige NAVO-norm van 2 procent van het bruto binnenlands product.

Bufferzone

Over eventuele onderhandelingen wordt sinds de Amerikaanse verkiezingen honderduit gespeculeerd. Trumps beoogd vice-president JD Vance heeft geopperd de gevechten te bevriezen, langs de bestandslijn een bufferzone in te richten en Oekraïne voorlopig niet toe te laten tot de NAVO. Dergelijke scenario’s liggen moeilijk in Kyiv.

„We zullen onze soevereiniteit, onze veiligheid of de toekomst van Oekraïne niet verhandelen”, zei Zelensky dinsdag tijdens een toespraak voor het parlement in Kyiv. „We zullen het Oekraïense recht op zijn grondgebied niet opgeven. We zullen ook rationeel de rechten van onze staat garanderen. We moeten wijs handelen.”

Ook al zijn de plannen van de nieuwe Amerikaanse regering nog uiterst vaag, inmiddels is er in Europa een gesprek opgang gekomen over een Europese rol bij een bestand. Zo zei de Estse minister van Buitenlandse Zaken Margus Tsahkna tegen de Financial Times dat Europa bereid moet zijn om militairen in Oekraïne te stationeren ter ondersteuning van een vredesplan van Trump. Langs een eventuele bufferzone zou internationale vredesmacht gestationeerd moeten worden. In de VS is ook al geopperd dat Europa dat voor haar rekening moet nemen.

Eén variant is dat Oekraïne gesteund wordt door een coalition of the willing, onder aanvoering van Polen en de Joint Expeditionary Force, waartoe ook Nederland behoort. De JEF is een defensie-samenwerking van landen in Noord-Europa onder leiding van het VK, dat voorop liep in de militaire steun voor Oekraïne. Volgens Tsahkna zouden zich ook Frankrijk en Duitsland bij zo’n coalitie moeten aansluiten.

Atacms

Intussen escaleert de oorlog. Volgens nog onbevestigde Russische berichten zou Oekraïne een aantal Amerikaanse langeafstandsraketten hebben afgevuurd op doelen in Rusland. Rusland claimde dinsdag dat het vijf van de zes supersone kruisraketten had neergehaald in de regio Bryansk.

De inzet van langeafstandswapens in Rusland was lang een vurige wens van Oekraïne, maar werd door Biden uit vrees voor escalatie tegengehouden. Poetin beantwoordde mediaberichten over de vrijgave van de wapens met een aanpassing van de Russische nucleaire strategie. Formeel kan nu ook een aanval met conventionele wapens op Rusland een aanleiding zijn om nucleaire wapens in te zetten. Eerder kon dat ook al, maar alleen als het voortbestaan van Rusland in het geding was.

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock (Groenen) zei dat ze zich door Russisch nucleaire ‘dreigementen’ niet liet intimideren. „Poetin speelt met onze angst. Daar is hij niet 1.000 dagen geleden mee begonnen, maar in 2014. Duitsland maakte toen de fout zich te laten intimideren door die angst.”

Baerbock was in Warschau waar ministers van een aantal grote Europese landen overeenkwamen dat Europa als het gaat om de eigen veiligheid „groot moet handelen en denken”.

Delen

Mail de redactie