Wat vindt NRC | De risico’s die ook kleven aan wapensteun voor Oekraïne zijn het nemen waard

Wie ongemakkelijke vragen over wapenleveranties aan Oekraïne stelt, is niet op voorhand ‘pro-Kremlin’. Toch zal dat verwijt al snel klinken. De brede consensus is immers dat Oekraïne alle steun verdient die het kan krijgen. Als er al openlijk kritiek is dan is het vooral dat het met al die wapenleveranties juist niet hard genoeg gaat. Het is lastig daar iets tegenin te brengen: Moskou is in deze oorlog zonder enige twijfel de agressor en dus is het zaak om de Oekraïense krijgsmacht zo goed mogelijk uit te rusten, temeer ook omdat westerse landen er niet over piekeren om met eigen militairen het strijdtoneel te betreden. Wapensteun is het minste wat de EU en de VS kunnen doen.

Lees ook: Als de oorlog in Oekraïne voorbij is, gaan de westerse wapens zwerven

Dat laat onverlet dat er ook risico’s kleven aan de leveranties, zoals een artikel in NRC laat zien. Want wat gebeurt er later met al die wapens? Gaan ze zwerven? Komen ze in verkeerde handen terecht? Zullen ze ooit tegen het Westen worden gebruikt? Opeens opduiken bij een terroristische aanslag? Het kan raar voelen om zulke vragen te stellen terwijl Oekraïne verwikkeld is in een strijd op leven en dood, maar ze meteen wegzetten als ongepast is te gemakkelijk. Historische precedenten van ongewenste wapenproliferatie zijn er genoeg. In Afghanistan gebruiken de Taliban nog steeds buitgemaakte westerse wapens. Kalasjnikovs uit de Balkanoorlogen duiken nog steeds zo’n beetje overal ter wereld op. Oekraïne zelf ontpopte zich na de val van de Sovjet-Unie als grootleverancier in de illegale wapenhandel.

Elke wapenwedloop heeft een schaduwkant. De VN roepen landen dan ook op om maatregelen te nemen, zoals inspecties. De VS houden die sporadisch en hebben een controlesysteem ingericht (met scanners). Nederland maakt afspraken met Oekraïne over gebruik en doorverkoop van materieel. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat er westerse spullen op de zwarte markt belanden. Met groot wapentuig, zoals tanks en houwitsers, is dat ook moeilijker. De Duitse Interpol-baas Jürgen Stock waarschuwde al wel dat criminelen „as we speak” misbruik maken van de chaos en de vele wapens in Oekraïne.

De Russische militanten, deels met neo-nazistische sympathieën, die vorige week vanuit Oekraïne Rusland binnenstormden, deden dat met Amerikaanse voertuigen die aan Oekraïne waren geschonken. Een nachtmerriescenario van westerse bondgenoten, en een belangrijke verklaring voor de terughoudendheid bij de levering van geavanceerd wapentuig en de militaire geheimen die erin verwerkt zitten.

Lees ook: Foto’s van westers materieel op Russisch grondgebied kunnen wapenleveranties aan Oekraïne in gevaar brengen

In oorlogen wordt de ruimte om ongemakkelijke vragen te stellen snel kleiner. Misbruik voor propagandadoeleinden ligt op de loer. Zo liep een poging van Amnesty om Oekraïense mensenrechtenschendingen aan de kaak te stellen uit op een debacle, onder meer omdat de kritiek slecht onderbouwd bleek. Moskou beleefde er maandenlang plezier aan. Het voorval maakte pijnlijk duidelijk hoe schadelijk het voor Oekraïne is als er al te gemakkelijke antwoorden op ongemakkelijke vragen worden gegeven – hoe terecht de vragen verder ook zijn. Dat risico schuilt ook in het benoemen van de risico’s van wapenleveranties. Nu al zijn de leveringen een dankbaar onderwerp van Russische propaganda. Aan de andere kant: het zou zorgelijk zijn als de ruimte om ongemakkelijke vragen te stellen te klein wordt of zelfs verdwijnt. Dan zou datgene waarvoor nu gevochten wordt – vrijheid, democratie, het recht op zelfbeschikking, om vragen te stellen – snel aan betekenis verliezen. Dat zou pas echt ongemakkelijk zijn.