Wat is er nu echt met Emanuela gebeurd? En wat heeft de paus ermee te maken?

Al veertig jaar zoekt Pietro Orlandi naar wat er met zijn zusje Emanuela is gebeurd. Emanuela was vijftien jaar toen ze in 1983 na een muziekles in het centrum van Rome spoorloos verdween. Het gezin woonde toen in Vaticaanstad, de religieuze ministaat waar de vader van het gezin een lekenwerker was. Emanuela’s verdwijning is al veertig jaar voer voor de meest uiteenlopende hypotheses en samenzweringstheorieën. Die komen uitgebreid aan bod in een recente Netflix-reeks, die de interesse in de verdwijningszaak wereldwijd weer heeft aangewakkerd.

Mogelijk besloot het Vaticaan daarom in januari om eindelijk een formeel onderzoek te starten naar Emanuela’s verdwijning, zei haar broer begin dit jaar tegen NRC. Maar enkele dagen geleden barstte een hevige polemiek uit rond Pietro Orlandi, die zich de woede van paus Franciscus én van zowat half Italië op de nek heeft gehaald.

Pietro Orlandi werd eerder deze maand ontboden bij de Vaticaanse onderzoeker van de zaak. Tijdens dat gesprek liet hij de onderzoeker een geluidsopname beluisteren, waarop een Romeinse misdaadbaas in een gesprek met een journalist zegt over wijlen paus Johannes Paulus II dat die uit zou zijn geweest op meisjes.

Dat Emanuela het slachtoffer zou zijn geworden van pedofilie in het Vaticaan is een van de vele, onbewezen theorieën over de verdwijningszaak. Zo vertelt een schoolvriendin van het meisje in de Netflix-documentaire dat zij haar kort voor haar verdwijning toevertrouwde dat een hooggeplaatste geestelijke in het Vaticaan haar had lastig gevallen.

Maar de bom zou pas echt barsten toen Pietro Orlandi in een Italiaans tv-programma zei dat men hem had verteld dat Johannes Paulus II op sommige avonden buiten de Vaticaanse muren ging wandelen, en „zeker niet om huizen te gaan zegenen”. De bron van die informatie zou inmiddels overleden zijn.

Het gevolg is een hevige storm van woede, verontwaardiging en luid protest, die nu al dagenlang tegen Pietro Orlandi woedt.

Bekende politici en pastoors spraken zich uit over de zaak, die ook in de kranten en op nieuwssites in Italië ruim aandacht krijgt. „Het recht op de waarheid geeft niemand – ook jou niet – het recht om dubbelzinnige aantijgingen te uiten, zeker niet wanneer je een reus van de mensheid raakt, die door de Kerk is heilig verklaard”, schreef bijvoorbeeld don Maurizio Patriciello, een in Italië bekende en zeer sociaal bewogen pastoor, in een open brief aan Pietro Orlandi. En zelfs paus Franciscus sprak zondag, tijdens het wekelijkse Angelusgebed, zijn grote ongenoegen over de aantijgingen uit.

Transparantie

Geschrokken haastte Pietro Orlandi zich om te benadrukken dat hijzelf de Poolse paus nooit rechtstreeks van pedofilie heeft beschuldigd. Hij wil enkel dat de waarheid boven komt drijven. Of dat na veertig jaar nog gebeurt, is koffiedik kijken, net zoals het tot nog toe volkomen onbewezen is dat Emanuela’s verdwijning iets te maken zou hebben gehad met pedofilie.

Maar heel misschien worden aantijgingen over pedofilie ook wel gevoed door het gebrek aan daadkracht en transparantie rond seksueel misbruik in het Vaticaan en in de kerk. Paus Franciscus, op zoveel vlakken een hervormer, krijgt inzake seksueel misbruik de kritiek dat hij niet doortastend genoeg optreedt.

Ook de Italiaanse katholieke kerk wordt een gebrek aan transparantie verweten. In 2022 koos de Italiaanse bisschoppenconferentie kardinaal Matteo Zuppi als nieuwe voorzitter. Zuppi wil seksueel misbruik binnen de kerk zelf laten onderzoeken. De kandidaat-voorzitter die voor een onafhankelijkheid onderzoek naar seksueel misbruik pleitte, haalde het niet.