Wat gaat er zaterdag gebeuren bij Tata Steel? Greenpeace bereidt een grote actie voor

Actie bij Tata Steel Milieuactivisten plannen voor zaterdag een massale demonstratie bij staalconcern Tata in Velsen. Wat er precies gaat gebeuren, is nog onduidelijk.

Het complex van Tata Steel bij Wijk aan Zee. Het staalconcern is verantwoordelijk voor 7 procent van de CO2-uitstoot in Nederland.
Het complex van Tata Steel bij Wijk aan Zee. Het staalconcern is verantwoordelijk voor 7 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. Foto Olivier Middendorp

Ruim 1.400 mensen telt de groep die op app Telegram een grote actie bij staalfabrikant Tata Steel voorbereidt, gepland op zaterdag 24 juni. De organisatie deelt er tijdstippen voor extra actietrainingen, wanneer het ‘actiekamp’ opengaat – en waar en wanneer de afterparty, zaterdagavond, plaatsvindt.

Wat er dit weekend precies staat te gebeuren bij staalfabriek Tata Steel (circa 9.000 werknemers), is niet bekend. Wel lijkt het erop dat het om een van Greenpeace’ grootste acties dit jaar gaat. De milieuorganisatie wil er opnieuw de aandacht mee vestigen op een van de meest controversiële bedrijven van Nederland.

1 Waarom voert Greenpeace actie?

De milieuorganisatie richt zich de laatste tijd in campagnes sterk op Tata Steel. Dat bedrijf, onderdeel van het Indiase Tata-concern, ligt onder vuur vanwege de uitstoot van schadelijke stoffen. Zo stelde het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in 2021 vast dat rondom de fabriek concentraties lood en PAK’s voorkomen die gevaarlijk kunnen zijn voor spelende kinderen.

Greenpeace richtte een paar weken geleden webcams op het complex, waardoor iedereen op hun site zelf de uitstoot in de gaten kan houden. Ook arrangeert de organisatie rondleidingen rondom het fabrieksterrein waarbij ze uitleg geeft over de uitstoot.

Opvallend is dat de milieuorganisatie focust op de schadelijke effecten voor de gezondheid, en niet zozeer op de uitstoot van CO2. Volgens Greenpeace moet Tata Steel zo snel mogelijk de meest vervuilende fabrieksonderdelen sluiten. Dat betreft de twee cokesfabrieken (ook wel: kooksfabrieken), waar steenkool geschikt wordt gemaakt voor het staalproductieproces. Greenpeace heeft de afgelopen dagen regelmatig duidelijk gemaakt dat het niet vindt dat heel Tata Steel dicht moet.

2 Wat is de actieorganisatie van plan?

Deelnemers aan de actie zijn vanaf vrijdagavond welkom bij het actiekamp, op een nog geheime locatie inde buurt van het fabrieksterrein. Wat er de dag erna gaat gebeuren, is niet bekendgemaakt. Wie echter de stijl van de actiegroep kent en weet op welke fabrieksonderdelen de woede zich met name richt, kan zich wel een voorstelling maken. Zo blokkeerden Greenpeace-activisten afgelopen november een aantal privéjets op Schiphol. Ook heeft de organisatie veel ervaring met bijvoorbeeld het beklimmen en bezetten van boorplatformen op zee en obstructie van walvisjagers.

Woensdag waarschuwde burgemeester Frank Dales van Velsen, een van de gemeenten waar Tata is gevestigd, Greenpeace dat sommige delen van het fabrieksterrein „levensgevaarlijk” zijn. Daarop reageerde de organisatie met een statement: ze is in gesprek met Tata Steel over de veiligheid en zal in het „hart” van de vervuiling demonstreren.

Belangenorganisaties voor omwonenden, zoals Frisse Wind Nu, houden zaterdag een solidariteitsdemonstratie die hoe dan ook buiten het fabrieksterrein plaatsvindt.

3 Wat is er aan de hand met de cokesfabrieken?

De cokesfabrieken 1 en 2 gelden als meest vervuilende installaties op het complex van Tata Steel, hoewel de grote CO2-uitstoot vooral afkomstig is uit de hoogovens. Tata Steel is verantwoordelijk voor ongeveer 7 procent van de Nederlandse uitstoot. De twee cokesfabrieken zijn relatief oud, ze stammen voor het belangrijkste deel uit de jaren zeventig.

Met name Cokesfabriek 2 heeft soms te maken met ‘rauwe cokes’, een soort fout in het productieproces waarbij de kolen niet gelijkmatig verwarmd worden. Daarbij komt een stofwolk vrij waarin onder meer de schadelijke PAK’s zitten.

De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, lokaal toezichthouder op de naleving van milieuvoorschriften, en Tata Steel verschillen van mening of rauwe cokes onder de Europese milieuwetgeving zijn toegestaan. De dienst heeft inmiddels voor bijna 1 miljoen euro aan dwangsommen bij de fabriek geïnd vanwege rauwe cokes.

De omgevingsdienst meldde deze week de twee fabrieken onder verscherpt toezicht te hebben geplaatst. De toezichthouder heeft grote zorgen over de situatie bij de cokesfabrieken. Dat houdt niet alleen verband met de rauwe cokes, maar komt ook doordat veel andere afwijkingen in het productieproces optreden. Daarbij komen overigens niet per se schadelijke stoffen vrij. Meetapparatuur bij Cokesfabriek 1 was niet goed afgesteld, stelde de dienst verder vast.

De omgevingsdienst laat op dit moment uitzoeken of zij de vergunning van de fabrieken kan intrekken. Tata Steel heeft altijd gezegd dat sluiting van de cokesfabrieken geen optie is, omdat dit de hele bedrijfsvoering in gevaar brengt.

Lees ook dit achtergrondstuk over de Europese milieunormen waar Tata Steel aan moet voldoen

4 Hoe reageert Tata Steel op de actie?

Tata Steel stuurde woensdag een bericht uit waarin het aandacht vestigt op de maatregelen die het treft tegen vervuiling, zoals installatie van stofschermen en ontstoffingsinstallaties. Ook wijst het op een GGD-rapport waarin staat dat de luchtkwaliteit in de IJmond de afgelopen jaren is verbeterd en dat deze aan alle wettelijke normen voldoet.

Donderdag gebeurde nog iets opvallends. Een groep jonge Tata-werknemers bracht een verrassingsbezoek aan het kantoor van Greenpeace in Amsterdam. Het ging om een drietal bussen met personeelsleden die zich verenigd hebben in de informele club The Young Board. Ze riepen Greenpeace op tot samenwerking, omdat Tata Steel volgens de jongeren óók werkt aan verbetering.