Als Google vragen voortaan op een heel andere manier gaat beantwoorden, zoals het bedrijf eerder deze maand aankondigde, dan heeft dat gevolgen voor de honderden miljoenen gebruikers over de hele wereld die de zoekmachine regelmatig gebruiken. En niet alleen voor hen.
Het raakt ook de vele bedrijven die voor de toestroom van bezoekers naar hun websites, en daarmee voor hun inkomsten, van Google afhankelijk zijn. Als zij door de nieuwe opzet van de zoekmachine minder bezoek krijgen van kopers, lezers en kijkers naar hun site, dan kan dat de bodem onder hun verdienmodel wegslaan.
Amerikaanse commentatoren voorzien zelfs dat de nieuwe aanpak van Google – dat met zijn zoekmachine wereldwijd een marktaandeel van meer dan 80 procent heeft – de toekomst van het internet fundamenteel zal veranderen. Maar voorlopig heerst er vooral veel onzekerheid, en roept Google veel vragen op.
1
Wat verandert er?
Het is een ingrijpende vernieuwing die de populaire zoekmachine doorvoert, voorlopig alleen in de VS. Wie een vraag stelt in het zoekvenster van Google, krijgt niet meer meteen de bekende lijst met blauwe linkjes naar websites en artikelen te zien. In plaats daarvan levert de zoekmachine, aangedreven door kunstmatige intelligentie (AI), in enkele samenhangende zinnen of alinea’s een uitgeschreven antwoord op de gestelde vraag. Bijvoorbeeld wat bij onweer het verband is tussen bliksem en donder.
Zo hoeft de gebruiker niet meer zélf de informatie bij elkaar te sprokkelen met behulp van de aangeboden linkjes. Want dat doet de AI van Google, die het vervolgens ook nog in een goedlopende tekst voor je heeft samengevat. In de woorden van het bedrijf zelf: Let Google do the googling for you – laat Google jou het googelen uit handen nemen.
Onder het uitgeschreven antwoord van Google zullen overigens nog steeds linkjes verschijnen. En bij sommige vragen blijft de zoekmachine louter op de oude manier antwoorden. Wie bijvoorbeeld de naam van een groot winkelbedrijf intikt zal alleen op zoek zijn naar de website van dat bedrijf, meent Google, en krijgt dan ook geen tekstje, maar alleen een link gepresenteerd.
De nieuwe opzet borduurt voort op de kleine, al bestaande tekstboxjes die Google soms nu al bovenaan of rechts van de lijst met blauwe links presenteert. Deze zogenoemde Google Knowledge Panels zijn vaak gebaseerd op Wikipedia. Ze zijn veel simpeler dan AI Overview, zoals het nieuwe systeem heet.
Nog dit jaar zal Google beginnen om AI Overview ook buiten de VS beschikbaar te stellen. Tegen de jaarwisseling moeten meer dan een miljard mensen het kunnen gebruiken.
2
Wat heeft dit alles met spaghetti te maken?
Al snel na de lancering van AI Overview kwamen er problemen aan het licht. Net zoals chatbots als ChatGPT blijkt ook dit systeem soms onjuiste en zelfs absurde antwoorden te geven. Tot grote hilariteit op sociale media. Op de vraag of je spaghetti sneller kan koken met benzine, zou het antwoord zijn gekomen: ‘nee, dat kan niet, maar benzine kan spaghetti wel pittiger maken’. Op de vraag ‘hoeveel stenen moet ik eten’ antwoordde AI Overview dat geologen ten minste één kleine steen per dag aanbevelen.
Het was niet het soort publiciteit waarop Google had gehoopt. Het bedrijf, dat het moet hebben van betrouwbaarheid, verzekerde dat er snel aan gewerkt wordt om dit soort blunders uit te bannen. Maar het techbedrijf wees er ook op dat het wel erg ongebruikelijke vragen waren die tot sommige van de vreemde antwoorden hadden geleid.
Het blijkt dat het gebruikte AI-model zich bij het afgrazen van het internet onder meer heeft gebaseerd op stukken van de satirische krant The Onion, vergelijkbaar in Nederland met De Speld. Opnieuw blijkt dat cruciaal is, dat AI-modellen gevoed worden met betrouwbare informatie.
3
Wie is er bang voor het nieuwe Google?
Veel websites zijn eraan gewend geraakt dat een belangrijk deel van hun bezoekers hen vindt via de links die Google presenteert. Wie iets vraagt over een gebeurtenis in het nieuws, komt zo terecht bij de website van een krant of ander nieuwsmedium. Wie op zoek is naar een recept voor een feestelijk vegetarisch diner, komt via Google bij een site die in dat soort maaltijden is gespecialiseerd.
Lees ook
De chatbot is nu bijna een mens. Giechelend zegt de vrouwenstem: ‘O, dat is zo lief van je’
Maar als de AI van Google het zoeken voor jou heeft gedaan, en meteen een helder geschreven samenvatting (overview) levert van wat er bij verschillende bronnen op het internet over te vinden is, klik je dan nog door naar de websites met door mensen geschreven artikelen of recepten? Het Amerikaanse onderzoeksbureau Gartner voorspelt dat het bezoek aan websites met 25 procent zal dalen.
Uitgevers van websites bereiden zich voor op „een bloedbad”, schrijft The Washington Post. Want minder bezoek betekent niet alleen minder mogelijkheden om je product aan de man te brengen. Het bedreigt ook een andere bron van inkomsten: je site wordt minder aantrekkelijk voor adverteerders om hun boodschap op uit te dragen.
4
Wordt Google concurrent van nieuws- en informatiesites?
Google verzekert dat het ervoor zal zorgen dat gebruikers websites zullen blijven bezoeken. Dat is ook in het belang van Google, want het verdient veel geld met zijn advertentienetwerk, dat veel websites gebruiken om advertenties te plaatsen.
Maar het is begrijpelijk dat uitgevers van kranten en nieuwssites zich bedreigd voelen door AI, die deels op basis van hún auteursrechtelijk beschermde, en door mensen verzamelde, geschreven en gepubliceerde informatie zijn handige samenvattingen en overzichten publiceert. Dat doen chatbots als ChatGPT, en dat doet AI Overview nu ook.
Enkele grote nieuwsondernemingen (AxelSpringer, News Corp, de Financial Times, Le Monde, Associated Press) hebben contracten gesloten met OpenAI, maker van ChatGPT, zodat die voortaan tegen betaling hun artikelen mag gebruiken. Maar andere nieuwsbedrijven kiezen voor de confrontatie. Zo is The New York Times naar de rechter gestapt, om van OpenAI een vergoeding af te dwingen voor het tot nu toe zonder toestemming gebruiken van artikelen van de krant.
Nog afgezien van de vraag of Google en de andere AI-ondernemingen moeten betalen voor de journalistiek die ze samenvatten en doorgeven, is er de vraag of Google met zijn overviews op den duur niet de plaats van de nieuwssites gaat innemen, of op z’n minst een stevige concurrent wordt. Dat zou kunnen, zonder zelf ook maar één journalist, fotograaf of illustrator in dienst te hoeven nemen. Inmiddels heeft Google aangekondigd ook advertenties bij de overviews te gaan plaatsen.
5
Wie is aansprakelijk voor fouten in ‘overviews’?
Door de bizarre antwoorden over benzine met spaghetti, en het eten van stenen, dringt nóg een vraag zich op: wie is eigenlijk juridisch aansprakelijk voor schade die veroorzaakt wordt door het opvolgen van een advies van AI Overview? Tot nu toe is Google, net als socialemediabedrijven als Meta en X, grotendeels gevrijwaard van juridische procedures en schadeclaims vanwege informatie van anderen, die zij alleen maar doorgeven. Maar door de samenvattingen en ‘synthetische teksten’ die Google met behulp van AI samenstelt, is het bedrijf duidelijk meer dan een doorgeefluik. Naar verwachting zal een lange juridische strijd gevoerd moeten worden voor duidelijk is of Google al dan niet aansprakelijk gesteld kan worden voor wat zijn AI-model voor tekst heeft gebrouwen.
6
Ontmoedigt Google nieuwsgierigheid?
Volgens de invloedrijke technologie-journalist Casey Newton zorgt AI Overview ervoor dat gebruikers steeds minder redenen hebben om zich op internet buiten de ‘ommuurde tuin’ van Google te begeven. Daar kun je immers antwoorden op al je vragen vinden, dus waarom zou je nog verder zoeken?
Zo belandt het internet zoals we dat kennen in een fase van ‘georganiseerde neergang’, schrijft Newton in zijn nieuwsbrief Platformer: „Eén bedrijf kan in grote mate bepalen wanneer en hoe mensen nog een website bezoeken.” Het AI-model kiest welke bron belangrijk genoeg is voor het antwoord op vragen, en welke bron niet. „Het web dat bloeide doordat het open was en gedecentraliseerd, begint nu te verdorren.”
