Wachten op de vrijgelaten zus. ‘Het is een geweldig gevoel dat ze vrijkomt’

Vlak voor het Beitunia-checkpoint, even buiten de Palestijnse stad Ramallah, staan Abdallah Habeibeh (37) en Kefaya Habaibeh (52) in de middagzon te wachten. Aan de andere kant van het checkpoint is, vlak naast de snelweg, de Israëlische Ofer-gevangenis. 

Daar moet zo meteen hun zus vandaan komen, in een auto van het Rode Kruis. Sinds een kleine zes maanden zat Khitam Habaibeh (47), een docente uit het dorpje Sanur vlakbij Jenin, zonder proces vast in de Israëlische Damon-gevangenis, vlakbij Haifa.

„Het is een geweldig gevoel dat ze vrijkomt. Ik heb zelf ook gevangen gezeten en ik ken deze blijdschap als geen ander”, vertelt Abdallah. „Onze moeder overleed toen we klein waren. Mijn zus heeft me opgevoed, dus ze is als een moeder voor me.”

Een paar pantserauto’s rijden het Beitunia-checkpoint door. Uit de luidsprekers wordt in het Arabisch geroepen dat de menigte op straat op grotere afstand van het checkpoint moet wachten. Sommige jongens rennen uit voorzorg een zijstraat in.

Zondagochtend leek het er even op dat het bestand tussen Israël en Hamas niet zou ingaan, en er dus ook geen gevangenenruil zou komen. Rond half negen, de tijd waarop de wapenstilstand zou ingaan, voerde Israël nog luchtaanvallen uit in Gaza.

De Israëlische premier Netanyahu zei in een verklaring dat er geen bestand zou zijn zolang Hamas niet de drie namen van de gijzelaars bekend maakte die het zou vrijlaten. Toen die namen kort daarna alsnog volgden, ging het staakt-het-vuren om kwart over elf lokale tijd in.

Vanaf dat moment werden twee ontwikkelingen in gang gezet: drie vrouwelijke gijzelaars werden door Hamas vrijgelaten en overgedragen aan het Rode Kruis in Gaza, en daarna naar Israël gebracht. Ondertussen werden vanuit Israëlische gevangenissen negentig Palestijnen overgebracht naar de Ofer-gevangenis, om na een medische check en identiteitscontrole voorbij het Beitunia-checkpoint te worden afgezet.

Ruim tienduizend Palestijnen uit de bezette gebieden worden vastgehouden in gevangenissen op de bezette Westelijke Jordaanoever en, in strijd met het internationaal recht, in Israël. Onder hen zijn honderden kinderen, en ruim 3.400 mensen die zonder aanklacht of proces worden vastgehouden in zogenaamde ‘administratieve detentie’, die keer op keer kan worden verlengd met zes maanden. 

De circa drie miljoen Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever leven onder een militaire bezetting. Als er een aanklacht is, worden zij berecht in militaire rechtbanken, en vrijwel altijd veroordeeld. Ter contrast: kolonisten in de illegale nederzettingen vallen onder het Israëlisch burgerrecht en burgerlijke rechtbanken, en worden vrijwel nooit veroordeeld voor geweld tegen Palestijnen.

Lijst van Palestijnse gevangenen

Het Israëlische ministerie van Justitie publiceerde afgelopen weekend een lijst van 734 Palestijnse gevangenen uit de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem, Gaza en Israël, die tijdens de eerste fase van het bestand (van 42 dagen) in ruil voor 33 gijzelaars en gevangenen in Gaza zullen worden vrijgelaten. Daarnaast komen er tijdens die fase nog circa duizend gevangenen uit Gaza vrij, van wie de namen nog onbekend zijn.

Op de lijst staan gevangenen die een levenslange of langdurige straf uitzitten, onder wie sommigen die naar het buitenland worden gedeporteerd. Er is ook een grote groep die onder administratieve detentie wordt vastgehouden.  Op de lijst staan bekende Palestijnse militante strijders, politici en activisten.

Op deze eerste dag van het bestand worden negentig Palestijnen vrijgelaten afkomstig uit de bezette Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. Volgens de Palestijnse ngo Addameer is het merendeel vrouw, negen van hen zijn kinderen.

Onder die vrouwen is Abdallahs zus Khitam Habeibeh, die net als duizenden anderen vastzit zonder aanklacht of proces. Haar is ook geen administratieve detentie opgelegd. „We weten nog steeds niet wat de aanklacht is. Een rechtszaak werd steeds uitgesteld”, zegt Abdallah. „Het is duidelijk dat er geen rechtvaardiging is voor haar arrestatie, ze is docente op een school. Ze pakken iemand op zonder te zeggen waarom.”

Vijftienduizend opgepakt

Volgens de Palestijnse Gevangenenclub in Ramallah zijn er sinds 7 oktober 2023, na de door Hamas geleide aanval op Zuid-Israël, zeker vijftienduizend Palestijnen opgepakt. Daarvoor zaten er al vijfduizend Palestijnen in Israëlische gevangenissen, vaak zonder proces. „Een golf van wraak”, noemt directeur Abdullah al-Zaghari de arrestaties, in zijn kantoor in Ramallah. Gevangenen getuigden van onthouding van slaap en eten, en toenemend geweld, vertelt advocate Maram Yassin van de Gevangenenclub.

Ook duizenden Palestijnen uit Gaza zijn sinds oktober 2023, vaak geblinddoekt, meegevoerd naar Israël en opgesloten in detentiecentra. Zeker 3.400 Palestijnen uit Gaza worden vastgehouden in verschillende detentiecentra door de Israëlische gevangenisautoriteiten.

Ze worden zonder proces vastgehouden onder de ‘Onwettige strijders-wet’. Volgens Israël vormen ze mogelijk een gevaar voor de nationale veiligheid. Het Rode Kruis mag hen niet bezoeken. Een advocaat kan hen zelden bezoeken. Vermoedelijk zitten er nog meer Palestijnen uit Gaza vast, van wie niemand weet waar zij verblijven.

Alleen al gedurende de hernieuwde belegering van Noord-Gaza sinds afgelopen oktober heeft het leger volgens de Israëlische ngo Public Committee Against Torture (PCATI) in die regio 1.300 Palestijnen gearresteerd.

Bewaard voor onderhandelingen

Een van de plekken waar zij worden vastgehouden is de beruchte Sde Teiman gevangenis, een militaire basis in Zuid-Israël waar volgens diverse getuigenissen veelvuldig is gemarteld en seksueel geweld is gepleegd op gevangenen. Ruim veertig Palestijnen zijn in die gevangenis overleden, waarschijnlijk door marteling.

De lichamen worden in veel gevallen niet vrijgegeven. „Israël houdt al lang voor 7 oktober [2023] lichamen vast van overleden gevangenen”, vertelt al-Zaghari. „Die worden bewaard voor mogelijke onderhandelingen in de toekomst.”

Na een petitie van mensenrechtenorganisaties bij het Israëlische Hooggerechtshof kwam de regering met het nieuws dat de gevangenen uit Sde Teiman zouden worden verplaatst en er nieuwe detentielocaties op die plek zouden worden gebouwd.

Mensenrechtenorganisaties waarschuwden toen al dat de situatie op andere plekken, zoals in de Ofer-gevangenis of het militaire kamp Anatot op de bezette Westelijke Jordaanoever, niet beter is. „Het lijkt erop dat wat er gebeurde in Sde Teiman, nu in Anatot gebeurt”, schreef de Israëlische krant Haaretz vorige maand.

Bovendien zijn na die verplaatsing opnieuw Palestijnen uit Gaza vastgezet in Sde Teiman, vertelt Tal Steiner, directeur van de Public Committee Against Torture in Israël (PCATI), telefonisch. Volgens Steiner zal de vrijlating van Palestijnen gedurende het bestand resulteren in meer getuigenissen over de toestanden in de gevangenissen.

Muziek en een vuurtje

Bij het Beitunia-checkpoint wordt het langzaam donker, en drukker. Families met kinderen staan opgewekt te praten. Er wordt muziek gedraaid, een vuurtje gemaakt, eten verkocht, met een Palestijnse vlag gewapperd. Alleen jongens durven dichtbij het checkpoint te komen, te voet of te paard. Steeds weer worden zij teruggedrongen door het leger.

Op een heuveltje uitkijkend op het checkpoint staan de broers Ahmad (21) en Mustafa Hanani op hun oom Arif Hanani (51) te wachten. In de ochtend kregen ze een telefoontje van de Israëlische inlichtingendiensten dat hun oom zou vrijkomen. Ze vertrokken meteen met een busje vanuit het platteland rond de noordelijke stad Nablus, een reis die uren duurt door de checkpoints.

Hun oom zit al 23 jaar vast, dus ze hebben hem nooit gekend, vertellen ze. Een week geleden is hij naar de Ofer-gevangenis overgebracht, daarvoor zat hij in Hadarim in Israël. „Vanwege zijn inzet voor het Palestijnse volk”, zegt Mustafa, zonder te willen uitweiden.  

Israël liet zondag weten dat er geen publieke vieringen zijn toegestaan ter gelegenheid van de terugkeer van de Palestijnen uit de gevangenissen. Maar  een groot feest wordt het toch niet, als zijn oom er eenmaal is, vertelt Mustafa. „Het is nu niet het moment om te vieren, met alle martelaren in Gaza.”

Delen





Mail de redactie