Op de zesde verdieping van een kantoortoren in Amsterdam-Zuidoost zit Epione, een centrum voor seksuele gezondheid dat ook abortusbehandelingen doet. Er hangt geen logo aan de gevel, er is geen bewegwijzering. Hier werkt Monique Opheij, ze is sinds 1997 abortusarts en werd in 2018 bestuurslid van het Nederlands Genootschap van Abortusartsen. In de bedrijfskantine op de begane grond beschrijft ze de zorgen die in haar beroepsgroep leven, nu de politiek zich opnieuw roert over abortus.
Deze dinsdag wordt in de Kamer gestemd over drie moties. Diederik van Dijk (SGP) verzoekt samen met Caroline van der Plas (BBB) en Mirjam Bikker (ChristenUnie) tot registratie van redenen voor abortussen. Op dit moment checkt een arts of het besluit „weloverwogen en vrijwillig” wordt genomen, maar de antwoorden worden niet geregistreerd.
Hetzelfde trio heeft ook een motie ingediend voor een onderzoek naar de gevolgen van het afschaffen van de verplichte bedenktijd van vijf dagen, in 2023. Een ander discussiepunt is aangedragen door Ria de Korte (NSC) en Bikker. Ze willen dat de Wet afbreking zwangerschap eerder dan gepland wordt geëvalueerd.
De moties worden onder meer ingegeven door het toegenomen aantal abortussen. Sinds 2012 schommelden die jaarlijks tussen de 30.000 en de 33.000, sinds 2022 stijgt dat aantal, tot 39.000 in 2023. Ook in andere Europese landen neemt het aantal toe.
De kleine christelijke of conservatieve groep van tegenstanders bepaalt het publieke gesprek
In een brief roept het Nederlands Genootschap van Abortusartsen Kamerleden, de maandag voorafgaand aan de stemming, op tegen de moties te stemmen. „We zien in andere landen hoe stap voor stap reproductieve rechten worden ingeperkt, vaak onder het mom van registratie en zogenaamd neutrale regelgeving”, schrijven de artsen. „Politici presenteren zichzelf als voorvechters van vrouwenrechten, terwijl zij gelijktijdig beleid voeren dat de toegang tot abortus bemoeilijkt.” Alleen al door het stellen van vragen wordt gemorreld aan het fundament van de abortuszorg, vinden ze.
Opheij is een van de veertig abortusartsen in Nederland. Ze voeren gesprekken met mensen die een zwangerschap willen afbreken, maken echo’s om de zwangerschap te bevestigen, adviseren over anticonceptie en voeren de abortus uit. Voorafgaand aan het gesprek heeft Opheij acht mensen behandeld. Ze maakt tijd om te praten over een ontwikkeling die veel oproept bij haar en anderen die in de abortuszorg werken.
Lees ook
‘Abortus is een taboe. Als mensen me erover aanspreken, gaan ze fluisteren’
Waardoor komt die stijging van abortussen?
„Het klinkt misschien raar, maar wij weten de oorzaak niet.”
Is het aantal mogelijk toegenomen door het verdwijnen van de verplichte bedenktijd van vijf dagen?
„We denken het niet. De stijgende lijn was al ingezet voordat die termijn eraf ging. In de praktijk zien we dat mensen het fijn vinden dat we ze niet eerst weer naar huis moeten sturen om na te denken. Ze hebben er allang goed over nagedacht voordat ze bij ons komen.
„Je kunt je ook afvragen: is het erg dat het aantal abortussen stijgt? Het is ook erg als iemand die een zwangerschap wil afbreken dat niet doet.”
Uit onderzoek van Rutgers blijkt dat 14 procent van de jonge vrouwen ‘natuurlijke anticonceptie’ gebruikt. Ze rekenen hun vruchtbare dagen uit. Kan de toename daarmee te maken hebben?
„We zien inderdaad dat mensen geen of natuurlijke anticonceptie gebruiken, maar we weten geen aantallen en we kunnen de stijging hier niet mee verklaren.”
In de abortuszorg is de laatste jaren de keuzevrijheid vergroot: de verplichte bedenktermijn van vijf dagen is afgeschaft en sinds dit jaar mag de huisarts ook een abortuspil verstrekken bij zwangerschappen tot negen weken. Eerder was dat voorbehouden aan abortusklinieken. Nu willen diverse politici dat de abortuszorg onder de loep wordt genomen.
„Een groot deel van de Nederlandse bevolking – zo’n 80 procent, blijkt uit allerlei onderzoeken – vindt dat het recht op abortus er moet zijn en moet blijven. Maar de kleine christelijke of conservatieve groep die ertegen is, bepaalt het publieke gesprek over dit onderwerp. Die groep probeert nu aan de stoelpoten te zagen, door nieuwe regeltjes te initiëren. We kregen vrijdag alweer nieuwe abortusgerelateerde Kamervragen binnen – het gaat maar door. Vandaar mijn boosheid en mijn verdriet. Uiteindelijk willen ze allemaal hetzelfde.”
Wat willen ze volgens u?
„Toch de rechten inperken. Deze partijen zijn gewoon tegen abortus, als ze straks de redenen weten voor de toename, gaan ze echt niet zeggen: oké, dan vinden wij abortus nu ook een goed idee. Bovendien is al heel veel bekend over de redenen. Er loopt al een groot onderzoek, nota bene in opdracht van de vorige staatssecretaris. Een deel daarvan is gepubliceerd in het rapport Dit is mijn verhaal. Daaruit blijkt dat meestal meerdere redenen spelen: intuïtie, gevoelens, een voltooid gezin, geen geld, geen relatie, geen huis, geen kinderwens. De vrouwen hebben vooral allemaal met elkaar gemeen dat ze niet zwanger willen zijn. En daar moeten we naar luisteren.
Wat is uw bezwaar tegen registreren?
„Wij vrezen dat dan rijtjes gaan circuleren van redenen. De angst is dat dat uiteindelijk leidt tot regels over wanneer een abortus wel en wanneer die niet mag.”
Zo’n onderzoek kan bijdragen aan stigmatisering en het recht op abortus ondermijnen, schreven maatschappelijke organisaties – waaronder Rutgers – vrijdag in een brief aan de Kamer.
„Vrouwen vrezen nu al dat ze een preek van ons krijgen, veroordeeld worden – laat staan als het verplicht is. Alleen al het verantwoorden, het verplicht noemen van een reden, ondermijnt mensen die een abortus willen. Overigens praten we nu ook al met iedereen over hun motieven als ze dat willen. Hoelang weet je het al? Heb je erover nagedacht? Is het jouw keuze? Weet je het zeker? Soms wordt gedaan of we een afhaalbalie zijn, maar we gaan altijd in gesprek. Zat vrouwen gaan zonder abortus naar huis.”
Soms worden we afgedaan als afhaalbalie, maar we gaan altijd in gesprek. Zat vrouwen gaan zonder abortus naar huis
SGP-Kamerlid Diederik van Dijk zei in een gesprek met u op de radio dat het bij de toegenomen abortussen gaat om „tienduizenden jongetjes en meisjes die het zonlicht nooit zullen zien”.
„Dan gaat het over wat iets kan worden. Dat hij dat zo zei, vond ik heel storend, dat is framing. Feitelijk zijn het geen jongetjes en meisjes, en door het zo te noemen, suggereer je iets. Er zijn soms wel mensen die zwanger in een kliniek komen en dat zelf zo zien en noemen, dat mag, maar de meeste zeggen gewoon: ik ben drie dagen overtijd en ik wil niet zwanger zijn. Bijna 80 procent komt hier in de eerste acht weken.”
Weegt het perspectief van de zwangere en haar recht op zelfbeschikking voor u zwaarder?
„Wij werken volgens de wet en die stelt dat er een balans moet zijn tussen het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen aan de ene kant en de beschermwaardigheid van het ongeboren leven aan de andere kant. Wij zien hier de gehele persoon, die vrouw. Waarom zou een beginnend embryo meer rechten hebben dan degene die eromheen zit, die een heel leven heeft en een verhaal? Je kunt sinds de komst van de echo zien wat er zit, je kunt luisteren naar het hartje dat klopt. Maar de persoon die eromheen zit, is een bestaand persoon met een leven en rechten. Zij mag beslissen over haar eigen lijf en mag zelf nadenken over de beschermwaardigheid. Dat moeten we niet uit het oog verliezen.”
In diverse landen wordt het recht op abortus ingeperkt. Kan dat hier ook gebeuren?
„Vorig jaar stemde BBB nog tegen dezelfde motie die zij nu samen met de SGP indient. Als deze moties worden aangenomen, verandert er iets. Ik ben geen visionair, maar het lijkt alsof er elke keer iets opschuift in de hoofden van mensen. Dat baart me grote zorgen.”
Lees ook
Abortusarts Gomperts: ‘Als we niks doen, zullen in de VS vele moeders sterven’
