Deze week heeft de VN-Veiligheidsraad een plan aangenomen voor een staakt-het-vuren in Gaza. Hoewel de eerste reacties van Hamas en Israël positief waren, ontbreekt nog altijd een definitief akkoord. Redacteur Floris van Straaten ziet dat er tegenstrijdige belangen spelen, terwijl de internationale druk toeneemt.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Voor de tweede keer in negen maanden staan ze tegenover elkaar in de rechtbank in Groningen: het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt. De gemeente eist in een kort geding opnieuw dat het COA zich houdt aan de afspraak om in het aanmeldcentrum in Ter Apel maximaal tweeduizend asielzoekers op te vangen.
Eind januari besloot de rechter dat het COA zich aan die afspraak moet houden. Voor iedere dag dat die limiet toch werd overschreden, moest het overheidsorgaan de gemeente Westerwolde 15.000 euro betalen. Het COA beloofde „alles op alles” te zetten om zich aan het vonnis te houden.
Het hielp niet. Op een paar dagen in maart na, bleef het aantal asielzoekers boven de tweeduizend. Het COA maakte de maximale dwangsom van 1,5 miljoen euro aan Westerwolde over. Nu eist de gemeente een dwangsom van 75.000 euro per dag, als het COA zich niet aan de afspraak houdt.
De problemen in Ter Apel zijn nog steeds groot. In juni concludeerde de Inspectie Justitie en Veiligheid dat er „een zeer ernstige veiligheidssituatie is ontstaan”. Dorpsbewoners hebben last van intimidatie, vervuiling, diefstal en inbraak door asielzoekers, zegt de advocaat van de gemeente maandagmiddag in de rechtbank.
‘Ingewikkeld gevoel’
In september was het centrum zo vol dat asielzoekers bijna buiten op het gras moesten slapen. Op het nippertje konden ze worden ondergebracht in een sporthal in Stadskanaal. Nog steeds worden elke avond maximaal 225 asielzoekers naar de tijdelijke nachtopvang in het Drentse Beilen gebracht die dan de volgende ochtend terugkeren naar Ter Apel. Ook daarover zijn de gemeente en het COA het oneens. Het COA telt deze mensen niet op bij het aantal asielzoekers dat in Ter Apel verblijft. Volgens de gemeente zou dat, omdat ze overdag in Ter Apel verblijven, wel moeten.
Jaap Velema, burgemeester van Westerwolde, heeft een „ingewikkeld gevoel”, over het kort geding, zegt hij buiten de rechtszaal. „We zijn nu negen maanden verder en staan hier weer dezelfde zaak te bepleiten: veiligheid voor de inwoners van Ter Apel, voor de medewerkers van het COA en de asielzoekers.”
Mensen werken op de toppen van hun kunnen. Om dan te horen: kan het nog een beetje beter? Ik vind het ingewikkeld
Westerwolde had verwacht dat het COA zich aan het vonnis zou houden, zegt de advocaat tegen de rechter. Nu wil de gemeente dat afdwingen met een hogere dwangsom. Volgens Westerwolde kan het COA wel meer opvangplekken realiseren. „Het is nog steeds zinvol om het COA tot meer voortvarendheid aan te sporen.”
Maar het COA kan zich niet aan de afspraak houden, betoogt de landsadvocaat. De organisatie kan „niet meer doen dan ze nu al doet. De fysieke en organisatorische grenzen zijn bereikt.” Een dwangsom zal „daar geen verandering in brengen”.
Verder benadrukt de advocaat dat het COA sinds het vorige vonnis van januari meer dan veertig extra opvanglocaties heeft geopend. Dat Ter Apel nog steeds vol zit, komt volgens hem onder andere doordat alle opvanglocaties vol zitten en statushouders niet kunnen doorstromen naar een woning, waardoor ze in asielzoekerscentra moeten blijven. „Kan van het COA een nog grotere inspanning worden gevraagd?”
‘Niet onmogelijke opgave’
Dat kan niet, meent COA-bestuursvoorzitter Milo Schoenmaker. „Een dwangsom zou suggereren dat we meer kunnen doen, maar dat nalaten. Dat is niet juist. Dag na dag, avond na avond, zijn we bezig om te zorgen dat mensen niet buiten hoeven te slapen.” Schoenmaker stelt dat het COA „tot het uiterste” gaat „om de afspraak met de gemeente na te komen. Mensen werken op de toppen van hun kunnen. Om dan te horen: kan het nog een beetje beter? Ik vind het ingewikkeld.”
Het COA heeft „een moeilijke, maar niet een onmogelijke opgave”, vindt de gemeente.
Aan het eind van de zitting zegt de rechter dat ze hoopt dat de twee partijen met elkaar blijven overleggen. „Wat de beslissing ook wordt, u bent toch tot elkaar veroordeeld.”
De rechter doet op 30 oktober uitspraak.
Lees ook
De asielzoekers moeten nog komen maar de onrust is er, in Ugchelen. ‘Mijn vrouw heeft camera’s aangeschaft. Straks gebeurt er iets met de auto’
„‘Met Judith de Kom, de dochter van Anton de Kom.’ Hoe vaak had ik deze kennismakingszin al niet uitgesproken? En toch voelde het elke eer weer als het begin van een intrigerend avontuur”, schrijft Judith de Kom in het vorige maand verschenen boek Ik omhels je onafgebroken. Het boek met brieven van Judith de Kom (opgetekend door Ida Does) aan onder andere haar vader, de verzetsheld en antikoloniale schrijver, verscheen net op tijd. Zondag overleed ze op 93 jarige leeftijd. Zelf zag ze het als een „levensnoodzaak” om haar vader, die ze als 14-jarige was verloren, beter te leren kennen en te begrijpen.
Judith de Kom wordt in 1931 in Den Haag geboren als jongste kind en enige dochter van Anton de Kom en Petronella (Nel) Borsboom, een witte vrouw die hij ontmoette bij de koffie- en theehandel in Den Haag waar hij werkte. Judith is bijna twee jaar als het gezin in Suriname aankomt waar haar vader een adviesbureau begint uit ontzetting over de sociale en economische situatie waarin de Surinamers verkeren. Binnen een maand zit hij daar vast – hij werd ervan verdacht een revolutie te willen bewerkstelligen in Suriname – en hij mag kiezen: gevangen zonder vorm van proces, of met het gezin op de boot terug naar Den Haag. Op 10 mei 1933 verlaat het gezin Suriname.
Verraden
De familie betrekt een nieuw huis in Den Haag, terwijl Anton de Kom ondertussen door de inlichtingendienst in Nederland in de gaten wordt gehouden, verdacht van communistische sympathieën. Hij schrijft het beroemde Wij slaven van Suriname, maar kan zijn gezin ternauwernood onderhouden met losse baantjes. Over de armoede en de vernederende, racistische omgeving waarin ze leven, schrijft Judith de Kom: „Er was gebrek in ons gezin, mama verrichtte wonderen met haar naaimachine en ik hoefde daardoor nooit iets van de steun te dragen, maar [haar broers] Ad, Cees en Ton wel. Op school konden zij ook niet meedoen aan het wekelijkse sparen voor een schoolreisje.”
Lees ook
Schrijver Anton de Kom, de man die iets wilde doen tegen ‘de parade der ellende
Op 7 augustus 1944 wordt Anton de Kom opgepakt nadat hij is verraden (hij schreef voor het verzetsblad De Vonk), waarna het gezin pas jaren later hoort hoe hij na concentratiekamp Sachsenhausen in Neuengamme in een massagraf terecht was gekomen. Als hij in 1960 wordt herbegraven op een erebegraafplaats dicht Judith de Kom: „Regen. De lucht grauw / een boom kreunde in de wind, / fluisterde verborgen verdriet / beenderen, zo geliefd, rustend in vrede en vrijheid”.
Liefde voor land en volk
Vanaf 1968 leest Judith de Kom voor uit haar vaders werk, houdt ze voordrachten in zowel Nederland, Suriname als op de Antillen over West-Indische literatuur en stelt ze literatuurprogramma’s samen voor scholen in Suriname. Ze had zoals ze het zelf omschrijft „een opdracht te vervullen”, wordt voordrachtskunstenaar, gaat zelf ook dichten en schrijft een voorwoord bij een nieuwe druk van Wij Slaven van Suriname. De erkenning voor haar vader, waar ze jaren voor strijdt, komt uiteindelijk: Anton de Kom krijgt een officiële plek in de geschiedeniscanon van Nederland, er komt een gedenksteen in de Nieuwe Kerk in Amsterdam en in 2023 maakt het kabinet Rutte IV excuses voor het leed dat hem en zijn familie is aangedaan.
In 1970 schrijft ze in het tijdschrift De Gids over haar vader: „De Kom is voor mij een herinnering aan een man die anansi tories [verhalen over spin Anansi] vertelde – streng was – van mij hield – maar een nog grotere liefde bezat voor zijn land en volk, getuige het gedichtje dat hij voor mij schreef toen ik nog een meisje was.” Ze doelt op het gedicht dat hij in haar poëziealbum op 23 oktober 1940 schreef – dat ze als kind nog niet begreep – en later veelvuldig zou voorlezen op uiteenlopende bijeenkomsten: „Liefde voor dit land, mensen en natuur, / Judith, hierdoor word je geest zo groot / Gedurende je hele schone levensduur / Want liefde is meer soms, dan het dagelijks brood!”, zijn de slotregels.
„Ik kan de zinnen dromen, ze werden de melodie van mijn herinnering aan jou, mijn vader, aan jouw grootsheid. Wat kon ik anders, papa, dan mij voegen naar jouw opdracht”, schrijft ze in Ik omhels je onafgebroken. Judith de Kom heeft zich naar die opdracht niet alleen gevoegd, maar die ook volbracht.
Lees ook
Anton de Kom heeft nu een gedenksteen in De Nieuwe Kerk
De rechtbank in Breda heeft maandag een eerste pro-formazitting gehouden rond de dodelijke schietpartij in Stampersgat van juli dit jaar. Gerben van V., die ervan verdacht wordt de 25-jarige Hamza el Baghdadi te hebben doodgeschoten, beriep daarbij zich op zelfverdediging en noodweer. Waartegen Van V. zich moest verdedigen, bleef onduidelijk.
Volgens de rechtbank blijkt uit het onderzoeksdossier niet dat er sprake was van een racistisch motief. Van V. ontkende dat ook met klem, zo schrijft Omroep Brabant. “Ik vind het stuitend dat ik weggezet wordt als een racist die rond heeft lopen schieten, terwijl dat absoluut niet het geval is geweest”, aldus de 55-jarige hoofdverdachte. Hij noemde El Baghdadi “de aanstichter van het geheel”.
Of er daadwerkelijk sprake was van een racistisch motief, wordt nog onderzocht door het Openbaar Ministerie. Onder meer uitingen van Van V. op sociale media worden nog bekeken. Wel heeft Van V. in meerdere verhoren bekend de dader te zijn van de dodelijke schietpartij. Er zouden geen aanwijzingen zijn voor psychiatrische stoornissen bij de man.
Racistische uitingen op sociale media
In de nacht van 11 juli werd El Baghdadi bij zijn woning doodgeschoten door buurman Van V., die meerdere vuurwapens thuis had. Voor deze wapens had hij een wapenvergunning. Waar men eerst uitging van een uit de hand gelopen parkeerruzie, verschenen in de dagen na de schietpartij berichten die Van V. in de maanden daarvoor op sociale media had geplaatst. Deze berichten waren veelal racistisch van aard, waardoor de schietpartij werd gelinkt aan racisme.
Van V. heeft veel last van die beschuldigingen, zei hij maandag in de rechtbank. “Mijn veiligheid in de PI in Grave is niet gegarandeerd. Dat vind ik nogal zorgelijk. Ik zit al twee weken in beveiligde detentie in Grave. Dat vind ik wel belangrijk om te benoemen”, zo citeert Omroep Brabant. Ook zijn familie zou last hebben van de beschuldigingen. In januari wordt de zaak vervolgd.
Lees ook
Verdachte van dodelijke schietpartij in Stampersgat had een wapenvergunning
