Levent Karahan is een ondernemer die, als hij kansen ruikt, ze ook meteen grijpt. Hij straalt uit dat het hem goed gaat. Je ziet het als hij door de eetzaal loopt van zijn goedlopende opvang voor 75 Oekraïners in het Gelderse Altforst, en links en rechts zijn hand opsteekt voor een groet. Je ziet het als hij grapjes maakt met zijn moeder en zus, met wie hij de opvang bestiert. Je ziet het ook aan zijn kantoor, op de eerste verdieping van het pand. Op de vloer liggen nepmarmeren tegels uit Turkije, achterin staat een groot wit bureau, voorin een grote vergadertafel, er hangen twee televisies en in het midden staat een zachte fluwelen bank.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/06/20153353/WEB220624IHN_Locator-West-Maas-en-Waal.png)
Maar het gáát hem niet goed, zegt Karahan (42). Zijn conflict met de gemeente West Maas en Waal vreet aan hem.
In 2020 is Karahans opvang in het dorpje Altforst nog helemaal geen opvang. Het dorpje telt zo’n 600 inwoners en ligt in de gemeente West Maas en Waal, Gelderland. De ondernemer heeft er een succesvolle feestlocatie. Vooral de Turkse bruiloften doen het goed. Op zo’n bruiloft zijn er meer gasten aan het dansen dan er mensen in Altforst wonen, grapt Karahan weleens.
Tijdens de coronapandemie moet Karahan zijn evenementenlocatie sluiten. Als in 2022 de oorlog in Oekraïne uitbreekt, leest de ondernemer in de krant dat gemeentes de taak krijgen om gevluchte Oekraïners op te vangen. Hij belt meteen de burgemeester, en biedt zijn pand in Altforst aan. „Een week later was het contract getekend”, zegt Karahan. De gemeente huurt het pand van Karahan, hij regelt verder alles wat de Oekraïners nodig hebben.
De feestzaal is nu een eet- en recreatieruimte met tafels en stoelen, een pooltafel, een keuken met koelkasten. Er is een ontbijthoek waar ’s ochtends om zeven uur brood, beleg, yoghurt en eieren worden uitgestald. Daarna gaan de meeste bewoners naar hun werk. Een paar oudere vrouwen, de baboesjka’s, schuifelen rond elf uur uit hun kamers naar een van de tafeltjes met een vaasje met plastic bloemen. Eén vrouw speelt muziek af op haar telefoon en zingt zacht mee. Als de kinderen uit school komen, houden ze een oogje in het zeil.
Honderdduizend regeltjes
Dat hij het zó leuk zou vinden, had Karahan niet verwacht. Hij runt zijn opvang met de verhalen van zijn Turkse opa in zijn achterhoofd, die vertelde hoe moeilijk het is om in een land als Nederland terecht te komen, met honderdduizend regeltjes. De ondernemer kent de bewoners allemaal bij naam, weet hun verhaal.
Vanaf 2022 helpt Karahans bedrijf, Jasmin Group, ook bij de opvang van Oekraïners in Wamel, tien kilometer verderop. In ’t Veerhuis, een voormalig hotel, worden 55 Oekraïners opgevangen en Karahan verzorgt vanaf dat moment de catering, de schoonmaak en andere diensten. Maar ’t Veerhuis is verouderd, de Oekraïners moeten uiteindelijk weg. Voor hen moet binnen de gemeente een andere plek worden gezocht. Bovendien wil de gemeente – met de spreidingswet in het vooruitzicht – nog eens extra dertig Oekraïners opvangen.
De gemeente had geen vooronderzoek gedaan naar de geschiktheid van het pand
West Maas en Waal benadert Karahan: of hij een plan wil maken. Hij gaat op zoek naar nieuwe locaties en vindt twee villa’s. Eén aan de dijk in het dorpje Maasbommel, één midden in Wamel. In augustus 2023 tekent hij een contract met de gemeente waarin staat dat hij de opvang, de catering, facilitaire diensten, beveiliging en vervoer regelt voor de opvang van 160 Oekraïners in de twee villa’s én het pand in Altforst. De gemeente betaalt hem hiervoor een vergoeding. In september leent de gemeente hem 500.000 euro voor de verbouwingen. Karahan begint met het strippen van de panden.
Maar nu, in juni 2024, staan de panden in Wamel en in Maasbommel nog steeds leeg. Wel moet de gemeente aan Levent Karahan maandelijks zo’n 144.000 euro betalen voor de huur en geleverde diensten aan Oekraïners die in panden zouden worden opgevangen. Oekraïners die er helemaal niet zijn. En inmiddels is de gemeente van plan de panden van Karahan te kopen. Wat is hier gebeurd?
Lees ook
De spreidingswet is aangenomen, kan een volgend kabinet er nog omheen?
Op de dijk
IJsbrand en Vivien Visser (beiden 36) wonen zo’n acht jaar in een oude boerderij, direct achter de dijk in Maasbommel. Aan de andere kant van de dijk stroomt de Maas. Op sommige houten balken in het verder moderne huis zie je schuurplekken, van koeien die er ooit met hun ruggen tegenaan wreven. De Vissers zijn de directe buren van de villa in Maasbommel die verbouwd zou worden tot Oekraïner-opvang. Door het keukenraam kijkt het stel uit op het pand. Op het grind van de oprit liggen ijzeren balken. Van binnen is het huis kaal gestript.
Het gezin dat in de zomer van 2023 de villa bewoont, wil verhuizen en zet het voor 1,1 miljoen euro te koop. Levent Karahan meldt zich snel. Vivien Visser krijgt een appje dat het huis verkocht is: „Jullie nieuwe buurman komt uit Nijmegen. Hij komt hier met zijn gezin en ouders wonen.” Maar een maand later krijgen de direct omwonenden een brief van de gemeente. Vanaf december 2023 krijgen zij dertig nieuwe buren, staat er: gevluchte Oekraïners. De gemeente nodigt de Maasbommelaars uit voor een informatieavond, omdat ze zich kan „voorstellen dat u vragen heeft”.
De buren zijn verrast en ontstemd. Niet omdat er Oekraïners komen, zeggen ze, maar vanwege de locatie. De weg boven op de dijk is smal, en vooral in de zomer raast er heel wat verkeer overheen. „We vragen al een paar jaar aandacht voor de verkeersveiligheid op de dijk bij de gemeente”, zegt IJsbrand Visser. Enkele kilometers verderop zit recreatiegebied de Gouden Ham. Wie op de dijk rijdt ziet glooiende weilanden en het blauw van het water, maar ook havens vol bootjes, vakantiehuizen en grote campings. „Ik noem het in de zomer altijd Klein Alanya”, zegt Levent Karahan.
De maandag erop zit wethouder Marieke van den Boom – op verzoek van de omwonenden – bij de Vissers aan tafel. Ook buurman Luuk Vogels en zijn vrouw zijn aanwezig. Zij stellen vooral vragen. In het pand woonde één gezin, is het wel geschikt als opvang? Waar gaan de dertig nieuwe bewoners parkeren en hoe zit het met de verkeersbewegingen? Dan blijkt dat de gemeente geen antwoorden heeft. Ze heeft het pand namelijk nooit bezocht. „Het was duidelijk dat ze op geen enkele manier vooronderzoek hadden gedaan naar de geschiktheid van het pand”, zegt Vivien Visser. Via Google Streetview heeft Karahan met ambtenaren van de gemeente het pand bekeken. En via het kadaster vroeg hij de perceelgegevens op Karahan vindt de panden in Maasbommel en Wamel júist geschikt voor opvang: „Het zijn grote panden, want je hebt vierkante meters nodig om mensen op te kunnen vangen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/06/20150909/data116903966-1c7b15.jpg)
Nooit iets gevraagd
Een informatieavond voor het hele dorp volgt op 11 oktober. Vivien Visser zit vol spanning voor in het dorpszaaltje. Ze hoopt dat er geen discriminerende of xenofobe uitspraken worden gedaan. „Dat gebeurde ook niet”, zegt ze. Burgemeester Vincent van Neerbos, wethouder Van den Boom en gemeentesecretaris Perry Arissen krijgen opnieuw veel vragen over de geschiktheid van het pand en de verkeersveiligheid. In het dorp staat al een paar jaar een grote groepsaccommodatie leeg, de Dijkgraaf. Waarom is daar niet aan gedacht voor een opvang? Daar stond de eigenaar van die accommodatie niet voor open, zegt de gemeente. „Toen werd het stil”, zegt Vivien. Want de eigenaar van De Dijkgraaf staat achter in de zaal. Hij zegt dat hem nooit wat is gevraagd.
Wanneer de eigenaar van De Dijkgraaf aan het woord komt, voelt Marieke van den Boom, wethouder van West Maas en Waal sinds augustus 2023, zichzelf kleiner worden. Van den Boom heeft in augustus 2023 Ans Mol als wethouder vervangen, en kreeg het onderwerp vluchtelingen in haar portefeuille. Mol is in juni gestopt. Precies in die tussenperiode is – door de gemeentesecretaris – de overeenkomst met Karahan gesloten.
Van den Boom hoort op de bewonersbijeenkomst dingen die ook voor haar nieuw zijn. Ze denkt dat het contract met Karahan een ontbindende clausule bevat: de raad moet instemmen met de opvang. De wethouder besluit in overleg met de burgermeester de vergadering te pauzeren. Ze gaan apart zitten en nemen een rigoureus besluit: de opvang in Maasbommel gaat niet door. De zaal barst uit in applaus.
Vivien en IJsbrand Visser staan van de beslissing te kijken. Ook Piet Donkers, raadslid voor Sociaal Maas en Waal, vindt het vreemd. „Ik heb niet het idee dat de inwoners per se tegen de opvang zijn. Het had bijvoorbeeld ook met kleinere aantallen gekund.” Voor Levent Karahan, die er die avond niet bij is, is het helemaal verrassend. Hij krijgt een dag later een brief van de gemeente met het nieuws. Dan pas ziet hij ook dat de gemeente op het laatste moment voor de ondertekening en zonder dat hij het weet, de ontbindende clausule toevoegde. Voor Karahan en zijn advocaat is dat genoeg om aangifte te doen van valsheid in geschrifte én een kort geding aan te spannen, om de gemeente te dwingen het contract na te leven.
Een week voor het kort geding, op 4 december, ontdekt ook de wethouder dat de ontbindende zin heimelijk is toegevoegd. „Dat vonden we in mailcorrespondentie”, zegt Van den Boom. „Ik weet niet wie daar verantwoordelijk voor was.” Het dorpje Wamel, waar Karahan een tweede pand kocht, wordt in het kort geding genoemd en om onrust onder inwoners te voorkomen, besluit de gemeente hen op de hoogte te stellen van de plannen én de voorlopige opvang op te schorten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/06/20150905/data116903972-15fecd.jpg)
270.000 euro per maand
Karahan wint zijn kort geding in december waarna de gemeente begint met het betalen van de huur. Maar Karahan wil óók gecompenseerd worden voor de catering, de schoonmaak en alle zaken die in het contract stonden. In maart dit jaar geeft de rechter hem gelijk. De gemeente moet hem voor de twee leegstaande panden zo’n 144.000 euro per maand betalen, met de opvang in Altforst erbij is dat 270.000 euro. Dat bedrag krijgt de Jasmin Group nog steeds overgemaakt. Voor onbepaalde tijd. Het contract is namelijk geldig zolang de landelijke noodwet voor Oekraïners van kracht is.
Maar gelukkig? Dat is Karahan niet. Hij heeft lang moeten wachten voordat hij alles kreeg waar hij recht op had, zegt hij. Karahan zegt dat hij de mensen die nodig waren voor de schoonmaak en catering al heeft aangenomen. Zij werken nu op de locatie in Altforst en hen ontslaan wil hij niet. Ook is hij geld kwijt aan de juridische procedures, de inkoop van materialen en de (gestopte) verbouwingen. Hoeveel winst hij maakt, nu hij zijn geld wel krijgt, wil de ondernemer niet zeggen. „Maar natuurlijk verdien ik eraan, anders koop ik geen twee panden van 2,5 miljoen euro. Als je een geschil hebt met een andere ondernemer, ga je samen kijken hoe je eruit komt, dat gevoel krijg ik hier helemaal niet. Diep in mijn hart wil ik nu gewoon weg uit deze gemeente.”
De gemeente gaat in hoger beroep, omdat ze het onterecht vindt dat ze ook diensten die niet worden geleverd, moet vergoeden. „Niet logisch. Geen rechter gaat zeggen dat we hier onderuit kunnen”, zegt Piet Donkers van Sociaal Maas en Waal. Van den Boom ziet dat anders. „Wij hebben meerdere keren aan Karahan gevraagd welke kosten hij nu maakt. Maar dat vertelt hij niet.”
Ondertussen is de gemeente een half jaar verder, en tijd kost geld. Elke euro die naar Karahan wordt overgemaakt, komt uit de algemene reserves. „Dat gaat ten koste van andere zaken”, zegt raadslid Donkers. „Het plan om in drie dorpen een aantal straten op te knappen moet misschien in de ijskast.” De wethouder zegt stellig dat de extra kosten daar geen invloed op hebben. De gemeenteraad diende begin dit jaar een motie van treurnis in tegen het college. Gemeentesecretaris Perry Arissen, die nauw betrokken was bij de deal met Karahan, vertrok even daarvoor per direct – en zonder uitleg. Wethouder Van den Boom wil over hem niks kwijt.
Al zeggen inwoners dat het hen daar niet om gaat, toch denkt de wethouder dat ze „heeft onderschat hoe zeer het sentiment over Oekraïners is veranderd. Toen we in Altforst begonnen met de opvang, werd dat zonder veel weerstand geregeld. Daarom dacht ik dat een informatiebrief naar de inwoners van Maasbommel wel voldoende zou zijn. Inmiddels maken mensen zich zorgen wanneer opvang te dicht in hun persoonlijke ruimte komt. Zo krijgen we geen nieuwe aanmeldingen van inwoners die Oekraïners bij zich thuis willen opvangen.”
Volgens Karahan voelt de gemeente niet genoeg druk. „Het college ziet niet in dat er nog steeds een opvangcrisis ís. Ik heb twee panden leegstaan waar ook starters of ouderen zouden kunnen wonen, en wij zitten in een geschil.”
„We zijn een kleine gemeente en de opvang kost ons mankracht, ik denk dat we daarom misschien te sterk geleund hebben op Karahan, juist vanwege onze goede ervaring met hem”, zegt de wethouder. „Hij nam ons veel uit handen.”
West Maas en Waal doet er intussen alles aan om het vertrouwen van de inwoners terug te winnen Inwoners mochten meedenken over de nieuwe invulling van het pand in Maasbommel in een ‘klankbordgroep’. Daaruit kwam een aantal ‘scenario’s’ naar voren.
De Vissers zien het liefst dat de gemeente de panden gewoon koopt, zeggen ze. Op 14 juni komt er voor hen goed nieuws. De gemeente West Maas en Waal wil de panden in Maasbommel én in Wamel inderdaad gaan kopen. Het gesprek met Karahan daarover loopt nog én de raad moet het nog goedkeuren. Over eventuele aankoopbedragen wil de gemeente niks kwijt.
De vraag is nu welke bestemming de panden krijgen, als de aankoop lukt. De gemeente wil putten uit eerdere ideeën van de klankbordgroep. Zo kan het pand in Maasbommel worden omgevormd tot appartementen of een hospice. Vivien: „Er zijn genoeg scenario’s. We zijn blij dat de gemeente de panden wil kopen, het geeft rust voor nu.”
Wethouder Van den Boom hoopt dat gemeente van het debacle heeft geleerd. „De overheid staat er niet altijd even goed op, dat vind ik erg genoeg. En dit draagt daar niet aan bij.”
