Vuurwerk is een traditie. ‘Maar hoeveel mag die kosten?’

Vuurwerk met Oud en Nieuw is een traditie, erkent burgemeester Anja Schouten van Alkmaar: „De vraag is alleen: hoeveel mag een traditie kosten? Aan leed, aan gevaar, aan overlast, aan vernielingen en opstootjes. Maar ook aan inzet van politiemensen, zorgverleners en vrijwilligers?”

Nederland beleefde dit jaar een volgens de politie „rumoerige” jaarwisseling, met „heftige incidenten”. Meer dan tweehonderd mensen werden opgepakt, onder meer voor brandstichting en steekpartijen. De ME moest op meerdere plekken ingrijpen, soms met traangas. Ruim twintig mensen belandden in het Rotterdamse Oogziekenhuis. In Rotterdam overleed een jongen van 14 jaar, waarschijnlijk door het afsteken van zwaar vuurwerk. In Tiel viel een tweede dodelijk slachtofffer. Een man die oudjaarsavond gewond raakte door een explosie met zwaar vuurwerk, overleed woensdag, zo bevestigde de politie.

‘Landelijk verbod’

Naar aanleiding van het bekend worden van het eerste dodelijk slachtoffer pleitte burgemeester Carola Schouten dinsdagavond voor een landelijk verbod op vuurwerk. Burgemeester Halsema van Amsterdam en haar collega Dijksma van Utrecht spraken meteen hun steun uit, zo meldde nu.nl. Zij zijn al langer voor zo’n verbod, net als veel andere burgemeesters. Premier Dick Schoof liet vrijwel meteen weten dat zo’n verbod er niet komt, omdat er binnen de regeringscoalitie geen steun voor is.

In die twee jaar [van corona] hebben we één blind oog gezien

De discussie over vuurwerk lijkt daarmee ook een soort nieuwjaarstraditie te worden. Burgemeesters pleiten na de ongeregeldheden rond Oud en Nieuw steevast voor een totaalverbod. Het kabinet houdt vervolgens de boot af. „We zijn hiermee al jaren bezig, maar boeken nauwelijks vooruitgang”, zegt burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen met hoorbare frustratie in zijn stem.

Bruls was voorzitter van de Veiligheidsraad toen in de coronajaren 2020 en 2021 vuurwerk wel overal en helemaal verboden was: „Toen waren er duidelijk minder incidenten.” Dat is ook de ervaring van oogarts Tjeerd de Faber, die deze week tegen het Rotterdamse nieuwsplatform Rijnmond zei: „In die twee jaar hebben we één blind oog gezien.”

Oogarts Tjeerd de Faber (rechts) bekijkt in het Oogziekenhuis Rotterdam een foto van een slachtoffer van het vuurwerk van oudjaarsnacht. Foto RAMON VAN FLYMEN/ANP

Nijmegen behoort – sinds 2020 – tot de nu 19 gemeenten met een lokaal verbod op het afsteken van vuurwerk, net als bijvoorbeeld Alkmaar, Apeldoorn en Arnhem. NRC sprak met de burgemeesters van deze vier gemeenten. Het verbod heeft nog niet merkbaar geleid tot een vermindering van het aantal incidenten. Dit komt, denken de burgemeesters doordat de plaatselijke ordehandhaving wordt ondermijnd door het ontbreken van een landelijk verbod.

Norm is nu onduidelijk

Om te beginnen is de norm nu onduidelijk voor burgers, die wel maximaal 25 kilo aan vuurwerk mogen kopen – ook in gemeenten met een afsteekverbod. „Mijn burgers weten vaak niet wat wel en niet mag, en dat snap ik ergens wel”, zegt burgemeester Ahmed Marcouch van Arnhem. „Zodra de verkoop is toegestaan, begint het knallen van het vuurwerk.” Dat laatste mag dus niet. In omringende gemeenten mag dat weer wel, verzucht Bruls. „Mijn inwoners komen daar op bezoek en vragen zich dan af: wat zijn nu de regels?”

Pas als de politie iemand op heterdaad betrapt bij aansteken van vuurwerk, kan die een bekeuring krijgen

Het afsteekverbod is ook heel moeilijk te handhaven. Iemand mag vuurwerk bij zich hebben op straat en zichtbaar in de hand houden. Pas als de politie iemand op heterdaad betrapt bij het aansteken van vuurwerk, kan die een bekeuring krijgen. „Daarvoor heb je onzichtbare agenten nodig”, zegt Marcouch cynisch.

Dus handhaven gemeenten het verbod vrijwel niet. „Alleen bij excessen, zoals wanneer er vuurwerk wordt gegooid, en heterdaadjes handhaven we”, zegt burgemeester Ton Heerts van Apeldoorn. In Alkmaar zijn wel bekeuringen uitgedeeld, zegt burgemeester Schouten. „Maar er zijn zoveel mensen die vuurwerk afsteken, dat je nooit zichtbaar verschil kan maken. Dit is handhaven met minimaal één hand op de rug.”

Als het verboden is om vuurwerk te kopen en te bezitten, zeggen de burgemeesters, kan de politie veel makkelijker handhaven. Gaan burgers dan niet gewoon over de grens vuurwerk halen? Een aantal mensen wel, denkt Schouten: „Maar een heleboel mensen ook niet.” Degenen die wel in Duitsland en België gaan shoppen, kun je volgens Bruls afschrikken met grenscontroles: „Daarmee worden nu al mensen gepakt die meer dan 25 kilo bij zich hebben.”

Het is hoog tijd voor zo’n verbod, vinden de burgemeesters, omdat de jaarwisseling de afgelopen drie decennia is uitgegroeid tot een enorme maatschappelijke last. Niet alleen door de ontsporingen, maar ook door de inzet van hulpdiensten om die tegen te gaan. „In Nijmegen hebben we grote evenementen zoals de Vierdaagse, maar de omvang van de inzet komt niet in de buurt van die rond Oud en Nieuw”, zegt Bruls.

Buurtvaders en zaalvoetbal

In Alkmaar is de jaarwisseling zonder heel grote incidenten verlopen, zegt Schouten, maar daar heeft de stad veel voor moeten doen. „De operatie is maanden lang voorbereid. We hadden heel veel politiemensen, handhavers, jongerenwerkers, buurtvaders en moeders en zorgverleners op de been. We hadden zaalvoetbaltoernooien, open huiskamers voor jongeren, lichtshows en een vreugdevuur.”

Niet elke gemeente kan dit allemaal betalen, zegt Marcouch. „Arnhem organiseert nu wat kleinschalige evenementen om mensen een alternatief te bieden voor het vuurwerk. Als we de echte vuurwerkliefhebbers willen meekrijgen, heb je waarschijnlijke grote shows nodig. Die kosten een paar ton en dat geld heeft mijn stad niet.”

In Apeldoorn trokken de zogeheten aftelfeesten veel publiek, zegt Heerts. „De twee tenten waren overvol. Er was een stamppotbuffet in Radio Kootwijk waar meer dan honderd mensen aanschoven.” Het is voor hem een teken dat het draagvlak voor een vuurwerkverbod groeit. „Dat merk ik ook in gesprekken met burgers, vooral onder mensen met huisdieren.”

Met het draagvlak in Nijmegen zit het wel goed, zegt Bruls, maar dat is niet genoeg. „Nu een landelijk verbod politiek voorlopig onhaalbaar lijkt, wil ik met de andere 18 gemeenten met een afsteekverbod in gesprek.” Over de vraag hoe nu verder te gaan: „Het zou ons bijvoorbeeld wel helpen als meer gemeenten zich bij ons zouden aansluiten.”

Dat zal heel langzaam gaan, verwacht Schouten van Alkmaar. „Echt stap voor stap. Ik had wel al verder willen zijn.” Bij een referendum in Alkmaar koos eerder 65 procent van de stemmers voor een vuurwerkverbod, waartoe de gemeenteraad besloot. „Die wens van de bevolking van Alkmaar wil ik graag verwezenlijken. Daarom ben ik voor een landelijk vuurwerkverbod.”

Delen





Mail de redactie