Het was drie weken voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen een delicate kwestie voor het Witte Huis: hoe rem je Israël af, nu dat zowel in Libanon als opnieuw in de Gazastrook steeds harder optreedt, zonder de talrijke met Israël sympathiserende kiezers van je te vervreemden? Vooral het bijna volledig stilvallen van de humanitaire hulp in de Gazastrook werd echter zo pijnlijk dat ook de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris besefte dat ze hierover niet langer kon zwijgen. Dat zou haar stemmen kunnen kosten in enkele cruciale staten.
„De VN berichten dat er in bijna twee weken geen voedsel meer Noord-Gaza is binnengekomen”, schreef Harris maandag op haar vicepresidentiële X-account. „Israël moet dringend meer doen om de doorstroom van hulp naar degenen die dat nodig hebben te faciliteren. Burgers moeten worden beschermd en ze moeten toegang hebben tot voedsel, water en medicijnen. Het internationale humanitaire recht moet worden gerespecteerd.”
Een dag eerder had president Joe Biden zijn ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie, Antony Blinken en Lloyd Austin, een stevige brief laten sturen waarin ze de Israëlische regering dertig dagen gaven om de humanitaire hulp voor de Gazanen aanzienlijk op te krikken. Tot minimaal 350 vrachtwagens met hulpgoederen per dag. In de loop van september was dat gemiddelde aantal geslonken tot minder dan de helft daarvan en in oktober werd het nog minder. Ook verlangden de Amerikanen dat Israël de volledige blokkade opheft die het aan Noord-Gaza heeft opgelegd.
Onmisbare hulp
Als Israël de brief zou negeren, maakten de Amerikanen duidelijk, zouden de VS hun militaire hulp aan Israël mogelijk beperken. Die hulp blijft cruciaal voor Israël. In totaal, zo becijferde de Amerikaanse Brown University eind vorige maand, hebben de VS sinds 7 oktober 2023 al voor 17,9 miljard dollar aan militaire hulp verstrekt. Deskundigen wezen er nog deze week op dat als Hezbollah en Iran Israël tegelijk met veel raketten en drones bestoken, het land wellicht niet voldoende luchtafweer heeft om zo’n regen van projectielen op te vangen. Amerikaanse hulp is dan onmisbaar.
Hoe precair de voedselsituatie in de Gazastrook is, blijkt uit schattingen van het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de VN dat 96 procent van de Gazaanse bevolking deze zomer met acute voedselonzekerheid had te kampen. Zo’n 22 procent – ongeveer een half miljoen mensen – werd zelfs gerekend tot de meest zorgwekkende categorie 5 op de schaal die het WFP hanteert. Dat betekent dat op elke 10.000 mensen er dagelijks minimaal een paar mensen van de honger sterven en dat 30 procent van de kinderen acuut ondervoed is. Juist de laatste weken is de toestand nog snel verder verslechterd. Volgens Blinken gaat er nu zelfs minder hulp naar de Gazastrook dan op enig ander moment sinds 7 oktober vorig jaar.
Vogelvrij
Dit heeft ook te maken met een grote nieuwe operatie, die Israël in het noorden van de Gazastrook heeft ingezet. Daarbij hebben naar schatting 400.000 burgers nieuwe ‘evacuatiebevelen’ gekregen. Zij zouden voor onbepaalde tijd naar de zuidelijke kuststrook moeten verhuizen. Het gebied is inmiddels al grotendeels afgesloten van de rest van de Gazastrook. Hoewel Israël dit niet heeft bevestigd, vrezen velen dat het hiermee een plan ten uitvoer brengt dat de Israëlische generaal Giora Eiland onlangs presenteerde om van Noord-Gaza een soort militaire bufferstrook zonder Palestijnen te maken.
Burgers die achterblijven zouden vogelvrij zijn en niet langer op voedsel, water of medicijnen hoeven te rekenen. En, cruciaal, ze zouden als Hamasstrijders worden beschouwd, wat hen tot ‘legitiem’ doelwit maakt volgens het Israëlische leger.
Veel burgers weigeren niettemin te vertrekken omdat ze vrezen elders in de Gazastrook ook niet veilig te zijn. De afgelopen maanden is vaak gebleken dat Israël toch aanvallen uitvoerde op zones die het zelf eerder veilig had verklaard.
Lees ook
Moeder en zoon levend verbrand in tentenkamp na Israëlische luchtaanval
Door het uitblijven van voedselhulp zijn met name in Noord-Gaza de voedselprijzen snel tot astronomische hoogtes gestegen, die de verarmde bewoners zich doorgaans in de verste verte niet kunnen permitteren. Een kilo tomaten, die in het zuiden nog te koop is voor 12 dollar, kost in Noord-Gaza nu 180 dollar. Een zak meel van 25 kilo, die in het zuiden te krijgen is voor 150 dollar, gaat in het noorden voor 1.000 dollar van de hand, meldde de zender Al Jazeera.
Ook elders wekt het lot van de burgers in de noordelijke Gazastrook bezorgdheid. Groot-Brittannië en Frankrijk hebben om een spoedzitting van de Veiligheidsraad gevraagd om de toestand in de Gazastrook te bespreken.
Een aantal Israëlische mensenrechtenorganisaties heeft zich inmiddels tot de rechtbank gewend om de Israëlische regering ertoe te dwingen de noordelijke Gazastrook weer open te stellen voor humanitaire hulp. De Israëlische autoriteiten zeggen nu dat er maandag dertig vrachtwagens met hulp zijn toegelaten via de Erez-grensovergang, schrijven de organisaties, maar „dit aantal weerspiegelt een wrede minachting voor de behoeften van de burgerbevolking in het noorden van Gaza”.
Nieuwe bombardementen
Of Israël zich veel van deze druk aantrekt, is intussen de vraag. In april stuurden de Amerikanen ook al een kritische brief waarin ze tot meer humanitaire hulp opriepen. Israël liet toen inderdaad enige tijd meer hulp toe maar al snel kwam daaraan weer een eind.
Onzeker is ook hoe serieus Israël zulke Amerikaanse kritiek vlak voor de verkiezingen nog neemt. Met name president Biden heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij Israël uiteindelijk steunt. Ook deze week gaf hij daarvan weer blijk. Min of meer gelijktijdig met de brief van Blinken en Austin stuurde Washington nieuwe geavanceerde luchtafweerinstallaties naar Israël, vergezeld van honderd man personeel om die te bedienen.
Het was een veeg teken dat de Israëliërs een andere waarschuwing van hun Amerikaanse bondgenoten, om Beiroet en andere Libanese plaatsen in de omgeving met rust te laten, al weer een dag later naast zich neerlegden. Dinsdagavond en woensdag volgden er nieuwe Israëlische bombardementen, onder meer op de Zuid-Libanese plaatsen Qana en Nabatiyeh. Een van de slachtoffers was de burgemeester van Nabatiyeh, die op het moment van het bombardement net een vergadering over de coördinatie van de lokale hulpverlening voorzat.
Lees ook
‘We worden van alle kanten belegerd’: Israëlische aanvallen op Noord-Gaza gaan door
