Het aantal gevallen van mazelen in de Verenigde Staten heeft zijn hoogste aantal bereikt sinds 1992, met 1.283 gevallen verspreid over het hele land. Dat meldt het Center for Outbreak Response Innovation van Johns Hopkins University. 155 mensen zijn tot dusver opgenomen in het ziekenhuis. Drie mensen zijn eraan overleden: één volwassen man, en twee kinderen die verder gezond waren. Alle drie waren ze niet gevaccineerd, schrijft The Washington Post. Het zijn evenveel doden door de ziekte als in de periode van 2001 tot 2024.
Mazelen is één van de meest besmettelijke ziekten. In ernstige gevallen kan het virus long- of hersenontsteking veroorzaken. Dankzij vaccinatieprogramma’s is de ziekte in de VS sinds 2000 officieel uitgeroeid.
Die status dreigt verloren te gaan door de afnemende vaccinatiegraad. 92 procent van de mensen bij wie dit jaar mazelen werd geconstateerd, was volgens gezondheidsdienst CDC niet gevaccineerd. Bij kinderen onder de twee jaar is de vaccinatiegraad in het hele land nu 84,9 procent. Een graad van 95 procent is nodig om uitbraken te voorkomen.
Kanarie in de kolenmijn
Doordat mazelen een stuk besmettelijker is dan bijvoorbeeld kinkhoest of polio, is deze ziekte een „kanarie in de kolenmijn”, zegt viroloog Rik de Swart van Erasmus MC. „Als in het vaccinatieprogramma zwakke plekken zitten, zie je dat het eerste bij mazelen.” Tegenover The Washington Post spreekt kinderarts Eric Ball van een „voorbode van wat komen gaat”: „Zodra we een heropleving van mazelen zien, weten we dat er andere ziekten zullen volgen.”
De afname van de vaccinatiegraad hangt in de VS samen met de opkomst van de antivaxbeweging, waarvan minister van volksgezondheid Robert Kennedy Jr. een prominent vertegenwoordiger is. Kennedy prees in het verleden onder meer de Britse arts Andrew Wakefield, die in een (later teruggetrokken) paper een verband verzon tussen het BMR-vaccin (bof, mazelen en rodehond) en autisme.
Lees ook
Nederlanders aan Harvard merken hoe Trump hun medisch onderzoek op de korrel neemt
Wakefield werd vanwege fraude in 2010 uit zijn beroep gezet, maar geldt nog steeds als een invloedrijk figuur in de antivaxbeweging. In maart kondigde gezondheidsdienst CDC, die onder Kennedy’s ministerie valt, een officieel onderzoek aan naar het zogenaamde verband tussen autisme en de BMR-prik.
Nadat in april een tweede kind overleed aan de mazelen, maakte Kennedy een draai: op X schreef hij toen dat inenting „de meest effectieve manier is om de verspreiding van mazelen te voorkomen”.
Nederland doet het slechter
De vaccinatiegraad in Nederland is lager dan die in de Verenigde Staten. Hier is volgens het RIVM op 83,1 procent van de kinderen onder de twee jaar tegen mazelen gevaccineerd, waar dit in 2015 nog meer dan 95 procent was. Dat blijkt uit de meest recente rapportage van het Rijksvaccinatieprogramma. Het aantal bekende besmettingen per hoofd van de bevolking is, met 475 gevallen in 2025, in Nederland zeventig keer hoger dan in de VS. Vorige maand overleed een volwassene aan de ziekte, de eerste dode sinds 2023.
De uitbraken in Nederland bestaan nu uit zogeheten „clusters”, schrijft het RIVM. Daarbij gaat het virus rond in een kleine groep mensen, maar dooft het daarna uit. Volgens het instituut gaat het veelal om mensen die in het buitenland besmet raken, en het virus mee terugnemen naar Nederland. Het overgrote deel van de besmette mensen was volgens het instituut niet gevaccineerd.
Opnieuw endemisch
Ook in de VS gaat het vooralsnog om zulke clusters, zegt De Swart. „Je hebt altijd groepjes van mensen die niet beschermd zijn, bijvoorbeeld doordat ze niet zijn gevaccineerd, of het vaccin bij hen minder goed werkt. De vaccinatieprogramma’s zitten zo in elkaar, dat het normaal gesproken bij die clusters blijft.”
Met de dalende vaccinatiegraad groeit in beide landen echter de kans dat het virus opnieuw endemisch wordt. „Op een gegeven moment bereik je de kritische grens waarbij de groepsbescherming niet meer werkt, en het virus rond blijft gaan.” Nemen de besmettingscijfers sterk toe, dan zullen ook steeds meer mensen ernstig ziek worden van het virus.
Vooralsnog is er volgens De Swart weinig reden tot paniek. „We hebben het over honderden gevallen, terwijl er enorme aantallen kinderen worden geboren [in Nederland 165.404 in 2024]. Het zijn dus hele kleine percentages. Het is veel bijzonderder hoeveel mensen de ziekte niet krijgen.”
Lees ook
Van het christelijke Urk tot het stadse Almere, overal in Flevoland daalt de vaccinatiegraad
