N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2022/11/jong-sjoerd-de-2022-03-700-web.png)
Mijn generatie, die van de welvarend maatschappijkritische jaren zeventig, groeide op met een halve grijns op het gezicht. Nooit eens ernstig, altijd ironisch. Net als de helden van Neerlands Hoop met hun ‘kwetsende’ humor. Natuurlijk wel met het hart op de goede plaats, vonden we zelf – links, dus.
Valt er voor jongeren anno 2022 nog iets te lachen of weer ergens op te hopen? Buiten Europa is het de naar vrijheid en emancipatie hunkerende jeugd (een flink deel van de wereldbevolking is jonger dan 30) die de oude orde in de voegen laat kraken, van Iran tot China. En wie als net-niet boomer naar de jeugd dichterbij kijkt, ziet radicale betrokkenheid maar ook: diepe ernst. Om lichtzinnigheid of ‘vermeende humor’ hangt de reuk van micro-agressie en kwade trouw.
Het Duitse weekblad Die Zeit wijdde er een essay aan onder de plagerige kop Warum so ernst? Het blad leefde mee met de jeugd, die nog steeds zucht onder de hegemonie van de boomers: de naoorlogse generatie die vroeger zijn ouders uitlachte en nu, gearriveerd en op leeftijd, schampert over de eigen bedrukte kleinkinderen. Twee keer kassa.
Het antwoord op de Duitse vraag lijkt niet zo moeilijk. Wie nu jong is, leeft als Adonis en Sisyphus tegelijk. Elke dag moet je woekeren met je talenten en die online etaleren als je eigen impresario. Met een hoog afbreukrisico, want één foute grap en het is voorbij. En dan de rampen die onophoudelijk om stad, land en planeet gieren: ongelijkheid, racisme, klimaat, bio-industrie, woningnood.
Zoveel crisis kan nopen tot radicale hoop, het dwingt tot keuzes. Maar het is ook een loodzware last. Wie ‘gewoon doorleeft’ of alleen maar praat („blablabla!”) heet nu keihard medeplichtig. Neutraliteit bestaat niet. Geen wonder dat actievoerders zich keren tegen museale kunst, bij uitstek een domein van belangeloos ‘niets doen’. Zulke vrijblijvendheid is onverdraaglijk voor een eschatologische geest.
Maar die uitwendige urgentie gaat samen met een even strenge inkeer naar binnen, naar je diepste identiteit. „Mijn bestaan is geen debat” is een leus van activisten maar ook een teken des tijds. Identiteit is helemaal van jezelf.
Dat is de spagaat van het moderne individu. Aan de ene kant ben je een variabele in een grote wereld die maant tot ego-loos engagement. Aan de andere kant een autonoom, uniek individu dat zich door niemand de wet laat voorschrijven. Probeer die twee maar eens samen te brengen in het nieuwe „wij” waar iedereen zo naar hunkert.
Vergezocht? Die Zeit geeft een kwantitatieve, vermoedelijk betere verklaring voor de jeugdige ernst. In de meeste rijke landen zijn jongeren gewoon met te weinig, een groen eiland in een grijze zee. Zonder de macht van het getal is moralisme hun enige wapen om ouderen de maat te nemen.
Zeker als die zelf geen ernst maken met de zaken.
