Vooral kinderen zijn de dupe van het oplaaiende geweld in Oost-Congo

Posted on November 9, 2023 by admin

Het kan elk moment gebeuren, zegt Germain Lubango. De Congolese hulpverlener van Médecins Sans Frontières (MSF) en zijn vrouw staan klaar om te vertrekken als de gewelddadige rebellen van M23 de miljoenenstad Goma, hun woonplaats in Oost-Congo, aanvallen. Om dat te voorkomen kondigde de VN-missie in de Democratische Republiek Congo (DRC), Monusco, vrijdag een gezamenlijke operatie met het Congolese leger aan. Kleinere steden en dorpen aan de grens met Rwanda zijn al in handen van de militie. „Steeds meer mensen zijn gedwongen hun huizen te verlaten”, zegt Lubango.

De belangrijkste elektriciteitsleidingen naar Goma raakten begin deze al week buiten werking door escalatie van gevechten in de buurt. Ziekenhuizen en watersystemen kwamen daardoor zonder stroom te zitten. Aan de rand van Goma liggen enorme kampen voor ontheemden die voor schoon water afhankelijk zijn van pompstations die niet functioneren zonder elektriciteit.

In oktober laaide geweld na zes maanden van relatieve rust weer op tussen het Congolese regeringsleger en M23, gesteund door buurland Rwanda. Volgens M23 houdt de regering zich niet aan afspraken over een staakt-het-vuren. De regering beschuldigt de groep op zijn beurt van schendingen. Mede door dit geweld zijn in het grootste Afrikaanse land ten zuiden van de Sahara bijna 7 miljoen inwoners op de vlucht. Het is het hoogste aantal ontheemden ooit gemeten en daarmee een van de grootste humanitaire crises ter wereld, aldus de VN-Organisatie voor Migratie (IOM).

Op een Instagramvideo van AFP-fotojournalist Huquet Alexis van 26 oktober is te zien hoe tientallen inwoners in de oostelijke bergstad Bambo met wat tassen in de hand wegrennen voor geweld. Jonge kinderen dragend op hun rug of baby’s gebonden om hun buik. Kinderen lopen het meeste gevaar tijdens deze humanitaire ramp: niet alleen zijn zij extra kwetsbaar voor (seksueel) geweld, ook voor ondervoeding, ziektes, gedwongen arbeid en rekrutering door milities.

Ondervoeding

Het aantal ondervoede kinderen neemt snel toe en is sinds vorig jaar verdubbeld, ziet hulporganisatie MSF. Elke maand worden er gemiddeld achthonderd kinderen in het ziekenhuis opgenomen vanwege acute ondervoeding. „Inwoners kunnen hun gewassen niet oogsten als gewapende groepen een gebied bezetten of wegen blokkeren”, zegt Lubango. Mensen vluchten naar kampen voor intern ontheemden waar zij veilig zijn voor geweld, maar ook daar komt geen humanitaire hulp binnen. „De afweging is omkomen door geweld of door ondervoeding.”

De afweging is omkomen door geweld of door ondervoeding

Ouders in ziekenhuizen vertellen de MSF ter plekke dat de gezichten en lichamen van hun kinderen opzwellen en hun ogen een lege blik hebben. Sommigen overlijden. De behandeling van ondervoede kinderen bestaat vaak uit het voedzame pindakaasmengsel Plumpy Nut, maar daar is een groot tekort aan. De geringe noodhulp hangt samen een financieringscrisis in de hulpsector. Terwijl de honger recordhoogtes bereikt, zijn donaties voor voedselhulp met ongeveer de helft gedaald.

Lees ook
Het aantal mensen met honger neemt toe, de mondiale voedselhulp neemt af

„Lokale en internationale ngo’s zijn al gestopt met hun programma’s”, zegt de hulpmedewerker. „Zo veroorzaakte de beëindiging van een programma voor sanitaire voorzieningen een nieuwe cholera-uitbraak. De VN kondigden in augustus een opschaling van hulp aan, maar in het veld zie je daar niets van terug.”

En dat terwijl hulp hard nodig is. Voor het derde jaar op rij heeft Congo te maken met de ergste schendingen van kinderrechten wereldwijd, zo meldde Unicef eind september. De rekrutering en inzet van kinderen in gewapende groepen is in de eerste zes maanden van het jaar met 45 procent gestegen, sommigen slechts vijf jaar oud. Ook kent Congo sinds 2021 ’s werelds hoogste aantal gevallen van seksueel geweld tegen kinderen gepleegd door strijders.

Lubango ontmoette tijdens hulpprogramma’s meisjes en vrouwen die zo bang zijn dat ze verkracht worden, dat zij preventief de pil slikken, vertelt hij. „Naast ziektes als cholera, mazelen en apenpokken zien we ook een stijging in het aantal hiv-gevallen”, zegt de hulpverlener.

Internationale aandacht

Het geweld speelt zich af tegen de achtergrond van een strijd om dit grondstofrijke gebied die al decennialang teruggaat. Oeganda en Rwanda profiteren van de Congolese grondstoffen en hun economieën zijn steeds afhankelijker geraakt van die smokkel. Slechts een fractie van de export van onder meer goud blijft in handen van Congo zelf, concludeerde de VN.

Veel Congolese burgers vinden dat de VN-troepenmacht, die al sinds begin deze eeuw in het land is, te weinig doet tegen het geweld. President Felix Tshisekedi vroeg eind september om een versnelde terugtrekking van de vredesmissie. De internationale gemeenschap heeft een meer afwachtende houding dan elf jaar geleden, toen de M23-rebellen er al eens in slaagden Goma in te nemen. Landen als Nederland zetten in reactie daarop een deel van hun ontwikkelingshulp aan Rwanda stop. Nu deze geschiedenis zich dreigt te herhalen klinken diezelfde geluiden niet meer. Zo heeft de Franse president Emmanuel Macron president Kagame omarmd als bondgenoot. En ook vanuit het Verenigd Koninkrijk blijft kritiek uit, mogelijk om de omstreden deal om Britse asielzoekers naar Rwanda te sturen niet in gevaar te brengen.

Lees ook
Het schrijnend arme Oost-Congo wordt langzaam maar zeker ontdaan van zijn goud

Wel belde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken deze week zowel met de president van Congo als met diens ambtgenoot in Rwanda en riep beiden op om „maatregelen te nemen die de situatie de-escaleren, inclusief het verwijderen van troepen aan de grens”. Omdat er in december in Congo verkiezingen zijn, is het extra belangrijk dat de situatie verbetert. Bij onenigheid over het verloop van het verkiezingsproces, zal het geweld alleen maar verder toenemen, waarschuwt de denktank International Crisis Group.

NIEUWS

Poetins stille strijd om de macht over een cruciale oliepijplijn

admin
November 25, 2024
0

In de steppe van Kazachstan en Rusland ligt een 1500 kilometer lange oliepijplijn waar dagelijks tientallen miljoenen liters olie doorheen stromen. De Russische president Vladimir Poetin is verwikkeld in een stille strijd met westerse aandeelhouders om de macht over deze strategische pijplijn. Verslaggever Carola Houtekamer onderzocht met Karlijn Kuijpers het optreden van de Russen en legt uit dat olie de levensader is van Poetins oorlog in Oekraïne.

Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].

Gast:: Carola Houtekamer
Presentatie:: Egbert Kalse
Redactie:: Ignace Schoot
Montage:: Michiel van Poelgeest
Coördinatie:: Henk Ruigrok van der Werven
Afbeelding:: XF&M

Column | Weg met de bedilzucht in het hoger onderwijs

admin
November 25, 2024
0

Kijk door je oogharen en je ziet een klein land kleiner worden. De succesvolle sectoren uit het verleden worden in snel tempo verwijderd of uitgekleed: maakindustrie, doorvoer en handel, de landbouw – alles moet minder. Gooi die koeien, hoogovens en distributiecentra eruit en het zal goed komen. Misschien. Maar er bestaat geen welvaart, noch beschermde natuur, zonder economie.

Wat wordt dan het nieuwe Nederlandse verdienmodel? Hightech-industrie en -diensten, zo orakelen velen. Opnieuw: misschien. Het is zeker dat er geen toekomst is zonder goedgeschoolde, creatieve mensen. Goed om dit bij de behandeling van de begroting (lees: bezuinigingen) op Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in de Kamer in het achterhoofd te houden. De bewindslieden zwaaien namelijk al met de kaasschaven want ‘helaas, keuzes zijn nodig’. Tegen de bezuinigingen protesteren staf en studenten. Uiteraard. Maar ook bij hen, net als bij politici, ontbreekt een langetermijnvisie. Roepen dat er geld bij moet is even kortzichtig als zeggen dat het minder kan.

Ondertussen barst het Nederlandse hoger onderwijs wel uit zijn voegen. Delen zijn verworden tot een beroepsopleiding met vage vaardigheden. Groepswerkstukken of het afschaffen van cijfers (behalve zelfbeoordelingen) werken alleen in een strikt leerkader. Studenten met weinig focus en minder vaardigheden om zelfstandig te leren, de goede niet te na gesproken, zijn kwetsbaar in hun keuzes, wisselen vaak en geven op. Persoonlijke groei wordt verward met leren (vandaar dat actievoeren vaak een aantrekkelijk onderdeel vormt van het studentenleven). Het gebrek aan verdieping is het gevolg van overbelaste en onderbetaalde docenten en steeds algemenere vakken. Niet toevallig is de deeltijdhoogleraar in opmars.

Het onderliggende probleem is tweevoudig. Universiteiten worden gefinancierd op basis van het aantal studenten, en niet het belang van vakgebieden. Anders gezegd, de vraag vanuit de studenten drijft het systeem, niet die van de maatschappij. Dat leidt tot te veel studenten in sommige studies en te weinig studenten in de talen, exacte en ingenieursrichtingen. Daarnaast is de administratieve druk geëxplodeerd, zowel binnen de universiteiten als vanuit het ministerie. Verwacht niet van universiteitsbestuurders en raden van toezicht dat zij iets kunnen doen om de situatie te veranderen. Ze zitten collectief gevangen in een verdeel- en heersbewind waarin de overheid als kruidenier de centjes verdeelt, regeltjes maakt en controleert.

Een heel onderwijsstelsel veranderen kan natuurlijk niet in één keer. Maar er moet dringend ruimte komen voor minder bedilzucht en nieuwe benaderingen. Binnen universiteiten, die je niet allemaal over één kam kunt scheren, en daarbuiten. Selectie aan de poort, verregaande differentiatie en concentratie voor voldoende kritische massa. Het huidige stelsel oplappen moet begeleid worden door experimenten met volledig nieuwe instellingen met een beperkt aantal opleidingen en hoge private financiering (inclusief beurzen voor geselecteerde studenten).

Lees het bovenstaande niet als een pleidooi voor meer bèta’s. Deze regering heeft minder internationale ambities, maar Nederland zal altijd een open economie blijven met grote culturele invloeden van buitenaf. Het zal al zijn diplomatieke en soft power in moeten zetten om zijn economie en veiligheid te waarborgen binnen een mogelijk zwakkere EU. In een multipolaire wereld, meer gedomineerd door China en het mondiale zuiden dan door de VS, zijn academische reflectie en dus geesteswetenschappen en kunsten noodzakelijk om bruggen te bouwen.

Toekomstig hoger onderwijs vraagt om een plan dat beschermt tegen kwaliteitsverlies en irrelevantie, de weg wijzend naar een dynamisch leersysteem voor een economie die grote veranderingen zal kennen en waarin kunstmatige intelligentie en sociale media domineren. Daarvoor is niet alleen een visie op een toekomstig verdienmodel leidend, maar een visie op een evenwichtige open samenleving.

Louise O. Fresco is wetenschapper, bestuurder en schrijver (louiseofresco.com).

Kan de chef een zelfsturend team corrigeren?

admin
November 25, 2024
0

Dilemma

Wat doe je als afdelingsmanager wanneer je ziet dat een zelfsturend team gestelde doelen niet haalt, intern overhoop ligt of maar niet tot besluiten kan komen? Moet je alsnog de leiding nemen? Of blijf je vertrouwen op de kennis en ervaring in het team?

Niet ingrijpen

Zeker niet ingrijpen, zegt organisatieadviseur Heleen Kuiper van CoreChange. „Als je dat wel doet, laat je namelijk merken dat jullie weliswaar hebben afgesproken dat het team zelf beslissingen mag nemen, maar alleen wanneer die niet tegen jouw wil ingaan. Zo creëer je een onveilige werksfeer.”

Het team helpen

Volgens organisatieadviseur Astrid Vermeer van het Instituut voor Samenwerkingsvraagstukken is het de taak van een manager – ook bij zelfsturing – het team zo te faciliteren dat het zijn werk goed kan doen. Als je ziet dat iets misloopt, moet je dus iets doen. „Of het nu gaat om tegenvallende resultaten, teamleden die niet gelukkig zijn, of conflicten.”

Dat doe je bij een zelfsturend team echter niet door te vertellen wat er moet gebeuren, zegt Vermeer. „Dat doe je door het team te vragen wat nodig is om weer goed te kunnen functioneren binnen de organisatiekaders.”

Daarbij is het bovendien de vraag of het team zelf de benodigde stappen kan zetten, of dat eerst iets anders nodig is. „Denk aan hulpmiddelen of extra budget. Ingrijpen bij zelfsturing betekent dat je ingrijpt zonder formele macht te gebruiken.”

Daarnaast kun je als manager ook benoemen wat je zorg is en wat je nodig hebt om die te verminderen, zegt Kuiper. „Wanneer jij voorheen bijvoorbeeld verantwoordelijk was voor de financiën en die taak nu binnen het team ligt, kan je daar niet langer beslissingen over nemen. Je kan wel zeggen dat je denkt dat het budget overschreden dreigt te worden. Vervolgens kan je aangeven wat je nodig hebt: je wilt bijvoorbeeld weten of het team deze zorg deelt. En zo ja, hoe het de dreigende budgetoverschrijding denkt op te lossen. Je kan ook een eigen idee pitchen, bijvoorbeeld voorstellen goedkoper in te kopen. Je laat het dan aan het team over wat er uiteindelijk mee gebeurt. Overigens kan elk teamlid deze interventies doen. Die zijn niet voorbehouden aan de voormalige manager.”

Volgens Kuiper besluiten organisaties regelmatig middenkader te ontslaan en medewerkers meer autonomie te geven, zonder goed na te denken over wie voortaan welke verantwoordelijkheid krijgt en hoe besluiten moeten worden genomen. „De directie denkt dat het dan vanzelf wel goed komt. Maar dat is dus niet zo.”

Als een organisatie te plompverloren is overgeschakeld op zelfsturing, kan op allerlei vlakken onduidelijkheid bestaan. „Dat geldt zeker wanneer bevoegdheden niet goed zijn verdeeld of geen goede afspraken zijn gemaakt over hoe het team besluiten kan nemen of conflicten oplossen.”

Ook gebeurt het volgens Kuiper vaak dat taken die voorheen bij een manager lagen, plompverloren binnen het team zijn belegd. „Denk aan HR-taken, budgetverantwoordelijkheid of logistieke taken.”

Vermeer: „Je kan niet zomaar allerlei taken over de schutting van het team gooien. Je moet eerst samen overeenstemming bereiken over de vraag of de taak helpt in de uitvoering van het dagelijkse werk.”

Vermeer schreef samen met Ben Wenting Vormen van Zelfsturing. In dat boek betogen ze dat je elementen als organisatiecultuur, werksoort en de mensen die binnen je organisatie werken mee moet nemen om te bepalen hoe meer ‘eigenaarschap’ het best te organiseren is.

Vermeer: „Als je samen tot meer zelfsturing wil komen, is het van belang dat je het met alle betrokkenen eens wordt over de stappen daarnaartoe. Dat is voor de manager nodig om vertrouwen te kunnen hebben in de medewerkers, en voor de medewerkers om te weten wat van hen wordt verwacht.”

Daarom moet je als manager bij de overgang naar een zelfsturende organisatie met het team „goede afspraken maken over de kaders waarbinnen het team beslissingen kan nemen en welke organisatorische taken het op zich neemt. Zo verklein je de kans dat je het team later moet corrigeren.”

Daarnaast is het wijsheid met individuele teamleden te bespreken in hoeverre zij zelfsturend willen zijn, zegt Vermeer. „Als manager wil je op sommige punten wellicht je bevoegdheid overdragen en op andere niet, of nog niet meteen. Ook dat is een manier om te voorkomen dat je later zou moeten ingrijpen.”

Dus

Wanneer een zelfsturend team slecht functioneert, neem dan als afdelingsmanager niet het roer over. Vraag wel wat het team nodig heeft om beter te functioneren en of jij daarbij kunt helpen.

Maak daarnaast bij de overgang naar een zelfsturende organisatie goede afspraken met alle betrokkenen, over de kaders waarbinnen het team beslissingen kan nemen en welke organisatorische taken het op zich neemt.