UNRWA werpt zich op als onpartijdige hulporganisatie, maar is sinds vrijdag zelf onderwerp van discussie. Toen naar buiten kwam dat werknemers mogelijk betrokken zijn geweest bij de Hamas-aanval van 7 oktober, schortten meerdere landen hun betalingen op. Vier vragen.
1. Wat doet UNRWA?
UNRWA, kort voor United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East, is de hulporganisatie van de Verenigde Naties voor Palestijnse vluchtelingen. De organisatie biedt hulp aan miljoenen Palestijnen die in de decennia sinds de oprichting van Israël ontheemd zijn geraakt. De meeste UNRWA-kampen liggen niet in de Gazastrook, maar in Libanon, Syrië, Jordanië en op de Westelijke Jordaanoever. Het grootste deel van de dertigduizend medewerkers is zelf ook Palestijns.
Het geld van de vluchtelingenorganisatie valt uiteen in twee categorieën: structurele financiering en incidentele noodhulp of projecten. Van die eerste categorie gaat volgens UNRWA het meeste naar educatie van Palestijnse vluchtelingen. Voor de tweede categorie doet UNRWA oproepen, bijvoorbeeld na de aardbeving die Turkije en Syrië vorig jaar trof. De meeste grote donoren zijn westerse landen, maar onder meer Saoedi-Arabië, Qatar en Koeweit hebben in het verleden ook miljoenen gegeven.
2. Waarvan wordt UNRWA beschuldigd?
Op vrijdag kwam UNRWA zelf met een melding van „serieuze beschuldigingen” van Israël tegen medewerkers in Gaza. „De Israëlische autoriteiten hebben UNRWA informatie gegeven over de vermeende betrokkenheid van meerdere UNRWA-medewerkers bij de afschuwelijke aanvallen op Israël op 7 oktober”, zei commissaris-generaal Philippe Lazzarini in een verklaring.
De medewerkers zijn ontslagen, zei Lazzarini, die een onderzoek laat uitvoeren. „Alle UNRWA-medewerkers die betrokken waren bij terreurdaden zullen ter verantwoording worden geroepen, ook door middel van strafrechtelijke vervolging.” Veel is nog onduidelijk, met name om hoeveel medewerkers het gaat en wat hun vermeende betrokkenheid precies inhoudt. Israël heeft publiekelijk geen bewijs aangeleverd.
3. Hoe reageren overheden?
Een reeks landen heeft de financiering van UNRWA opgeschort. Tot nu toe gaat het om de Verenigde Staten, Italië, Australië, Canada, Finland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Demissionair minister Geoffrey van Leeuwen: „Deze beschuldigingen zijn te ernstig. We moeten nu eerst precies weten wat er uit het onderzoek komt en welke stappen de Verenigde Naties nemen.”
„Ik roep andere landen op om mee te doen”, reageerde Israel Katz, de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken. „UNRWA moet bij de wederopbouw van Gaza worden vervangen door organisaties die zich inzetten voor echte vrede en ontwikkeling.”
Vanuit de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) klonk een tegenovergestelde oproep. Secretaris-generaal Hussein al-Sheikh: „Met de voortdurende agressie tegen het Palestijnse volk is alle steun aan deze internationale organisatie nodig.”
4. Wat zijn de gevolgen?
De stopzettingen kunnen de onmogelijke opgave van UNRWA nog iets onmogelijker maken. Deze zomer sprak de organisatie al van een „kritiek geldtekort” na „tien jaar chronische onderfinanciering”. Tot dan toe had UNRWA voor 2023 ruim een half miljard dollar binnengekregen, een derde van wat dat jaar nodig zou zijn.
Dat was voor de Hamas-aanval van 7 oktober en de verwoestende tegenaanval die Israël daarop ontketende. In november zei UNRWA bijna een half miljard dollar extra nodig te hebben om de bevolking van Gaza hulp te bieden. Geld kwam binnen met tientallen miljoenen tegelijk, maar in Gaza is de nood alleen maar gegroeid. Hongersnood dreigt voor 40 procent van de inwoners, waarschuwde UNRWA eind december. Op het X-kanaal van de organisatie komen berichten binnen van schuilplaatsen die door Israëlische beschietingen worden geraakt.
Met name de geldstop van de VS kan op de langere termijn een probleem voor UNRWA zijn. In 2022 droeg dat land 344 miljoen dollar bij, veruit het meeste van alle landen.
