Voor het eerst in 25 jaar is zaterdag in Vlaanderen het politieke cordon sanitaire, de afspraak van middenpartijen om niet samen te werken met het radicaal-rechtse Vlaams Belang, doorbroken. In het dorpje Ranst, net buiten Antwerpen, treedt Vlaams Belang samen met andere lokale partijen toe tot het gemeentebestuur.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober behaalde Vlaams Belang drie van de vijfentwintig zetels in Ranst. In de stad Ninove behaalde de partij een absolute meerderheid.
„Historisch”, schreef Vlaams Belang-leider Tom Van Grieken zaterdagavond op X. „Exact tien jaar na mijn aantreden als voorzitter breken we officieel het ondemocratische cordon sanitaire. Gisteren Ninove, vandaag Ranst, morgen Vlaanderen!”
Bereidt Ranst, een gemeente van zo’n 20.000 inwoners, nu de weg voor regeringsdeelname van Vlaams Belang in Brussel?
‘Triest en zorgwekkend’
„Het is triest en zorgwekkend” dat Vlaams Belang toetreedt tot gemeentebesturen, en logisch dat „extreemrechts zijn trompet laat schallen”, vindt oud-politicus Jos Geysels (72). Maar het cordon staat nog wel overeind, vindt hij. Geysels, voorheen Kamerlid voor de progressieve partij Groen, was in 1989 een van de initiatiefnemers van het cordon sanitaire. De grote middenpartijen spraken toen met elkaar af om op geen enkel niveau in zee te gaan met Vlaams Belang, omdat die partij „grond- en mensenrechten” schendt.
Of het cordon nog staat, is afhankelijk van „hoe strikt je de afspraak interpreteert”, aldus politicoloog Laura Jacobs, die onderzoek deed naar Vlaams Belang.
Dat zit zo: in Ranst zijn twee lokale partijen, Pit en Vrij Ranst, er na de gemeenteraadsverkiezingen niet uitgekomen met de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA), een rechtse partij die in het Vlaamse parlement de grootste is. Om een meerderheid te vormen, gingen ze in zee met Vlaams Belang. Een aantal leden van Vrij Ranst en Pit zijn op nationaal niveau ook lid van de liberale partij Open Vld en de christen-democratische partij CD&V, die het cordon ondertekend hebben. Toen zaterdagavond bekend werd dat Pit en Vrij Ranst met VB in zee gaan, namen Open Vld en CD&V direct afstand van Vrij Ranst en Pit. Om dat kracht bij te zetten hebben ze hun leden bij de lokale partijen stante pede geroyeerd.
Lees ook
Ondanks tweehonderd lokale afdelingen lijkt besturen voor Vlaams Belang ver weg
Open Vld-voorzitter Eva De Bleeker benadrukte in een verklaring geen weet te hebben gehad van de plannen om met Vlaams Belang samen te werken. „Als Open Vld zijn we altijd duidelijk geweest over samenwerken met Vlaams Belang: niet met ons”, schreef ze in de verklaring. CD&V schreef: „We zullen nooit aanvaarden dat CD&V-leden samenwerken met het Vlaams Belang. Onze democratische principes en waarden zijn belangrijker dan enkele postjes.”
Geysels vindt dat een „kordate reactie” van de nationale partijen. „Enerzijds is de geest van het cordon wel doorbroken, maar daar zijn de nationale partijen niet verantwoordelijk voor. Dat is hoopgevend.”
Enerzijds is de geest van het cordon wel doorbroken, maar daar zijn de nationale partijen niet verantwoordelijk voor. Dat is hoopgevend
Ook politicoloog Jacobs vindt dat Open Vld en CD&V, door hun leden in Ranst te royeren, „herbevestigd hebben dat het cordon er is”.
Ze wijst er bovendien op dat de afdeling van Vlaams Belang in Ranst niet onder de nationale naam deelneemt aan de samenwerking: ze dopen de afdeling om tot Ons Ranst. „Dan komt het minder hard aan”, aldus Jacobs. Al heeft Vlaams Belang het akkoord wel onder de eigen naam ondertekend en trekt VB-leider Van Grieken de overwinning volledig naar zich toe.
„Er zijn grenzen aan het cordon”, aldus Jacobs. „Bijvoorbeeld in Ninhoven, waar Vlaams Belang een absolute meerderheid heeft gehaald.” Toch is dat „minder schokkend”, vindt de onderzoeker, omdat de middenpartijen daar niet samenwerken met VB.
Deur potdicht
Volgens Geysels peinzen de nationale partijen niet over een samenwerking met VB. „Die deur zit potdicht.” Geysels benadrukt dat de situatie niet vergelijkbaar is met, „om het in jullie context te zetten, de VVD die de deur openzet voor de PVV”. Ook Jacobs wijst erop dat de Belgische politiek flink is opgeschud door de verkiezingsoverwinning en daaropvolgende regeringsdeelname van de PVV in Nederland.
Na een geflopte samenwerking tussen 2010 en 2012 heeft oud-VVD-leider Mark Rutte regeren met de PVV categorisch uitgesloten. Volgens analisten heeft dat de PVV klein gehouden. Maar tijdens de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen van afgelopen november brak VVD-leider Dilan Yesilgöz met het beleid van haar voorganger: zij zette de deur open voor samenwerking, waarna de PVV tot ongekende hoogtes steeg in de peilingen. Dát willen Vlaamse politici voorkomen.
Vlaams Belang hoopt op een domino-effect, en dat is niet volledig uitgesloten
Maar politiek opportunisme ligt op de loer, aldus Jacobs. De komende weken worden Vlaamse gemeentebesturen geformeerd. „Vlaams Belang hoopt op een domino-effect, en dat is volledig niet uitgesloten”, ziet Jacobs. „Andere lokale partijen kunnen uit politiek opportunisme met Vlaams Belang samenwerken, bijvoorbeeld als ze weinig alternatieve coalitie-opties hebben en anders met veel partijen moeten samenwerken. Of als ze in Vlaams Belang een gewillige partner zien.” Toch denkt Jacobs dat samenwerken met Vlaams Belang „geen algemeen fenomeen” gaat zijn. Maar dat de stap kleiner is geworden, staat vast.
En wat betekent dit voor Ranst zelf? Pit, Vrij Ranst en het pas omgedoopte ‘Ons Ranst’ gaan samen optrekken tegen de verstedelijking van het dorp, is de afspraak. „Ik denk dat dit heel erg gaat zijn voor Ranst”, zegt afzwaaiend burgemeester Johan De Ryck (N-VA) tegen de Vlaamse krant De Standaard. „Hier is sprake van postjespakkerij en het beleid komt pas op de tweede plaats. Ik vrees dat er nu heel veel deuren dicht zullen gaan voor Ranst.”
Zijn opvolger, Bart Goris van Pit, staat er hoopvol in. „Bij Vlaams Belang vonden we wel een constructieve houding en overeenkomsten met ons programma.” Dat hij politieke normen heeft overschreden door met Vlaams Belang in zee te gaan, erkent hij. Maar: „Het belang van ons dorp heeft doorgewogen. Hier in Ranst moeten we vooral bezig zijn met onze eigen gemeente.”
