Videokunstenaar Bill Viola (73) was een meester van het dramatische gebaar

Posted on July 13, 2024 by admin

Wanneer je in een museum een groot en donker videokunstwerk ontdekt waarop een theatrale scène zich vertraagd afspeelt, is de kans groot dat het een werk is van Bill Viola. Vrijdag overleed de 73-jarige videokunstenaar, die de meester was van het dramatische gebaar.

Zijn carrière begon in de jaren zeventig en vooral vanaf de jaren negentig leek het of zijn werk overal te zien was. Dat had er onder meer te maken dat hij in 1995 de VS vertegenwoordigde op de Biënnale van Venetië. Een van de werken die hij er toonde was The Greeting, later aangekocht door Museum De Pont in Tilburg voor de vaste opstelling. Het monumentale videowerk toont de ontmoeting van drie vrouwen, geïnspireerd op de Visitatie van Maria en Elisabeth, zoals eeuwen eerder geschilderd door Jacopo da Pontormo (1494-1557). Op de manier dat Viola altijd een beslissend moment laat zien – bijvoorbeeld een plons in het water – is dat hier een moment van vreugde, intimiteit, toenadering dat hij eindeloos vertraagde, inclusief wapperende gewaden die zachtjes om hen heen deinen.

‘Rembrandt van de videokunst’

Het illustreert hoe Viola twee uitersten samenbracht: destijds moeilijk geachte videokunst en de leesbaarder oude schilderkunst. Het was in 1970 dat hij voor het eerst een videocamera beetpakte, een exemplaar dat toen nog lomp was, zwart-wit, met weinig finesses. Maar hij viel er meteen voor.

Videokunst begon in die tijd met pioniers als Nam June Paik en Bruce Nauman. Vaak was het meer experiment dan videokunst en vooral geliefd bij een klein publiek. Viola wilde een breder publiek aanspreken met zijn tableaux vivants, alsof een schilder tijdens de Barok een videocamera op zak had. Fans noemen hem wel de Rembrandt van de videokunst, toch is hij ook bekritiseerd om zijn hang naar spektakel. Bij de duotentoonstelling met Michelangelo in Londen begin 2019, waren de media verdeeld. Sommigen vonden de vergelijking curieus maar wel te doen, anderen waren van mening dat Viola er veel te bombastisch was.

De jaren negentig waren een doorbraak maar waren ook op een andere manier bepalend, zijn werk werd persoonlijker. In The Nantes Triptych uit 1992 gebruikte hij filmbeelden van zijn stervende moeder. Een jaar eerder was ze overleden. Deze beelden plaatste hij naast die van een bevalling, resulterend in een film over dood, geboorte en de fragiliteit van het leven.

Still uit Bill Viola, The Nantes Triptych, 1996-98.

Zelf was Viola veertig jaar eerder, op 25 januari 1951, in New York geboren. Als peuter kon hij al aardig tekenen maar toen hij volwassen werd, vond zijn vader het geen goed idee als hij naar een kunstacademie zou gaan, liever een universiteit. Later zei hij zijn vader dankbaar te zijn, want op de Syracuse University leerde hij om te gaan met de nieuwe elektronica en technologie, wat hem de weg zou wijzen naar videokunst.

In 1973 studeerde hij er af, en kreeg baantjes als videotechnicus bij een museum en experimentele videowerkplaatsen. Daarvoor woonde hij een tijd in Florence, reisde rond, maakte in New York werk dat op tv werd uitgezonden. In 1977 werd hij uitgenodigd om zijn video’s te vertonen in Melbourne, Australië, door regisseur Kira Perov. In 1980 trouwden ze. De rest van hun leven bleven ze samen werken en reizen. Het leverde al met al een zeer internationale carrière op. Viola ontving verschillende prijzen en eredoctoraten, werkte ook in opera, had grote museale tentoonstellingen zoals een retrospectief in 2017 langs musea in Hamburg, Bilbao en Florence.

Still uit: Bill Viola, **Martyrs (Earth, Air, Fire, Water)**, 2014

Bij sommige videokunst heb je het gevoel dat de makers solliciteren naar een baan in de filmindustrie. Viola heeft dat altijd tegengesproken: het ging hem om beeldende kunst, al hoeft dat niet per se in een kunstmuseum getoond te worden. In 2014 maakte hij een veel geroemd videowerk, Martyrs, voor de St. Paul’s Cathedral in Londen, een vierluik waarop drie mannen en een vrouw worden geteisterd door de vier elementen vuur, water, lucht en aarde. Ondanks de stormen van lucht of water blijven de martelaren standvastig, en Viola koos gewone mensen opdat toeschouwers er iets van zichzelf in kunnen herkennen.

In 2016 werd dit werk in de kathedraal aangevuld met Mary, een video waarop Maria haar dode zoon draagt. Met deze beeltenissen van lijden hoopte Viola dat zijn werk niet alleen hedendaagse kunst is, maar ook bruikbaar voor traditionele contemplatie en devotie.

Bill Viola’s film ‘Mary’ in St Paul’s Cathedral in Londen.

Expres niet zoals Charles Dickens het bedoelde, maar wel vrolijk en lekker suikerzoet

admin
November 24, 2024
0

Zul je net zien: Kerst staat voor de deur – een afschuwelijke feestdag voor afschuwelijke mensen – en dan klieft je domme zusje ook nog eens haar hoofd in tweeën op de rand van haar badkuip. Het overkomt Carola (Nandi van Beurden), eigenaar van Carola’s Christmas Shop, voorheen Carels Christmas Shop. Rechtstreeks naar de hemel kan zusje Christel (Suzan Seegers) niet: ze moet zich eerst nog een laatste keer tegen Carola aan bemoeien.

Op Kerstavond meldt Christels spook zich daarom bij haar grote zus in huis om daar te verkondigen dat Carola bezocht zal worden door drie geesten. Die ervaring zal haar ervan moeten overtuigen haar leven te beteren. Daar zal wel een hoop overtuigingskracht voor nodig zijn, want Carola lijkt niet meteen onder de indruk van Christels spookverschijning. Al zal ze haar zusje (tevens haar werknemer) wel missen in de winkel. Carola: „Niemand maakt zo’n goede cappuccino als jij.”

In kerstmusical A XXXmas Carola is Carola een botte, gierige, ijskoude zakenvrouw met een hekel aan Kerst. Dat maakt haar de vrouwelijke tegenhanger van Ebenezer Scrooge, de hoofdpersoon van Charles Dickens’ A Christmas Carol, het verhaal waar A XXXmas Carola op is geïnspireerd. Wel kreeg de musical de ondertitel Precies zoals Dickens het nooit bedoeld heeft mee, dus verwacht geen adaptatie die al te loyaal blijft aan het bronmateriaal.

Sterrencast

Wat je wél van A XXXmas Carola kunt verwachten is een vijfkoppige sterrencast (naast Van Beurden en Seegers zijn ook Jeremy Baker, Thomas Cammaert en Luuk Haaze van de partij) die uitblinkt in vrolijke, meerstemmige nummers, waaronder veel bewerkingen van bekende kerstliedjes. Zowel de nummers als de grapjes volgen elkaar in rap tempo op in het script van Allard Blom. In de eerste scènes is het wel even wennen aan de dik aangezette humor, met een hoofdpersoon die veel weg heeft van een snauwerige Disneyfilm-slechterik. Carola lijkt zelfs te zijn vormgegeven als Cruella de Vil, geheel in het zwart-wit, terwijl de overige personages zich hullen in rood-groene sjaals en truien.

Naarmate Carola’s voorgeschiedenis wordt onthuld, wordt het personage minder eendimensionaal. Dat wil niet zeggen dat A XXXmas Carola een bijzonder gelaagd geheel is – qua plot en sentimentaliteitsgehalte komt het verhaal vrij dicht in de buurt van de Hallmark-films die deze maanden iedere avond op ‘Christmas Channel’ RTL8 te zien zijn. Al Carola’s herinneringen, trauma’s en dromen draaien om mannen. Maar op vrijwel alle andere vlakken dan het plot is de musical origineel en creatief; van de bij vlagen harde humor tot de catchy liedteksten. Ook naar de muziek van Sam Verhoeven kun je blijven luisteren. Vooral de kerstrevue, een jaarlijkse traditie van Carola’s vader, zit zo goed in elkaar dat het jammer is dat hij maar een paar minuten duurt. Het decor – dat bestaat uit huisjes op kniehoogte die regelmatig van plaats wisselen of eventjes in de lucht zweven – zorgt intussen voor een sprookjesachtige sfeer.

Het maakt dat je je gewillig overgeeft aan het suikerzoete einde waar A XXXmas Carola onvermijdelijk op afstevent. Zo’n suikerzoet einde is ook best lekker. Af en toe. Met Kerst, bijvoorbeeld.

Rijke landen spelen op de klimaattop in Bakoe hoog spel, en verliezen

admin
November 24, 2024
0

Na een chaotische zaterdag waarop conferentievoorzitter Azerbeidzjan langzaam de greep op de onderhandelingen verloor, is er op de klimaattop in Bakoe, in de nacht naar zondag toch nog een akkoord bereikt. Rijke landen zijn bereid in 2035 „ten minste een bedrag van 300 miljard dollar per jaar” beschikbaar te stellen voor klimaatbeleid in ontwikkelingslanden. Dat is het drievoudige van wat er nu jaarlijks wordt betaald. Het is het compromis waartoe de rijke landen nog net bereid waren, en dat voor de arme landen nog net niet voelde als een totale mislukking.

De onderhandelingen over de hoogte van dit bedrag kwamen uiteindelijk pas vrijdagmiddag om 16.00 uur, twee uur voor het formele einde van de top, op gang. Toen kwam de voorzitter met een serieuze onderhandelingstekst over klimaatfinanciering, hét onderwerp van deze 29ste klimaatconferentie (COP29).

Twaalf dagen lang deden allerlei ontwerpteksten de ronde, maar die waren voor niemand erg geloofwaardig. De rijke, geïndustrialiseerde landen hielden, tot frustratie van de ontwikkelingslanden, hun financiële kaarten stevig tegen de borst.

1.300 en 250 miljard dollar

Vrijdagmiddag stonden er dan toch concrete bedragen voor hulp aan arme landen in de ontwerptekst. Twee, om precies te zijn. Het hoofdstuk over het financieringsdoel begon met een bedrag van 1.300 miljard dollar per jaar vanaf 2035. Dit is wat ontwikkelingslanden volgens de meeste experts over tien jaar ongeveer nodig hebben voor hun klimaatbeleid. In de tekst worden alle landen opgeroepen ervoor te zorgen dat dit geld beschikbaar komt. Zo’n vrijblijvende ‘oproep’ aan iedereen betekent in VN-taal zoiets als: dat gaat niet gebeuren.

De volgende paragraaf was daarom veel belangrijker. Hier was sprake van een „besluit”: in 2035 zal jaarlijks 250 miljard dollar beschikbaar komen voor klimaatactie in ontwikkelingslanden. In een bijzin staat dat rijke landen daarbij het voortouw nemen. Het geld mag overal vandaan komen, uit publieke of private middelen, via bilaterale of multilaterale afspraken, in de vorm van leningen, met hulp van ontwikkelingsbanken of uit „alternatieve bronnen”.

Volgens de Panamese hoofdonderhandelaar leek het wel of ‘de ontwikkelde wereld wil dat de planeet verbrandt’

Ontwikkelingslanden vonden die 250 miljard „een belediging” en onacceptabel, zij eisten ten minste 500 miljard per jaar. Volgens de Panamese hoofdonderhandelaar leek het wel of „de ontwikkelde wereld wil dat de planeet verbrandt”. Ook de vele westerse klimaatactiegroepen die zoals altijd op klimaattoppen in groten getale aanwezig zijn, spraken er schande van. Met aftrek van de inflatie was dit nauwelijks meer (en misschien zelfs minder) dan de 100 miljard die arme landen nu jaarlijks ontvangen. Terwijl al lang duidelijk is dat de schadelijke gevolgen van klimaatverandering alleen maar toenemen en dat vooral ontwikkelingslanden daar de dupe van zijn.

Riskante strategie

Rijke landen hadden een riskante strategie gekozen door pas zo laat in de onderhandelingen met een geldbedrag te komen. Hun argument was steeds dat het noemen daarvan de aandacht zou afleiden van thema’s die voor hen juist heel belangrijk waren. Zij wilden eerst meer duidelijkheid over de ‘architectuur’ van de mondiale klimaatfinanciering, er moest meer transparantie komen over de hoogte van de bedragen. En hun belangrijkste punt: wie gaan er allemaal bijdragen. Formeel gelden bijvoorbeeld China, olielanden als Saoedi-Arabië en de Emiraten, en andere opkomende economieën in de mondiale klimaatdiscussie nog steeds als ontwikkelingslanden (op basis van de situatie in 1992, toen het klimaatverdrag werd gesloten), maar iedereen beseft dat ze dat stadium al lang zijn ontgroeid.

Activisten in Bakoe liggen naast nepbankbiljetten.

Verder wilden de rijke landen dat er een begin zou worden gemaakt met de invulling van wat op de vorige klimaattop in Dubai als een grote doorbraak werd beschouwd, namelijk het „op een rechtvaardige, ordelijke en billijke manier afstand nemen [transitioning away] van fossiele brandstoffen in energiesystemen”.

De rijke landen speelden daarmee hoog spel, maar hebben uiteindelijk verloren. In het akkoord staat slechts dat de rijkere ‘ontwikkelingslanden’ worden uitgenodigd om bij te dragen aan de hulp, zonder bedragen en zonder verplichting. En met de nadrukkelijke toevoeging dat dit geen invloed heeft op hun „ontwikkeling of de status van ontvanger”. Formeel blijven China en de anderen daarmee een ontwikkelingsland en eventueel zelfs een ontvanger van hulp – al zal dat laatste in de praktijk waarschijnlijk niet zo gauw meer gebeuren.

Nieuw bod van de rijke landen

Blijft over: de hoogte van de financiering. In de loop van zaterdagavond probeerden de rijke landen de onderhandelingen te redden met een bod van 300 miljard dollar. Maar ook dat ging de meeste ontwikkelingslanden lang niet ver genoeg. De kans dat de top zou mislukken werd met het uur groter. Totdat diep in de nacht een sleutelwoord de oplossing bracht: in 2035 moet ten minste 300 miljard dollar beschikbaar zijn. Zo wordt ruimte gecreëerd voor onderhandelingen in de komende jaren om het bedrag te verhogen, misschien zelfs in de richting van de 1.300 miljard die experts nodig achten om ook ontwikkelingslanden een uitweg te bieden uit het gebruik van fossiele energie en minder kwetsbaar te maken voor de steeds ernstiger gevolgen van klimaatverandering.

Noodopvang asielzoekers buiten Ter Apel kost miljoenen

admin
November 24, 2024
0

De noodopvangplekken die het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) moet regelen om het aanmeldcentrum in Ter Apel te ontlasten, kosten het asielorgaan miljoenen euro’s. Sinds december 2023 hebben er zestigduizend overnachtingen in een noodopvang plaatsgevonden. Dat meldt persbureau ANP zondag op basis van cijfers van het COA.

Dagelijks worden gemiddeld 181 asielzoekers van Ter Apel naar andere locaties gebracht om daar te kunnen slapen en zo het opvangcentrum te ontlasten. Deze asielzoekers worden met bussen heen en weer gebracht tussen het aanmeldcentrum in Groningen en de nachtelijke noodopvanglocaties. Paula Lambeck, regiomanager bij het COA, zegt tegen het ANP dat „mensen uitgeput raken door het op-en-neergereis”. De burgemeester van Westerwolde, waar Ter Apel toe behoort, spreekt van een „dramatische” situatie. De omstandigheden zijn volgens Lambeck „niet menswaardig”.

Een noodopvang, zoals die in Beilen, kost 18.500 euro per nacht als daar tweehonderd mensen overnachten, vertelt Lambeck aan het ANP. Bij elkaar opgeteld lopen de kosten voor deze noodopvanglocaties in de miljoenen. De opvang van asielzoekers wordt bekostigd uit de begroting van het ministerie van Asiel en Migratie en het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Limiet

In het opvangcentrum in Ter Apel mogen niet meer dan tweeduizend asielzoekers aanwezig zijn. Elke dag dat het COA dit maximum overschrijdt, moet het een dwangsom betalen van 50.000 euro. Die regel is op 13 november ingegaan. Om die reden worden noodopvanglocaties ingezet. Maar zelfs die bieden niet altijd voldoende slaapplekken: zo is onlangs een tijdelijke opvangplek voor 1.200 personen in Biddinghuizen – op het evenemententerrein van pretpark Walibi – geopend. Dat is verder weg van Ter Apel dan de noodopvanglocaties in bijvoorbeeld Zuidwolde of Beilen.

Minister Faber (PVV, Asiel en Migratie) herhaalt in een reactie dat ze het vooral als haar taak ziet de instroom te verlagen. De minister is tegenstander van de spreidingswet, die begin dit jaar juist werd ingevoerd om de ongelijke verdeling van asielzoekers in het land op te lossen: Ter Apel zit overvol omdat de doorstroom naar andere plekken lastig is.