Verzet tegen de komst van een erotisch centrum: ‘Moet mijn dochter opgroeien naast het grootste bordeel van Europa’

Femke Halsema is het zat. „Dat uitlachen en erdoorheen schreeuwen is echt een beetje vervelend. Ik probeer serieus antwoord te geven op jullie vragen!”

Anderhalf uur staat de burgemeester nu voor een zaal met bewoners uit Amsterdam-Zuid, in congrescentrum RAI. De sfeer is gespannen, op het vijandige af. De bewoners die op deze bijeenkomst zijn afgekomen – hoogopgeleid, welbespraakt en bijzonder overtuigd van hun eigen gelijk – zijn het allemaal met elkaar eens: de komst van een ‘erotisch centrum’, verderop langs de ring A10, is een slecht idee. Een héél slecht idee.

„Ik ben hier met mijn dochter van elf”, zegt een vrouw. „Moet zij straks opgroeien naast het grootste bordeel van Europa?”

„Omdat jullie falen met handhaving in de binnenstad”, roept een man, „leggen jullie het probleem op het bordje van de bewoners van Zuid!”

„Uw houding is beledigend!”, gilt een vrouw.

Halsema probeert er het beste van te maken. Ze benadrukt dat ze de zorgen van de bewoners begrijpt en tracht in haar ogen onjuiste aannames te weerspreken. „Waar sekswerkers zijn, lopen kinderen geen gevaar”, zegt ze tegen de vrouw met de dochter. En tegen een man: „Zuid is een van de meest weerbare stadsdelen van Amsterdam.” Maar telkens stuiten haar woorden op hoongelach en gejoel.

„Naïef!”

„Boehoe! Luister naar de burger!”

„Hand-ha-ving! Hand-ha-ving!”

Als Halsema een bewoner wil antwoorden die net een lange monoloog heeft afgestoken, valt hij haar in de rede: „Ho, ík ben aan het woord nu.”

Grote ambities

Het erotisch centrum is één van de grote ambities van Femke Halsema, komende zomer vijf jaar burgemeester van Amsterdam. Al vrij snel na haar aantreden concludeerde ze dat delen van de Amsterdamse binnenstad, met name de Wallen, onleefbaar zijn geworden door het massatoerisme. Een eindeloze sliert dronken mannen, vooral Britten, zwalkt avond aan avond door het Red Light District, schreeuwend, kotsend en sekswerkers uitlachend. Een „onhoudbare situatie”, aldus Halsema. „Het historische centrum is volledig aan het verloederen.”

Om het tij te keren is ze met een radicaal voorstel gekomen: verplaats een deel van de raambordelen van de Wallen naar een gebouw buiten het centrum. Zo kunnen de prostituees veiliger hun werk doen en wordt de binnenstad minder aantrekkelijk voor vrijgezellenfeesten en kroegentochten. In het erotisch centrum komen honderd prostitutieramen, alsmede horeca, erotisch entertainment, een theater en ‘voorlichting’. Een plek, aldus Halsema, „waar seksualiteit, erotiek, diversiteit en inclusiviteit wordt verwelkomd en gevierd”. Verwacht aantal bezoekers: anderhalf miljoen per jaar.

Voor dit prestigeproject zijn cruciale maanden aangebroken. Een ander ingrijpend plan van Halsema tegen de uitwassen van het massatoerisme, een verbod op buitenlandse blowers in Amsterdamse coffeeshops, is vorig jaar gesneuveld: de gemeenteraad is tegen. Er komen wel kleinere maatregelen, zoals een blowverbod op straat en aangescherpte openingstijden van de raambordelen. Ook ging afgelopen week een digitale ‘stay away’-campagne gericht op Britse zuip- en drugstoeristen van start. Maar wil Halsema haar ambitie om de binnenstad „terug te geven” aan de bewoners écht waarmaken, dan is het erotisch centrum haar laatste grote kans.

Vorige maand heeft de burgemeester drie voorkeurslocaties vastgesteld voor het erotisch centrum: twee aan de Zuidas, bij een afrit van de A10, en eentje op het NDSM-terrein, een culturele broedplaats aan het IJ in Amsterdam-Noord. Eind dit jaar wil Halsema samen met de gemeenteraad een definitieve plek aanwijzen. Maar er is fel verzet, zo bleek deze week tijdens bijeenkomsten in de twee stadsdelen. De bewoners zien helemaal niets in de komst van zo’n ‘megabordeel’.

Ronduit onbeschoft

Hóé de bedenkingen geuit worden, verschilt per stadsdeel. Op de bijeenkomst in het welvarende Zuid doen de bewoners dat op een hautaine, soms ronduit onbeschofte toon („Ik wacht even tot de burgemeester me aankijkt.”). In het gemengde, armere Noord zijn ze beleefder en meer rechttoe-rechtaan.

Toch komen de zorgen in beide stadsdelen op hetzelfde neer. Het erotisch centrum, zo denken de bewoners, wordt net als de Wallen een magneet voor feesttoeristen, drugsdealers en mensenhandelaren – en dus een bron van overlast en een gevaar voor kwetsbare jongeren. „We hebben hier één ziekenhuis en één politiebureau dat om elf uur ’s avonds sluit”, zegt een bewoonster van Amsterdam-Noord die in haar groene joggingpak op een stoel is gaan staan. „Denkt u dat wij zo’n erotisch centrum aankunnen?”

Op de avonden probeert Halsema de angst te weerleggen. Sekswerkers trekken geen criminaliteit aan, zegt ze, het is de omgeving van de Wallen die dat doet, met z’n coffeeshops, sekstheaters en drommen mensen. Er zijn, bezweert ze, geen aanwijzingen dat de dealers en feesttoeristen in groten getale naar het erotisch centrum zullen komen. Het wordt een „gesloten pand”, met strenge handhaving, „dat aan de buitenkant niet hoeft te verraden wat zich binnen afspeelt”.

De reactie van de zaal? Een bulderende lach. „Ik kan blijven herhalen dat er geen dronken Britten zullen komen”, zegt Halsema aan het einde van de bijeenkomst in Noord, een tikje mismoedig. „U gelooft me gewoon niet.”

Ongewisse afloop

Natuurlijk, tegenstanders zetten altijd de toon op dit soort bijeenkomsten. Maar duidelijk is ook dat Halsema een moeilijk te verkopen verhaal heeft. Het erotisch centrum is namelijk een experiment, al neemt de burgemeester dat woord vanzelfsprekend niet in de mond. Ze heeft onderzoek laten doen naar de ‘sociaal-maatschappelijke impact’ op de beoogde buurten en – door de politie – naar de gevolgen voor openbare orde en veiligheid. Maar hoe de komst van een erotisch centrum precies gaat uitpakken? Dat weet niemand.

Moet mijn dochter straks opgroeien naast het grootste bordeel van Europa?

Bewoonster van Amsterdam-Zuid

De stad Keulen heeft al sinds de jaren zeventig een ‘erotisch vermaakscentrum’ met 126 peeskamers, maar dat is een stuk soberder dan Halsema’s plannen en volgens haar „niet het juiste voorbeeld”. De laatste jaren wordt het geplaagd door leegstand en tegenvallende bezoekersaantallen.

Liever verwijst de burgemeester naar Villa Tinto, een modern, schoon complex met 51 ramen in Antwerpen – maar dat is dan weer kleiner dan wat in Amsterdam moet verrijzen. Nee, een internationaal voorbeeld „is niet makkelijk te vinden”, moet Halsema toegeven in Noord.

Wat het plan ook ongewis maakt, is het businessmodel. Halsema wil niet dat het erotisch centrum een ‘gemeentebordeel’ wordt: de exploitatie zal in handen zijn van ‘de markt’ – meerdere ondernemers hebben volgens haar interesse getoond. Maar, zo zeggen de tegenstanders, hebben deze marktpartijen niet heel andere belangen dan de gemeente? „Die reisbureautjes voor vrijgezellenfeesten die nu de Wallen aanprijzen, gaan straks de NDSM aanprijzen”, zegt een bewoonster in Noord.

Halsema’s antwoord op dit bezwaar: het erotisch centrum moet „een heel andere sfeer” gaan ademen dan de Wallen, met hun seksshops en ranzige toeristenhoreca. Ze hoopt dat de culturele sector en de queer-gemeenschap zich aan het initiatief zullen verbinden. Het erotisch centrum, zo zegt ze, moet een plek worden „met klasse”.

De zaal moet hartelijk lachen.

Zwakste schakel

De zwakste schakel in het plan, volgens de tegenstanders, is dit: wie garandeert dat het erotisch centrum ook werkelijk het beoogde doel bereikt – het beteugelen van de gekte op de Wallen?

Vanaf het begin heeft Halsema de komst van het erotisch centrum gekoppeld aan een „drastische vermindering” van prostitutie in de binnenstad. Er zullen „evenredig” en „gelijktijdig” ramen moeten verdwijnen op de Wallen, zegt ze op de bijeenkomsten. De Amsterdamse politie, Halsema’s belangrijkste adviseur, gaat nog een stapje verder: in een intern memo wordt geadviseerd „de locaties voor sekswerk zoveel mogelijk te centraliseren”. Anders gezegd: álle prostitutie weg van de Wallen.

Maar hoe gaat Halsema de komende jaren ramen sluiten? Willen de eigenaren wel meewerken? En wie garandeert dat een Red Light District met minder sekswerkers ook minder feesttoeristen trekt? Op die vragen moet ze telkens het antwoord schuldig blijven. Sterker nog, ze benadrukt hoe ingewikkeld en kostbaar het uitkopen van exploitanten in het verleden is geweest – en toen was de gemeente ruimer bij kas dan nu.

Die onduidelijkheid, zo blijkt in de RAI en op het NDSM-terrein, voedt de argwaan van de bewoners: zit hun buurt straks niet opgescheept met een groot bordeel, terwijl op de Wallen alles business as usual blijft? „U moet wat aan de toeristen doen”, zegt een spreekster uit Noord. „Niet aan de sekswerkers!” Een staande ovatie is haar deel.

Goud geld

Niet alleen in Zuid en Noord, ook elders in Amsterdam broeit het verzet tegen het erotisch centrum. Ondernemers op de Wallen, die goud geld verdienen aan de feesttoeristen, willen niet af van hun verdienmodel. Een groep boze sekswerkers demonstreerde afgelopen donderdag bij het stadhuis tegen de plannen. En drie weken geleden kwam er ook oppositie vanuit een verrassende hoek: het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA), gevestigd aan de Zuidas op een paar honderd meter van de twee potentiële locaties, dreigde uit Nederland te vertrekken als sekswerkers zijn buren worden.

Politieke steun voor haar plan heeft Halsema vooralsnog wel. Het erotisch centrum belandde in het coalitieakkoord van het nieuwe college, een ruime meerderheid in de raad is vóór. Maar tijdens een vergadering afgelopen donderdag was duidelijk dat partijen schrikken van de onrust in de stadsdelen.

En Halsema zelf? Die hintte er tijdens de bijeenkomst in Noord voorzichtig op dat ze zich nog op andere gedachten kan laten brengen. „Als we voor de bouw de indruk krijgen dat we alleen toeristen hiernaartoe gaan lokken”, zei ze, „dan gaat het niet door.”