Met een druk op de knop zakt de rugleuning van de donkerkleurige tandartsstoel achterover. De patiënt – een man met zwart- en goudkleurige oorringen – oogt wat gespannen. Het kan een beetje pijn doen, zegt de tandarts.
„Niet schrikken hoor.”
Een lichte stuiptrekking volgt. De rotte verstandskies die maandenlang pijn gaf, is binnen een paar minuten losgewrikt. De man kan weer normaal eten. Alleen nog even zijn best doen om niet te roken tot de verdoving is uitgewerkt.
Dat was er weer één. Tijd om stil te staan is er niet: achter de deur zit de wachtkamer vol. De druk ligt hoog, de tijd is beperkt. „Is er iemand die afdrukken kan maken? Ik moet echt door”, klinkt het uit behandelkamer 2. Een ruimte verderop is de kaakchirurg nodig voor een extractie. Het is een komen en gaan van patiënten.
Zo gaat het de hele zaterdag bij Tandarts West in de Rotterdamse wijk Bospolder-Tussendijken. Een team van onder meer tandartsen, kaakchirurgen en mondhygiënisten helpt vandaag kosteloos mensen met acute gebitsklachten. Zo’n dertig patiënten worden er verwacht. De meesten zijn ondanks hun klachten al maanden of jaren niet meer bij de tandarts geweest.
Erger en erger
Op deze dag komen de problemen boven: kapotte voortanden, barstende kiespijn en verwaarloosde gebitten. Semra Genc (36), tandarts en voorzitter van de Rotterdamse Tandartsenvereniging, schrikt er al niet meer van. „Er is nog steeds een hele grote groep mensen die de tandarts niet kan betalen. Daardoor worden de problemen in hun mond eigenlijk alleen maar erger en erger.”
Bijna een derde van de mensen die zaterdag worden behandeld, is al langer dan drie jaar geen tandarts meer onder ogen gekomen. De redenen lopen uiteen van geldgebrek tot schaamte. 65 procent heeft gaatjes, bijna de helft loopt met afgebroken kiezen of tanden.
De verhalen zijn schrijnend. Een moeder van drie kinderen die niet genoeg geld had voor een wortelkanaalbehandeling en daarom meer pijnstillers slikte dan medisch verantwoord was. Een jonge vrouw die maandenlang niet normaal kon eten vanwege haar kies. Tijdens twee zwangerschappen is haar gebit verslechterd. „Ze hebben allemaal wel een rugzak”, zegt Genc. „En ze kennen vaak niet de wegen om geholpen te worden. Voor die groep is deze dag bedoeld.”
Logistieke operatie
Het is het vierde jaar op rij dat Stichting Anders initiatief neemt voor de Rotterdamse Tandartsdag. Dat er vraag is, blijkt wel uit het aantal aanmeldingen. In totaal gaven ruim zeshonderd mensen zich op middels een vragenformulier. Niet voor iedereen is plek – iets meer dan de helft van hen wordt vandaag geholpen, in vijftien tandartspraktijken verspeid over de stad. Kan de patiënt in de ene kliniek niet geholpen worden, wordt hij doorgestuurd naar de andere. Het is een enorme logistieke operatie.
Kaakchirurg Britt Pluijmers werkt normaal in het Ikazia Ziekenhuis op de zuidoever van de stad, maar is vandaag samen met onder meer een tandprotheticus en enkele studenten ingevlogen om te helpen. Ze ziet veel sociale problematiek. „Armoede, stress, verslaving. Er zijn mensen die niet het geld hebben om jaarlijks een controle te komen doen. Als het 25 euro kost, kies je misschien toch eerder ervoor om met je kind iets leuks te doen. Wat je dan ziet is dat mensen niet naar de controles komen.”
Sanne Donders
De gevolgen zijn groot. „Een gaatje wordt dan niet op tijd opgemerkt. Dat gaatje wordt erger, erger en erger. Zo erg dat je een ontsteking kunt krijgen aan je zenuw. Dan zou er eigenlijk een wortelkanaalbehandeling nodig zijn, maar dat is voor veel mensen te duur. Ik kom genoeg mensen tegen die zeggen: trek al mijn tanden er maar uit, want ik heb er geen geld voor. Dan zeg ik dat het niet de beste optie is, maar je wilt iemand wel helpen.”
Basispakket
Er moet iets veranderen – daar is iedereen het hier over eens. Sinds het zorgstelsel in 2006 op de schop ging, behoort mondzorg niet meer tot de verzekerde basiszorg. Volwassenen – kinderen krijgen wel gratis tandzorg – moeten of een aanvullende tandartsverzekering afsluiten of de tandarts zelf betalen.
Een meerderheid van de Tweede Kamer wil de tandarts terugbrengen in het basispakket. Toenmalig minister van Volksgezondheid(D66) Ernst Kuipers noemde dat in een Kamerdebat echter een „vrij grove maatregel met grote financiële gevolgen”. Opname in het basispakket is volgens hem bovendien geen garantie dat mensen wel naar de tandarts gaan: ook toen het ziekenfonds nog bestond gingen er volgens hem jaarlijks bijna een miljoen mensen niet naar de tandarts.
We proberen dit al een aantal jaar aan te kaarten, zegt Genc. „Maar niemand neemt echt verantwoordelijkheid om er daadwerkelijk iets mee te doen. Het baart mij zorgen dat iedereen naar elkaar blijft wijzen.” Dit, weet ze ook, is geen structurele oplossing. „We zijn nu echt aan het beunen om zoveel mogelijk mensen te helpen. Maar dat kun je niet elke dag doen.”
De groep mensen die zaterdag behandeld wordt, vormt het topje van de ijsberg, denkt Pluijmers. Meestal stapelen de problemen zich op. „Kinderen uit een wat lager sociaaleconomisch milieu hebben vaak geen beugel gehad. Als je tanden scheef staan, is het ook lastiger om het allemaal goed schoon te houden. Het hoopt zich allemaal op. Dat noem ik dus armoede.”
