N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Oekraïens graan De Turkse president Erdogan poogde president Poetin in Sotsji te overtuigen de graandeal nieuw leven in te blazen. Hij boekte nog geen resultaat, maar lijkt het ook nog niet op te geven.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104865763-bbbf50.jpg)
Grootschalige export van Oekraïens graan via de Zwarte Zee zit er op korte termijn nog niet in. Een poging van de Turkse president Erdogan om president Poetin te overtuigen afspraken over graantransporten na te komen, heeft niet direct tot resultaat geleid. Poetin wil eerst concessies zien van het Westen, voordat het tot een nieuwe graandeal kan komen.
President Erdogan, die zich graag profileert als bemiddelaar in Poetins oorlog tegen Oekraïne, was maandag naar Poetins buitenverblijf in Sotsji gevlogen om een internationale afspraak over het transport van Oekraïense tarwe en gerst vlot te trekken. Hoewel Poetin graag het gesprek aanging, gaf hij zich nog niet gewonnen.
De presidenten hadden na afloop elk een eigen lezing van de stand van zaken. Erdogan zei dat een nieuwe deal binnen handbereik was. „We geloven dat we op korte termijn tot een oplossing komen.” Hij onderstreepte dat Turkije, in samenwerking met de VN, een voorstel had gedaan dat aan de Russische bezwaren tegemoet komt. Poetin zei dat er geen deal komt als het Westen niet bereid is zijn eisen in te willigen.
Beide autoritaire leiders zijn al twee decennia aan de macht en hoewel de relatie tussen Rusland en Turkije een afwisseling van hoogtepunten en dieptepunten is, houden ze het gesprek gaande
De graandeal is een van de weinige diplomatieke resultaten in de oorlog tot nu toe. Ze was een verdienste van Erdogan en VN-chef António Guterres. Het zou voor beiden een opsteker zijn als de deal gered wordt. Poetin was nog niet van plan zijn gast die pluim op een presenteerblaadje aan te bieden, maar Erdogan wekte niet de indruk dat hij het al wil opgeven.
Eenzijdige opzegging
Oekraïne en Rusland zijn belangrijke leveranciers van landbouwproducten voor de wereldmarkt. Stagnatie van hun export leidt in arme Afrikaanse landen in sommige gevallen tot schaarste en hogere prijzen. Door de oorlog konden Oekraïense boeren hun producten niet meer exporteren via havens aan de Zwarte Zee, maar moesten hun toevlucht zoeken tot moeizamere routes over land en via de Donau. In de graandeal kwamen partijen overeen dat Oekraïense producten onder Turks toezicht weer over de Zwarte Zee naar de wereldmarkt konden.
Rusland zegde in juli van dit jaar eenzijdig die deal op. In 2022 waren, in een apart memorandum, ook afspraken gemaakt over de export van Russische landbouwproducten en kunstmest. Het Westen zou die export nu belemmeren, aldus Poetin. Het Westen heeft Rusland weliswaar gestraft met economische sancties, maar de export van Russische landbouwproducten en kunstmest naar de wereldmarkt valt daar niet onder. Rusland zegt dat financiële restricties, logistieke obstakels en problemen met betalingen en verzekeringen de export belemmeren. Zo werden Russische banken afgekoppeld van het internationale betalingssysteem Swift. Een optie is een voor de Russische landbouw belangrijke bank weer toe te laten tot dat systeem.
Gesprek gaat door
Erdogan heeft goede banden met het Westen, maar heeft tegelijk het oor van Poetin. De twee autoritaire leiders zijn al twee decennia aan de macht en hoewel de relatie tussen de twee landen een afwisseling van hoogtepunten en dieptepunten is, houden ze het gesprek gaande. Poetin was de eerste buitenlandse leider die Erdogan in de uren na de mislukte coup in 2016 openlijk steunde, maar ze stonden in conflicten in Syrië en Libië ook tegenover elkaar.
Turkije, een van de belangrijkste landen binnen de NAVO, hield in de afgelopen maanden voortdurend contact met Rusland. De handel tussen de twee landen nam toe en veel Russische producten bereiken via Turkije de wereldmarkt. Rusland, zei president Poetin bij het begin van de gesprekken, wil graag dat Turkije een draaischijf wordt voor de export van Russisch gas.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/liveblog/files/2023/07/web-2107buiodessa.jpg)
Ondanks die handelsrelatie is er genoeg frictie tussen de twee. Turkije levert wapens aan Oekraïne en liet vijf Oekraïense commandanten vertrekken uit Turkse gevangenschap. De militairen waren door Rusland gevangen genomen en aan Turkije overgedragen op voorwaarde dat ze daar zouden blijven tot het einde van de oorlog.
De Oekraïense graantransporten werden georganiseerd door een coördinatiecentrum in Istanbul. Bijna zestig procent van de export ging naar ontwikkelingslanden, een kwart van het totaal ging naar China. Rusland klaagde afgelopen zomer dat niet genoeg werd geëxporteerd naar arme landen.
In een poging in het gevlij te komen bij arme Afrikaanse landen die zich grote zorgen maken over beschikbaarheid van betaalbare landbouwproducten, beloofde Poetin in juli zes landen gratis graan. Die levering is aanstaande, zei hij gisteren. Ook staat een levering van 1,1 miljoen ton goedkoop graan op stapel, dat via Turkije in Afrika gedistribueerd kan worden. Voedsel is een belangrijk wapen geworden in de propaganda-oorlog.
