Verras mij niet

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Goed cadeau! Vergeet die originele cadeaus, mensen willen het liefst wat ze hadden gevraagd, blijkt uit onderzoek. „De gever wordt blij van het moment van geven, maar voor de ontvanger telt wat daarna komt.”


Illustratie Indra Bangaru

De kunst van het geven van het ultieme cadeau, dat ís helemaal geen kunst. Er hoeft niet eindeloos over gepiekerd te worden, er hoeft niet door winkels gestruind. Het ultieme cadeau geef je door simpelweg te vragen wat de ander hebben wil. Weinig romantisch, en creatief is het evenmin, maar het is toch zo. Monique Pollmann doet er onderzoek naar. Ze is universitair docent communicatiewetenschap aan de universiteit van Tilburg.

Tegelijk blijkt uit haar nieuwe studie over dit onderwerp, waarvan de onderzoeksresultaten nog gepubliceerd moeten worden, dat heel weinig mensen dat doen. Slechts 10 procent van de cadeaugevers vraagt de ander waar hij of zij blij mee zou zijn. De rest bedenkt het liever zelf.

Pollmann en haar Tilburgse collega’s vroegen de ruim tweehonderd deelnemers aan de studie: hoe leuk vond je het om een cadeau te krijgen waar je specifiek om had gevraagd? Antwoord: héél leuk. Maar daarna, in dezelfde vragenlijst, zeggen ze dat ze die strategie zélf niet gebruiken. „Mensen vinden het leuker om het zelf te bedenken”, zegt Pollmann. „Ze denken ook dat ze dan leuker overkomen. Dat ze creatiever worden gevonden en dat het lijkt alsof ze meer hun best hebben gedaan.”

Is dat ook zo? Vragen wat iemand zou willen krijgen werd inderdaad minder creatief gevonden, maar het werd niet gezien als een teken dat iemand meer of minder om hen zou geven. Er wordt veel geld verspild, zegt Pollmann, aan cadeaus die niet gewaardeerd worden. Ze wil nu graag uitzoeken hoe „we van het stigma afkomen dat vragen naar iemands wens een probleem is”.

Wat is een goed cadeau?

„Een goed cadeau is niet per se materieel. Uit ander onderzoek is gebleken dat mensen blijer worden van dingen doen dan van dingen hebben. Als ze een activiteit krijgen, beoordelen ze de relatie met de gever als sterker. Ze kijken er ook met meer blijdschap op terug dan op een materieel cadeau. Er zijn veel verschillen tussen wat de gever denkt dat een goed cadeau is en wat de ontvanger een goed cadeau vindt. Zo denkt de gever vaak dat geld geven niet leuk is, want het laat niet zien hoe creatief hij is en dat hij de ander goed kent. Terwijl de ontvanger het krijgen van geld veel hoger waardeert dan de gever inschat. Hetzelfde geldt voor een tweedehandscadeau. Mensen vinden het helemaal niet erg om iets tweedehands te krijgen, terwijl de norm toch nog vaak is dat dat niet hoort.”

De koppigheid van de mens blijkt ook uit het feit dat zelfs als er een verlanglijstje is, de gever zich daar vaak niet aan houdt. Dat is nog sterker bij mensen die elkaar goed kennen, zegt Pollmann.

Tweederde van de vrienden wijkt af van een verlanglijst. Omdat ze denken dat ze het beter weten of beter kunnen. Met als gevolg dat hun cadeau minder gewaardeerd wordt dan een cadeau dat op het lijstje stond.

Het verlangen om creatief te zijn is groot. Pollmann: „Het geven van een cadeau gaat verder dan het blij maken van de ontvanger. Het gaat meer om jouzelf dan om de ander. Mensen willen zichzelf goed voelen, ze worden blij van het moment van geven.” Het gaat dus niet (voldoende) om de verrassing van de ander, terwijl díe het ermee moet doen. „De gever heeft het moment van geven voor ogen, maar voor de ontvanger telt vooral wat daarna komt. De focus ligt anders.”

Waarom is het geven van een goed cadeau zo belangrijk?

„In de wetenschappelijke literatuur wordt gezegd dat een goed cadeau helpt om de waarde van de relatie te laten zien. Dat het een weerspiegeling is van: waar staan wij? Er is een studie gedaan waarin stellen ieder voor zich cadeaus moesten rangschikken op volgorde van hoe leuk ze het vonden. Daarna kregen ze een laag gerangschikt cadeau mee, waarvan werd gezegd dat hun partner dat voor ze had uitgekozen. Vervolgens moesten ze vragen beantwoorden als: in hoeverre lijken jullie op elkaar, en: ben je van plan om nog lang met deze persoon door te gaan in een relatie? Wie een laag gerangschikt cadeau had gekregen, was negatiever over de onderlinge overeenkomsten en over een gezamenlijke toekomst. Dus een slecht cadeau kan ook echt negatieve gevolgen hebben.”

Vrouwen denken dat ze beter zijn in het uitkiezen van een goed cadeau

Hoe verklaar je die negatieve gevolgen? Het is toch maar een cadeau?

„Mensen willen graag het gevoel hebben dat ze begrepen worden. En een slecht cadeau ondermijnt dat gevoel. Als je het gevoel hebt dat je goed begrepen wordt, of dat nu terecht is of niet, ben je blij met de relatie. Je wilt dat de ander jou goed ziet, goed kent. Een slecht cadeau kan worden geïnterpreteerd als een teken dat de relatie niet zo goed is.”

Dat legt een grote druk op de gever.

„Ja, zeker! En dus kun je het beste voor de veilige optie gaan: de ander even vragen wat hij of zij wil. Want je neemt een risico door het zelf te verzinnen. Mensen denken dat het dan meer waard is. Maar uit geen enkele studie is gebleken dat een verrassing beter is.”

Ook niet als het een briljante verrassing is?

„Dat is natuurlijk lastig te onderzoeken.”

Zijn er vaardigheden die bijdragen aan het kunnen uitkiezen van een goed cadeau?

„Er wordt vaak gedacht: je moet het perspectief kunnen nemen van een ander. Maar dat werkt alleen als de ander erg op je lijkt. Anders loop je tegen restricties aan, want je denkt altijd na over de ander vanuit je eigen waarneming. En je wéét niet hoe die ander denkt. Ook niet als je zelf denkt dat je je goed kunt inleven. En dat denken we vaak, want als we daarnaar vragen in onderzoeken, komen daar altijd heel hoge scores uit. Terwijl dat niet zo is.”

In een eerdere studie is gevonden dat er één persoonlijkheidskenmerk is dat een klein verschil maakt in het kunnen uitkiezen van een goed cadeau: sociale interesse. Mensen die op vragenlijsten invullen dat ze liever naar een feestje gaan dan naar de bieb. En liever dingen samen met anderen doen dan alleen. Mensen die aangeven dat ze sociale situaties gemakkelijk vinden. Pollmann: „Bovenal mensen die echt met de ander bezig zijn. Die vragen en actief luisteren in plaats van denken: ik weet het allemaal wel, want ik ben heel goed in mezelf inleven.” Verder heeft ze in een eerder onderzoek een klein verschil tussen mannen en vrouwen gevonden. Vrouwen kopen meer cadeaus dan mannen en vinden zelf dat ze beter zijn in het uitkiezen van een goed cadeau dan mannen. Dat is inderdaad, een beetje, het geval. Pollmann: „Misschien komt dat doordat ze meer ervaring hebben: dat je beter wordt als je het vaker doet. Maar dat weet ik niet zeker.”

Ter geruststelling: ook een zelf verzonnen cadeau wordt vaak „best oké beoordeeld”. Mensen zijn vaak blij met een cadeau, zegt Pollmann. „Het is natuurlijk altijd leuk om iets te krijgen. Maar het zou beter gaan als je het de ander vraagt. Ongeveer 10 procent van het budget dat aan cadeaus wordt besteed, is verspild geld.”

Zelf zegt ze altijd „heel expliciet” wat ze graag wil hebben. En ja, erkent ze, het geven van een cadeau wordt zo wél zakelijk en praktisch. „Maar als je je creativiteit wilt laten zien, kun je er altijd nog een briefje bij schrijven.”

Related Posts

Kookboekschrijver Meera Sodha: ‘Als je bij mij thuis komt eten, krijg je deze gerechten’

  • admin
  • November 14, 2024
  • 0

Na drie succesvolle kookboeken, Made in India, Puur India, Azië en een veganistische receptenrubriek in de Britse krant The Guardian verloor Meera Sodha het plezier in koken. Ze schrijft openhartig over die donkere periode in haar nieuwste boek Bij Meera aan tafel. „Ik heb heel lang in bed gelegen en maanden en maanden niet gekookt”, vertelt ze tijdens een videogesprek vanuit haar huis in Londen. De oorzaak noemt ze complex, maar de vele deadlines, een jonge baby en de coronapandemie hielpen niet. „Het was een opeenstapeling van alles in mijn leven waardoor ik mijn hoofd niet meer boven water kon houden en mijn weerstand volledig verdween.”

Het omslagpunt kwam toen ze zag dat haar man, die naast zijn baan alle zorg voor hun dochters en het huishouden op zich had genomen, brak. „Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging.”

Ze ging naar de keuken, pakte intuïtief wat ingrediënten, linzen, curryblad, citroengras en chilipepers, en maakte dahl. „Ik voelde een nieuwe energie in mijn vingertoppen, kon mijn longen voelen en weer ademhalen. Voor het eerst in lange tijd voelde koken anders, niet als een opgave.”

Ik was zo met mezelf bezig dat ik me niet had afgevraagd hoe het met hem ging

Sodha besefte toen dat dit was hoe ze wilde koken, eenvoudige gerechten voor haar man, dochters en zichzelf. En ze realiseerde zich hoe belangrijk ze de avondmaaltijd vindt. „Niet het ontbijt, niet de lunch, ik wilde alleen nog maar het avondeten maken.”

Het vermogen om een lekkere avondmaaltijd – de Engelse titel van haar boek is Dinner – op tafel te zetten noemt ze een ‘superkracht’. Ze kreeg weer plezier in koken; het voelde als een prestatie om iedere dag een maaltijd voor te bereiden en ’s avonds met haar gezin aan tafel te zitten. „Ik weet niet of dit voor iedereen geldt die mentaal door een diep dal is gegaan, maar ik was verdoofd, ik voelde niks meer. Door het klaarmaken van het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel.”

Bij moeder nog vlees

De recepten die ze in deze periode maakte vormden de basis van Bij Meera aan tafel. Ze noemt het haar meest persoonlijke boek. „Ik kookte altijd, maar het was nooit echt het soort eten waar ik van houd.” En dan aarzelt ze even. „Ik twijfel of ik dit woord moet gebruiken, maar het ging erom andere mensen te imponeren. Heel veel in deze wereld draait om indruk maken, waarom zou je anders nieuwe recepten verzinnen? Maar ik hou juist van eenvoudig eten. Als je bij mij thuis komt eten, krijg je de gerechten in dit boek.”

Door het avondeten voelde ik me geaard, ik had weer een doel

Die zijn allemaal vegetarisch. Alleen als ze bij haar moeder eet, eet ze nog weleens vlees. „Eten is niet alleen brandstof, maar ook nostalgie, plezier, geschiedenis en traditie, dus ik hou wat ruimte vrij voor mijn moeders kip curry of kip pilav, waar ik dol op ben.”

Sodha is de dochter van Indiase ouders uit Oeganda, die in 1972 het land moesten ontvluchten, omdat dictator Idi Amin de bevolking tegen de Indiase minderheid ophitste. „Ik heb geen plek om naar terug te gaan, ik kan niet naar het huis waar mijn ouders geboren zijn, de gemeenschap van toen is er niet meer. Daarom hou ik me vast aan de verhalen en de spullen die me verbinden met dat verleden.”

Ze staat op en komt terug met een houten lepel die haar dierbaar is, die ze van haar moeder kreeg en waar ze in haar boek over schrijft, net over als het koperen pannetje van haar oma en de beelden van de Hindoegoden Ganesha, Lakshmi en Annapurna in haar keuken. Ze staat weer op, pakt haar telefoon en laat ze zien. Ze is niet religieus, schrijft ze in haar boek, maar ‘door verbinding, traditie of rituelen’, geven ze haar ‘troost en het geluk dat ze nooit in haar eentje staat te koken’.

Haar ouders kwamen op het Engelse platteland van Lincolnshire terecht. „Wat mijn moeder aan mij heeft doorgegeven is dat koken je verbindt met tradities en in mijn geval was dat de Indiase Gujarati-keuken.” Gujarat is een deelstaat van India die aan Pakistan grenst.

De Indiase en Aziatische keuken zijn belangrijk voor Sodha, maar in Bij Meera aan tafel is de stijl veel uiteenlopender met invloeden uit bijvoorbeeld de Italiaanse en Egyptische keuken. De 120 recepten ademen de Londense diversiteit waar ze deel van uitmaakt. „Eten verandert met de omgeving en de mensen mee en dat omarm ik. Als ik iets van een andere cultuur gebruik, doe ik dat met respect en begrip voor de oorsprong, maar eten is ook een geweldig creatief medium.”

En eten is leuk, benadrukt ze. „Het moet leuk zijn. Hoewel de aanleiding voor dit boek verdrietig was, is het boek vrolijk geworden. Ik hou nu van mijn leven en als ik niet was ingestort, was ik zonder nadenken op oude voet door blijven gaan. Nu leef ik bewust en weet ik wat me gelukkig maakt.”

Dat zijn kleine dingen als zonlicht op haar gezicht, yogalessen, om drie uur klaar zijn met werken – en eenvoudige gerechten. „Ik heb aan dit boek echt met mijn hart en buik gewerkt. Wat ik er zo fijn aan vind is dat het me weer bij mezelf heeft gebracht.”


In de Westelijke Tuinsteden zouden functioneel ingerichte woningen leiden tot ‘een gelukkiger gezinsleven en een vitale samenleving’

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0
Foto Jordi Huisman

Een halve eeuw geleden geleden verdween de verzuiling stilletjes uit Nederland. Maar in Slotermeer, de oudste van de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam, zijn de restanten ervan nog zichtbaar. Daar staan in de Dobbebuurt ‘katholieke’ woningblokken van vijf verdiepingen tegenover ‘algemene’. De bewoners van de algemene, rechttoe-rechtaan-blokken moeten een trappetje op naar de entree van hun woningen. De katholieke blokken hebben daarentegen op de begane grond een soort kerkportalen als ingangen, met gemetselde bogen en eenvoudige tympanen. Boven de bogen zitten veelkleurige, half abstracte mozaïeken van de kunstenaar Theo Forrer. Met enige moeite vallen hierin onder meer ploegende boeren, zwoegende werklui en de hand van god te herkennen.

De door Nielsen Spruit en Van der Kuilen ontworpen algemene blokken zijn begin jaren vijftig gebouwd voor de algemene woningbouwvereniging Rochdale. De blokken die een katholieke woningbouwvereniging liet neerzetten zijn van Aat Evers en Geert Sarlemijn, twee traditionalistische architecten die omstreeks 1950 de cursus kerkelijke architectuur van pater-architect Dom Hans van der Laan volgden. Evers en Sarlemijn gaven hun bakstenen woondozen, waarvan enkele in de jaren tachtig helaas vaal wit zijn gestuct, niet alleen stichtelijke entrees maar ook natuurstenen lateien en vier dikke, bakstenen zuilen op de kopse kanten. Een naburig, ook door hen ontworpen blok met winkels en woningen heeft zelfs rijen witte zuilen met rare ionische kapitelen aan weerszijden van een boogvormige poort.

Foto Jordi Huisman

De stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, hoofd stadsontwikkeling in Amsterdam, zag de architectonische gevolgen van de verzuiling in Slotermeer met lede ogen aan. De hoofdontwerper van de Westelijke Tuinsteden hield niet van diversiteit. Het liefst had hij de enorme Amsterdamse uitbreidingswijken helemaal volgezet met radicaal modernistische architectuur. Van Eesteren en Sarlemijn en andere architecten die in Slotermeer hadden gebouwd vond Van Eesteren „kwalitatief op een laag peil” staan, schrijft Ineke Teijmant in het boekje De Dobbebuurt. Ze hadden er gezorgd voor een weerzinwekkende „kakofonie”, meende hij. De bewoners dachten hier anders over: zij vonden Slotermeer juist „gezellig gevarieerd”.

Foto Jordi Huisman

Goede smaak

Om de kloof tussen de smaak van Van Eesteren en die van de toekomstige bewoners van de Westelijke Tuinsteden te dichten, was in 1946 de stichting Goed Wonen opgericht. Uitgangspunt van Goed Wonen was dat smaak een kwestie van opvoeding is en de meeste Amsterdammers onopgevoed waren. „Slechts zelden treft men een interieur aan, waarin zuivere vormgeving, innerlijk evenwicht en harmonische kleurencombinatie ons het gevoel geven van werkelijke sfeer”, schreef de voorzitter van Goed Wonen (en Amsterdamse PvdA-wethouder van Volkshuisvesting) Jan Bommer in 1948 in het eerste nummer van het gelijknamige tijdschrift.

Om de lezers bij te brengen hoe ze hun interieurs konden zuiveren van zware balpootmeubelen en andere foute huisraad, schreef Goed Wonen niet alleen over „doelmatige” woninginrichting maar ook over kitsch en de vraag of massaproductie „een gevaar was voor onze persoonlijkheid”. Ook deed het tijdschrift de lezers een proefje aan de hand om vast te stellen of hun interieur ‘zuiver’ genoeg was: de melkflestest. De dikke, onelegante melkfles was „typerend voor onze tijd en voor de stand van onze natuur- en scheikunde” en past in elk „modern” interieur, zo legde de bedenker van de melkflestest uit. „Als u het beslist nodig vindt om de melk eerst over te gieten in een ‘mooi’ kannetje, dan is er ergens iets fout òf bij u òf bij uw interieur, want de fles is goed.”

Foto Jordi Huisman

In de jaren vijftig en zestig liet Goed Wonen twaalf modelwoningen inrichten in de Westelijke Tuinsteden. Wat de toekomstige tuinstedelingen daar toen zoal aantroffen, is te zien in de Van Eesteren Museumwoning, gevestigd in een woning in een algemeen blok in de Dobbebuurt. Hier staan de woon-, eet- en slaapkamer vol met huisraad die Goed Wonen had goedgekeurd, zoals de nog altijd populaire slaapbank van Mart Visser en een fauteuil van gebogen rotan. Aan de knalrode wand van de woonkamer hangen metalen wandrekken van het merk Pilastro, de keuken heeft een modulaire Bruynzeelkeuken van Piet Zwart en in de slaapkamer staan bedden van Auping met ‘hygiënische’ metalen spiraalbodems. Boven de eettafel hangt de beroemde en nog altijd geproduceerde PH 5-lamp van de Deense ontwerper Poul Henningsen.

De eerste modelwoning van de Westelijke Tuinsteden stond in Slotermeer en was in 1955 ingericht door Johan Niegeman, die in de jaren dertig in Stalins Sovjet-Unie had gewerkt. Daar werkte hij onder meer aan ‘sotsgorods’ als Magnitogorsk, nieuwe socialistische steden waar de Nieuwe Mens gestalte moest krijgen. De sotsgorods werden een faliekante mislukking en Niegeman moest in 1937, net als eerder de communistische architect Mart Stam, de Sovjet-Unie verlaten.

Foto Jordi Huisman

Betere mensen

Ook de Westelijke Tuinsteden waren bedoeld als een soort sotsgorods. Ontwerpers als Niegeman geloofden dat ‘zuiver’ ingerichte woningen betere mensen zouden maken van de bewoners. Mensen die zich omringen met melkflessen en andere ‘neutrale’ industrieel vervaardigde voorwerpen en meubels getuigen van een sterke persoonlijkheid, schreef Goed Wonen: „Zij hebben geen opvallende meubelen nodig in hun interieur om zichzelf tot recht te laten komen. Hoe eenvoudiger de meubelen, hoe beter de mens uitkomt.” Ook zouden functioneel ingerichte en hygiënische woningen leiden tot „een gelukkiger gezinsleven, een harmonieuze opvoeding van de kinderen en een vitale samenleving”.

De modelwoningen vielen lang niet bij alle bezoekers in de smaak. Velen vonden ze ‘kaal’ en ‘ongezellig’. En de degenen die er wel in iets zagen, konden de eenvoudige, maar desondanks dure huisraad meestal niet aanschaffen. Zo bleef het zuiver vormgegeven interieur alleen weggelegd voor een elite die ermee kon getuigen van hun goede smaak.

Museumwoning Van Eesteren. Freek Oxstraat 27, Amsterdam. Info: www.vaneesterenmuseum.nl/museumwoning

Foto Jordi Huisman


Column | De oppaskat van Jan

  • admin
  • November 13, 2024
  • 0

Mijn vriend Jan kwam bij ons eten. Van tevoren zei Willem: „Ik heb echt zin in vanavond. Jan gaat in ieder geval niet zo verschrikkelijk lopen jeremiëren over de toestanden in de wereld.” Daar verheugde ik me ook op, want ik kan er alleen tegen als ik zelf jeremieer.

Jan kwam bij het vallen van de avond binnen, een en al benen en glanzend kaal hoofd. Kaas klom als een kapucijnaapje tegen hem op, nestelde zich op zijn schoot en lispelde dat hij spaghetti carbonara wilde. Die kreeg hij, in een handomdraai door Jan bereid, maar vol en vet en bevredigend. De kaarsen brandden, er werd gegeten, buiten was het zacht novemberweer.

Jan woont in Leeuwarden, maar past in Amsterdam op een kat van achttien jaar oud, die allerlei medicijnen nodig heeft om door de dag te komen. Ik had weinig begrip voor de hele situatie. Een bejaarde kat in het licht van deze tijd vraagt te veel van iedereen, zeker op een avond als deze, die eindeloos moest duren. Ook heb ik mijn vader weleens een ongelukkig kuikentje, wiens hoofd verkeerd om aan zijn lijf zat, bij geboorte de nek om zien draaien. Toen zat het hoofd weer goed, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

De kinderen gingen slapen. Willem bracht ze naar boven, aan tafel werd het even stil. Ik begon maar weer eens over het lot van vrouwen over de hele wereld. „Het is de alsof de wapens in je handen van suiker zijn, in een heel stroperige zich eeuwig herhalende droom”, fluisterde Jan en daarna, schel: „We kunnen er helemaal niks aan doen, vergeet die linkse lente.” We deden de gordijnen dicht. Willem kwam naar beneden, we moesten het er toch nog iets langer over hebben, je komt er niet onderuit. Dus vroegen we ons af waarom er zoveel stemmen zich laven aan de steeds grotere chaos, hoe die stemmen iedereen nog verder opdrijven, de waanzin willen laten heersen, de hoofdstad vol geweld en zij, juichend achter hun schermpjes verontwaardiging fingerend. „Het is nu wachten op Gavrilo Princip, en ondertussen verdringen ze elkaar om hem te mogen zijn”, zei ik en was geheel niet ontevreden met mezelf.

Toen begon Jan nonchalant The Waste Land te citeren en daarmee keerden we terug naar onze eigen, voor velen onuitstaanbare, veiligheid van oude teksten, liedjes, luisterend, in stille bewondering. Drie sukkels aan een keukentafel, met een stapel boeken, Medea en Cavalleria Rusticana. Een grote troost, maar één die moeilijk te vinden is, en daarom in het dagelijkse leven steeds verder uit zicht leek te verdwijnen.

De kat moest haar pillen, Jan vertrok even plots als hij gekomen was. Wij zaten nog even. Ik dacht aan Antigone die haar broer wilde begraven tegen de wens van de staat in. Daarna dacht ik aan mijn vader, die weigerde onze dode hond aan de dierenarts af te geven en hem achter in de tuin onder een appelboom begroef.

De volgende dag fietste ik met Kaas en Cléo katerig door onze straat. Op de hoek stond een verwarde man naar duiven te trappen. „Rot op, tyfusbeesten” schreeuwde hij. Toen kreeg hij er eentje onder zijn laars en stond met zijn volle gewicht op het beestje. Ik fietste met kloppend hart door en dacht aan de oppaskat van Jan. Moge het lieve dier voor eeuwig leven.