Na dagen van onduidelijkheid en hertellingen in Pakistan is duidelijk dat de verkiezingen zijn gewonnen door onafhankelijke kandidaten gesteund door de partij van de afgezette ex-premier Imran Khan. Bijna honderd van hen werden in het parlement gekozen. Die verrassende uitslag werd dit weekend ontvangen als een glimp van ‘echte democratie’, het resultaat van een proteststem tegen een politiek systeem waarin de machtsverdeling streng wordt bewaakt door het leger.
Maar de vreugde was van korte duur. Inmiddels wordt duidelijk hoe dat systeem ook na de verkiezingen nog kan worden aangewend om de onverwachte winnaars van de macht te houden. De conservatieve oud-premier Nawaz Sharif moet een teleurstellende tweede plek aanvaarden, met 75 zetels voor zijn partij PML-N, maar zal naar alle waarschijnlijkheid wel Pakistans nieuwe regering gaan leiden.
Lees ook
Getrouwen van oud-premier Imran Khan stevenen in Pakistan verrassend af op winst
De verkiezingsuitslag staat nog niet volledig vast: maandag vonden in districten in het hele land nog hertellingen plaats. PTI, de populaire partij van Khan die na diens veroordeling en door zware repressie genoodzaakt was onafhankelijke kandidaten te steunen, uitte al op de avond van de verkiezingsdag beschuldigingen van stembusfraude. Op sociale media verschenen inderdaad beelden die dat staven: foto’s van formulieren met aangepaste totaalaantallen van stemmen, video’s waarop te zien was dat beambten elkaar te lijf gingen om de papieren in handen te krijgen.
In de zuidelijke stad Quetta hielden duizenden medestanders een algemene staking en blokkeerden belangrijke wegen, en ook elders in het land hielden aanhangers van Khan in het weekend en op maandag tientallen, vooral kleinschalige protesten. In de steden Rawalpindi en Lahore gebruikten agenten traangas en knuppels om de demonstranten uiteen te drijven. De veiligheidstroepen hadden al gezegd dat ze streng zouden optreden tegen „illegale bijeenkomsten”. Het partijbestuur van PTI – huiverig voor nieuw geweld tegen zijn achterban – riep weliswaar op tot protest tegen de vermeende fraude, maar niet tot demonstraties.
Coalitievorming
Ondertussen presenteerde Nawaz Sharif zich als de meest doortastende kandidaat. Maandag verklaarde zijn PML-N dat ze kon samenwerken met de derde partij, de Pakistaanse Volkspartij (PPP), die voorlopig 54 zetels krijgt. Die combinatie vormde ook de afgelopen anderhalf jaar, na de afzetting van Khan, het Pakistaanse kabinet.
„We hebben een verwachte uitkomst, na een verrassende weg afgelegd te hebben”, stelt politicoloog Umair Javed van de Lahore University of Management Sciences aan de telefoon. Sharif en zijn medestanders hebben misschien niet de meeste zetels gewonnen, de coalitievorming zal hem een stuk soepeler afgaan dan de aanhangers van zijn grote rivaal Khan.
Sharif benadrukt dat zijn PML-N de grootste partij is. De PTI voerde campagne om kiezers ‘door te verwijzen’ naar onafhankelijke kandidaten en is daar goed in geslaagd – maar is zelf zover ontmanteld, dat de PTI niet meer als partij geldt in het parlement. De onafhankelijken moeten nu kiezen of ze samen een nieuw verband vormen, zich massaal aansluiten bij een veel kleinere partij om die zo een ‘PTI-kleur’ te geven, of zich voegen bij een groot blok. De PTI-partijleiders – voor zover die niet in de gevangenis zitten – leken er voor de verkiezingen vanuit te gaan dat een goed resultaat zou betekenen dat PTI kon terugkeren als fractie in het parlement.
Maar daar lijkt het niet op. De manoeuvres van onafhankelijke parlementariërs worden nauwlettend gevolgd door Pakistaanse media. Enkele van hen hebben al besloten zich aan te sluiten bij het bestaande machtsblok. Saillant was bijvoorbeeld het verhaal van de door de PTI gesteunde kandidaat Waseem Qadir: hij sloot zich in 2018 aan bij de populaire beweging van Imran Khan en voerde zijn eigen onafhankelijke campagne. Maar zondag maakte hij bekend dat hij zich bij PML-N aansloot, waar hij naar eigen zeggen is „thuisgekomen”. In lokale media werd hij vergeleken met een lota; de instabiele theepotten die om de haverklap omvallen.
Gereserveerde zetels
De komende dagen zullen de numerieke verhoudingen bovendien nog in het nadeel van Khans aanhang wijzigen, als zeventig gereserveerde zetels – voor vrouwen en leden van minderheidsgroepen – worden toegewezen. Dat gebeurt volgens een verdeelsleutel gebaseerd op de resultaten van de partijen, en dus komen de onafhankelijken voor deze zetels niet in aanmerking.
Volgens politicoloog Javed blijft voor de PTI alleen een juridisch pad over: procederen over de verkiezingsuitslag in omstreden districten, voor een nieuwe erkenning als partij, en voor vrijlating van partijleider Khan. Khan zit na beschuldigingen van onder meer corruptie en het lekken van staatsgeheimen jarenlange celstraffen uit.
Lees ook
Het leger heeft de keuze voor de Pakistaanse kiezer al gemaakt
Lees ook
Gelaten gaan Pakistanen naar de stembus: de laatste campagneboodschap is ‘ga, ga, ga’