De toch al flinterdunne meerderheid van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden is dinsdag verder geslonken na een tussentijdse verkiezing in New York. Een kiesdistrict in de Amerikaanse staat moest opnieuw naar de stembus, nadat de als serieleugenaar in opspraak geraakte en strafrechtelijk vervolgde afgevaardigde George Santos eind vorig jaar uit het Huis werd weggestemd. Zijn plek wordt ingenomen door Tom Suozzi, een Democraat die het voorstedelijke derde district vóór Santos ook al vertegenwoordigde.
Het definitieve verlies van deze zetel is een tegenvaller voor speaker Mike Johnson, de Republikeinse voorzitter van het Huis. Zijn fractie heeft sinds januari 2023 een meerderheid in het Huis, maar die is zo krap dat ze regelmatig moeite heeft om stemmingen te winnen. Omdat de Democratische fractie de rangen doorgaans wel gesloten houdt, kan Johnson zich nog maar twee dissidente of afwezige fractieleden veroorloven. De Republikeinen hebben 219 zetels, de Democraten na Suozzi’s aantreden binnenkort 213.
Huis in actie tegen minister
Stemmingen kunnen bij deze krappe machtsverhoudingen onvoorspelbaar uitpakken – óók omdat in het normaal 435 leden tellende Huis drie zetels tijdelijk vacant zijn door vroegtijdige vertrekkers. Hoezeer het een dubbeltje op z’n kant kan zijn, bleek recent bij de Republikeinse pogingen om een afzettingsprocedure te entameren tegen minister Alejandro Mayorkas van Binnenlandse Veiligheid. Hij is binnen de regering-Biden verantwoordelijk voor het managen van de hoge asielinstroom aan de zuidgrens. Volgens de Republikeinen doet hij dit zo slecht, dat hij afgezet moet worden.
Deze ‘impeachment’ van Mayorkas – de eerste van een bewindspersoon sinds 1876 – strandde vorige week aanvankelijk in het Huis, omdat de stemmen met 215 om 215 dreigden te staken. Die impasse ontstond, omdat drie Republikeinen tegen de impeachment-artikelen (een soort aanklachten) waren én er die dag enkele zieken en afwezigen waren. Johnson bleek zich misrekend te hebben toen een Democraat vanuit het ziekenhuis onverwachts terugkwam om (in rolstoel en pyjama) toch met zijn fractie mee te stemmen.
Dinsdagavond slaagde de Republikeinse fractietop alsnog in haar opzet. Met 214 stemmen voor en 213 tegen kregen de aanklachten tegen Mayorkas voldoende steun om ze naar de Senaat te sturen. Daar bestaat bij lange na niet de benodigde twee derde meerderheid om Mayorkas daadwerkelijk te veroordelen. De poging van het Huis hem uit het ambt te verwijderen, zal daarmee vooral symbolisch blijven.
Huis aan zet over Oekraïne-hulp
Mogelijk volgt er spoedig weer een nieuwe spannende Huis-stemming. En – in tegenstelling tot de impeachmentprocedure – ditmaal over een voorstel dat daadwerkelijke grote gevolgen kan hebben: op het slagveld in Oekraïne.
Dinsdag stemde de Senaat in ruime meerderheid in met extra militaire hulp aan vooral Oekraïne, en wat steun aan Israël, Gaza en Taiwan. Dit pakket à 95,3 miljard dollar kreeg ook steun van bijna de halve Republikeinse fractie, maar kan bij partijgenoten in het Huis op breder verzet rekenen. De dominante rechts-populistische vleugel volgt daarmee ex-president en presidentskandidaat Donald Trump die gekant is tegen steun aan Kyiv.
Lees ook
Steunpakket van 95,3 mld dollar door Senaat
Het is nu aan speaker Johnson om de volgende stap te zetten. Eerder zei hij dat zijn fractie alleen met extra Oekraïne-miljarden in kon stemmen, als er tegelijkertijd een hardere aanpak van de asielcrisis kwam. Maar vorige week torpedeerde Johnson – hiertoe aangespoord door Trump – een ambitieus grensplan dat senatoren van beide partijen na vier maanden onderhandelen overeen waren gekomen. Aan dit compromis waren ook extra miljarden voor Oekraïne verknoopt.
Het was dinsdagavond onduidelijk hoe Johnson op het nieuwe steunpakket zal reageren. Hij kan zijn fractie vragen het wel of niet in stemming te brengen in het Huis, waar het met steun van de Democraten en Republikeinse dissidenten aangenomen zou kunnen worden – wat tot woede zou leiden onder trumpisten. Een politiek kansrijkere optie lijkt dat het Huis een eigen plan voor Oekraïne optuigt en dit met dat van de Senaat in overeenstemming brengt.
De Republikeinse fractievoorzitter in de Senaat, Mitch McConnell, wilde zijn partijgenoot dinsdagavond duidelijk niet te veel onder druk zetten. Johnsons positie als speaker is precair, met meerdere radicale fractiegenoten die dreigen om hem – net als zijn voorganger Kevin McCarthy vorig jaar overkwam – weg te sturen als voorzitter. Zij weigeren categorisch elke samenwerking met Democraten. McConnell wilde Johnson daarom niet voorschrijven welke stap hij nu moet zetten, maar zei hoopvol te zijn „dat een meerderheid van Democraten en Republikeinen in het Huis zal doen wat wij deden in de Senaat”.
