N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Censuur Een kritische documentaire over de Indiase premier Narendra Modi was voldoende ‘noodgeval’ om een volledige socialemediaban in te stellen – maar het verbod lijkt averechts te hebben gewerkt.
In India slinkt de ruimte voor critici en maatschappelijke organisaties, ook op sociale media en internet. Censuur langs de digitale weg is toegenomen, stellen activisten. Met als meest recente voorbeeld: het verbod om via sociale media beelden, clips en links van een BBC-documentaire over premier Narenda Modi te tonen of verspreiden.
Sinds twee weken geldt er een verbod op The Modi Question, een tweeluik van de BBC over hoe de premier van de hindoe-nationalistische BJB, de moslimminderheid in India benadeelt en zelfs geweld tegen hen zou goedkeuren. In de ogen van Indiase autoriteiten is het tweeluik „propaganda om premier Modi in diskrediet te brengen”. Met een beroep op een omstreden it-wet kregen socialemediaplatforms een ‘noodbevel’. Daarop verwijderden Twitter en Facebook alle berichten over de films – maar de overheid kreeg een storm van kritiek.
„De Indiase overheid kan zeer veel druk uitoefenen op de platforms als ze dat wil”, aldus Prateek Waghre, van de ngo Internet Freedom Foundation, die in India campagne voert voor digitale rechten van burgers. „Die strenge aanpak wordt langzaam uitgebreid. Tot een half jaar geleden werden alleen buitenlandse gebruikers en kanalen geblokkeerd, maar inmiddels hebben ook Indiase gebruikers hier steeds meer mee te maken. Dat onderstreept zorgen over welke binnenlandse kritiek nog meer gesmoord gaat worden.”
Lees ook dit artikel: In India zien sommigen in deze BBC-documentaire ‘Indiahaat’
De regering van Modi maakte het in 2021 strafbaar om censuurverzoeken niet op te volgen, en verstevigde zo de greep op die bedrijven. Het verbieden van content mag onder een ‘noodtoestand’, maar in de regulering is onduidelijk wat daarvoor de criteria zijn of hoelang een verbod maximaal van kracht mag zijn.
„In India vindt iedereen wel dat er een vorm van regulering moet zijn van internetactiviteiten. Dat kan inderdaad een goed uitgangspunt zijn, om gebruikers te beschermen, maar tot nu toe is die controle vooral in handen geweest van de uitvoerende macht”, zet Waghre uiteen. „De machthebber bepaalt wel heel direct wat mag en niet mag online. Dat werkt misbruik van regulering in de hand.”
Toch fysieke screenings
Ondanks het officiële verbod worden op sociale media nog steeds links naar de documentaire gedeeld, er gaan downloads rond in afgeschermde groepen op WhatsApp en Telegram. De censuur en de discussie erover lijken er juist voor te hebben gezorgd dat er grote interesse is voor de BBC-documentaire, die sowieso niet op Indiase televisie te zien zou zijn.
Ook studenten wisten snel toch toegang te krijgen tot de films, en organiseerden fysieke vertoningen op verschillende universiteiten in het land. In hoofdstad New Delhi leidden die tot ruzie tussen studenten en onderwijsinstellingen en zelfs tot arrestaties en ongeregeldheden met de politie. Het is niet voor het eerst dat de kritische studentenpopulatie overhoop ligt met de autoriteiten. Op beide campussen werd in 2019 hevig gedemonstreerd tegen de invoering van een omstreden burgerschapswet, die onderscheid maakt tussen religies. De wet komt ook aan bod in de BBC-documentaire: het wordt islamitische migranten uit omliggende landen veel moeilijker gemaakt om Indiaas staatsburger te worden.
Op de Jamia Millia Islamia-universiteit zitten veel studenten uit moslimgezinnen. Enkele dagen na de afgebroken filmvertoning en de arrestaties is het rustig op de campus in het zuidoosten van de Indiase hoofdstad. Eerstejaarsstudente Mehar (18) is net op weg naar het gebouw van de opleiding massacommunicatie. Natuurlijk vonden medestudenten „bijna direct” een illegale kopie van de documentaire, grijnst ze. „Juist als je iets verbiedt, worden mensen extra nieuwsgierig”, zegt ook zij. „Onze klas is slim geweest. We hebben het bestand naar elkaar doorgestuurd, maar zijn niet naar de aangekondigde filmavond gegaan. We wisten immers al dat dat verboden was.”
Studenten die van plan waren fysiek bijeen te komen, kent ze niet. „Maar ik ben nieuw, misschien ben ik gewoon niet op de hoogte van de fanatiekere studentengroepen.” Die hebben overigens wel haar sympathie, zegt ze; zonder de weerstand die hier af en toe de kop opsteekt, zou er misschien helemaal geen tegengas worden gegeven aan de machthebbers. „Daarvoor moet op de universiteit juist plek zijn.”
Verkrampte vrijheid van meningsuiting
Masterstudent Abdullah bin Tarek Syed (23), die ook de protesten tegen de burgerschapswet meemaakte, schampert als hij wordt gevraagd naar de recente ophef. Volgens hem wordt er wel heel snel naar deze universiteit gewezen zodra de Modi-regering onder vuur ligt. „Vorige week leek het wel alsof de politie gewoon was uitgerukt naar de campus, voor het geval dát. Volgens mij heerst er een verwachting: er is kritiek op Modi, die studenten van Jamia Islamia zullen zich er wel mee gaan bemoeien.”
De burgerschapswet, de behandeling van moslims en het harde optreden tegen critici blijven twistpunten voor Modi’s tegen- en voorstanders. Toch waakt Prateek Waghre ervoor alleen de huidige BJP-regering de schuld te geven van de verkrampte vrijheid van meningsuiting: „Indiase instanties hebben van oudsher de neiging kritiek te smoren. Het debat dat nu speelt, wordt al snel politiek, vanwege de uitgesproken kritiek op de persoon. Maar die tendens om tegengeluid te beletten, zal niet zomaar verdwijnen als een andere partij aan de macht zou komen.”