Verbod op Budapest Pride, juist nu Hongaarse economie slecht draait: ‘Niet voor het eerst probeert Orbán de aandacht af te leiden’

Met 136 stemmen voor en 27 stemmen tegen verbood het Hongaarse parlement dinsdag de Budapest Pride March, het jaarlijkse evenement van en voor de lhbti-gemeenschap. De eerste Pride-mars achter het gevallen IJzeren Gordijn vond in 1997 plaats in Hongarije. Nu is Hongarije het eerste EU-land dat de mars verbiedt, formeel omdat het in strijd zou zijn met de Wet op Kinderbescherming. Het evenement op 28 juni gaat gewoon door, hebben de organisatie en de burgemeester van Boedapest aangekondigd. Deelnemers zullen worden opgespoord met behulp van elektronische gezichtsherkenning, zegt de regering van premier Viktor Orbán.

Het verbod van de Pride-mars volgt op eerdere maatregelen tegen de lhbti-gemeenschap, zegt Kati Piri, Tweede Kamerlid voor GroenLinks-PvdA en lid van de Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken. Voormalig Europarlementariër Piri is van Hongaarse komaf en volgt de ontwikkelingen in Hongarije op de voet. „De economie staat er slecht voor, er is veel inflatie, Hongaren zijn ontevreden. Niet voor het eerst probeert Orbán de aandacht af te leiden met een maatregel die past in zijn cultuuroorlog tegen alles wat liberaal en progressief is.”

Sinds 2021 is de ‘propagandawet’ van kracht, een verbod op het ‘afbeelden en promoten’ van lhbti-uitingen voor jongeren onder de achttien jaar. Nu dit verbod. Waarom richt Orbán zijn pijlen speciaal op de lhbti-gemeenschap?

„Dat past in het draaiboek van rechtspopulisten overal te wereld. Kijk naar Trump en zijn afkeer van transgenders. Ze keren zich tegen minderheden. Dat is een glijdende schaal: nu gaat het over lhbti, morgen wellicht over vakbonden en zo verder. Overigens blijkt uit een peiling dat een meerderheid van de bevolking tegen het Pride-verbod is. Orbán hoopt waarschijnlijk stemmen weg te halen bij de extreemrechtse partij Mi Hazánk Mozgalom (Onze Vaderland Beweging), die staat nu op 6 procent van de stemmen en is daarmee de grootste van de kleine partijen.”

Het verbod is strijdig met de waarden van de EU. Wat kan Brussel doen?

„Het beste instrument is het rechtsstaatmechanisme, waarmee EU-subsidies kunnen worden bevroren als een lidstaat handelt in strijd met de EU-waarden op het gebied van rechtsstaat en democratie. Hongarije was altijd de grootste netto-ontvanger van de EU, de Europese subsidies zijn de bron voor Orbáns kleptocratie. De miljarden die nu zijn bevroren mogen niet alsnog worden uitgekeerd, daar zullen we als Kamer ook op aandringen in Brussel.

„De EU kan ook een rol spelen bij het overnemen van financiering van buitenlandse initiatieven om het maatschappelijk middenveld en onafhankelijke media te versterken. Veel Amerikaanse financiering daarvan valt nu weg, ook in andere landen, in de Balkan en de Kaukasus. In Hongarije verwacht ik verdere wetgeving tegen buitenlandse financiering.”

Orbán gaat steeds verder met zijn kritiek op de EU en het ondermijnen van gemeenschappelijk beleid, bijvoorbeeld wat betreft Oekraïne. Wanneer is de grens bereikt?

„Hongarije eruit zetten kan niet. Rutte zei ooit dat de enige reële optie is opheffing van de EU op dinsdagavond en oprichting van een nieuwe EU op woensdagochtend, zonder Hongarije. Orbán zal niet zelf opstappen, zelfs niet als de geldkraan uit Brussel wordt dichtgedraaid. Zijn rol als paard van Troje in de Europese Raad is te aantrekkelijk. Je ziet nu dat de Unie om Hongarije heen gaat werken, met gelegenheidscoalities. Voorlopig werkt dat, maar het is niet goed voor de democratische besluitvorming. De les voor de EU is dat lidmaatschap geen eindstation is. We hebben te weinig middelen om sabotage van de Unie tegen te gaan.”

Op 15 maart hield zowel Orbáns regeringspartij Fidesz als oppositiepartij Tisza van Peter Magyar een manifestatie in Boedapest.

Orbán plaatste zichzelf in de traditie van 1848, de Hongaarse revolutie tegen het Oostenrijks-Habsburgse keizerrijk. Hij ging tekeer tegen de EU en kondigde een „grote schoonmaak” aan met Pasen, gericht tegen de „insecten die de winter hebben overleefd”. Hij doelde op rechters, journalisten en politici die volgens hem met buitenlands geld worden betaald. „We zullen het hele schaduwleger elimineren.”

Magyar is de eerste serieuze politieke tegenstander van Orbán sinds hij in 2010 voor de tweede keer premier werd en in de laatste vijftien jaar oppermachtig werd. In de peilingen schommelen Tisza en Fidesz allebei rond de 40 procent van de stemmen, Tisza neemt soms de leiding. Zaterdag bracht de partij tienduizenden demonstranten op de been, een zeldzaam groot vertoon van protest tegen Orbán.

Waarom slaagt Magyar waar anderen faalden?

„Hij richt zich volledig op de corruptie van Orbán en zijn kliek. De verenigde oppositie viel Orbán aan op schending van de democratie, maar dat werkte niet. Ik denk dat het een goede strategie is van Magyar om geen cultuuroorlog te beginnen. Ideologisch verschilt hij waarschijnlijk ook niet zoveel van Orbán, hij komt voort uit Fidesz en is bepaald niet links-progressief. Het is knap dat hij stemmen weet weg te kapen bij Fidesz. Maar of hij een democraat is die de rechtsstaat respecteert zal moeten blijken.”

Houdt hij het vol tot de parlementsverkiezingen van april 2026?

„Dat is de vraag. Orbán gaat zeker alles uit de kast halen om te winnen, inclusief een lastercampagne. Zijn huidige succes dankt Magyar vooral aan de slechte economie en de slechte staat van de publieke voorzieningen. Als je op het platteland naar het ziekenhuis moet, houd je je hart vast. Zorg en onderwijs zijn achteruit gekacheld onder Orbán. De onderstroom van onvrede daarover kun je als autoritaire leider een tijd wegdrukken, maar daar komt een einde aan. Wat ook meespeelt: Hongaren zijn een trots volk, die willen niet aan de zijkant van Europa staan.”

Het verzet tegen Orbán doet denken aan Servië en Georgië, waar burgers ook demonstreren tegen hun pro-Russische regering. Is er een verband?

„Ik denk dat er een andere gemene deler is, niet zozeer verzet tegen pro-Russische leiders. Rechtspopulistische partijen hebben overal last van Trump. Dat zie je in heel Europa, ook in Nederland en Frankrijk. Dit zijn partijen die fan waren van Trump en MAGA, en nu worstelen met zijn anti-Europese koers. Hun kiezers hebben door dat we in een gevaarlijke situatie zijn beland, en dat dit niet langer de juiste weg is.”

Delen





Mail de redactie