Een drone zweeft over een mensenmassa in de elitewijk Las Mercedes in de Venezolaanse hoofdstad Caracas. Paula Navas (57), gekleed in een wit T-shirt met de Venezolaanse vlag erop, kijkt naar boven en zwaait naar de drone. Ook duizenden anderen zwaaien en toeteren. „Libertad, libertad!” klinkt het luidkeels. Vrijheid!
Navas veegt zweetdruppels van haar gezicht. Tranen staan in haar ogen. „Ik heb hoop dat we eindelijk verandering krijgen. Dat we na zo’n lange tijd verlost worden van dit regime en dat er na zondag een nieuw Venezuela komt”, zegt ze vol emotie. De eerste keer dat NRC haar sprak was in 2016, bij haar thuis in de sloppenwijk Petare, waar ze met haar dochters woont.
Het land met een van de grootste oliereserves ter wereld stond toen aan de vooravond van een grote humanitaire en politieke crisis die jaren zou duren. Veel Venezolanen vervielen in armoede door de torenhoge inflatie. Als gevolg hiervan, maar ook vanwege repressie door het autoritaire regime, ontvluchtten bijna acht miljoen Venezolanen hun land. In die periode verloor Paula Navas haar toen 22-jarige dochter Aldeny, omdat het ziekenhuis insuline tekortkwam.
Komende zondag gaat Venezuela naar de stembus, voor wat misschien wel de spannendste verkiezingen zijn sinds het aantreden van socialist Hugo Chávez in 1999. In het land is een breed gedragen, maar wel voorzichtige hoop voelbaar dat de oppositie Chávez’ partijgenoot en autocratische opvolger Nicolás Maduro (sinds het overlijden van Chávez in 2013 aan de macht) kan verslaan. Volgens onafhankelijke peilingen staat de oppositie op 60 tot 70 procent van de stemmen.
Politieke verandering
Maar de grote vraag is: gaan de verkiezingen er eerlijk aan toe? „Het is voor het eerst in 25 jaar dat de oppositie op voorsprong staat in de peilingen. Er kan een transitie naar democratie komen”, zegt politicoloog John Magdaleno van de katholieke Andrés Bello Universiteit in Caracas. Toch wijst hij ook onmiddellijk op de gevaren. „We hebben te maken met een autoritair regime en dan gaan veranderingen niet vanzelf. Zijn ze bereid vrijwillig hun macht op te geven, mocht de oppositie winnen? Maduro heeft de macht over alle instituten, van het parlement tot het hooggerechtshof.”
Dat de oppositie überhaupt een kandidaat wist te registreren, vloeide voort uit onderhandelingen die de regering-Maduro vorig jaar voerde met de VS. Die beloofden een deel van hun sancties tegen het land op te schorten in ruil voor onder meer de belofte dat serieuze oppositiekandidaten mochten meedoen aan de verkiezingen. Eerder dit jaar werden de populaire oppositieleidster en Maduro’s aartsvijand María Corina Machado en haar opvolger Corina Yoris nog van deelname uitgesloten door de kiesraad.
Intussen bleek de vrij onbekende oud-diplomaat Edmundo González zich wel te hebben kunnen registreren, waarna de verenigde oppositie besloot zich achter hem te scharen. „Dat heeft de strijd een totaal nieuwe dynamiek gegeven. Zelfs in de tijd van oud-oppositieleider en parlementsvoorzitter Juan Guaidó, die zich [in 2019] tot interim president verklaarde en volop steun kreeg van het Westen, waren de kansen niet zo groot als nu”, zegt Madgaleno.
De afgelopen weken trok de verkiezingskaravaan van Machado en González grote mensenmassa’s, die het campagneteam voor reclamemateriaal filmde met drones. Bij de afsluiting van de campagne, eerder deze week in de wijk Las Mercedes, sprak Machado, gehuld in de kleuren van de Venezolaanse vlag, inwoners toe. „We beloven vrijheid, vrede en een einde aan de dictatuur. Jullie krijgen Venezuela weer terug”, riep ze. Ze pakte de hand van presidentskandidaat González vast en gooide die de lucht in. Bij een verkiezingsbijeenkomst van Maduro in een ander deel van de stad diezelfde dag is het zichtbaar minder druk.
Fraude
Maduro is bij voorgaande verkiezingen meermaals beschuldigd van fraude. Ook nu is die kans aanwezig, denkt politicoloog Magdaleno, al lijkt het niet aannemelijk dat Maduro daarmee de verkiezingen wint. „Er zal vermoedelijk wel geprobeerd worden te frauderen, maar op wat voor schaal? Probeert Maduro straks bijvoorbeeld het verschil met de oppositie kleiner te maken? Wordt er onderhandeld over bepaalde voorwaarden rondom een transitie naar democratie? Van alles is denkbaar en mogelijk”, zegt Magdaleno.
De politicoloog haalt een recent onderzoek aan waaruit blijkt dat 40 procent van de Venezolanen bereid zou zijn te demonstreren als Maduro wint. „De vraag is wat het regime dan gaat doen. Treden ze met geweld op? En wat gaat het leger doen?”, zegt hij bedachtzaam. Vooral die laatste vraag resoneert deze dagen in Venezuela, want uiteindelijk ligt de macht bij de militaire top.
Als Paula Navas een dag voor het einde van de campagne met haar buurvrouw verkiezingsfolders uitdeelt in haar wijk Petare, krijgt ze een filmpje doorgestuurd. Daarin zegt Vladimir Padrino López, de hoogste generaal en als minister van Defensie een grote steunpilaar van Maduro, dat wie de verkiezingen wint „zal regeren”, en dat wie verliest „mag uitrusten”. Daarmee zou hij laten doorschemeren dat de uitslag gerespecteerd moet worden als de oppositie wint.
Navas en haar buurvrouw schreeuwen het uit van vreugde als ze het filmpje zien. „Dit zegt veel, want tot nu toe heeft hij Maduro altijd gesteund”, zegt Navas enthousiast.
Ook een eerdere uitspraak van Maduro zelf, waarin hij dreigde met „een bloedbad en een burgeroorlog” in het geval dat de oppositie wint, is het gesprek van de dag. „Hij zal er natuurlijk alles aan doen om aan de macht te blijven”, zegt buurtbewoonster Carmen de la Sovera zachtjes, terwijl ze een verkiezingsfolder aangereikt krijgt. Maduro kreeg overigens onmiddellijk kritiek op zijn uitlatingen, zelfs door bevriende leiders in Latijns-Amerika. Onder hen Gustavo Petro, de president van buurland Colombia, en de Braziliaanse president Lula da Silva, een belangrijke bondgenoot van de Venezolaanse president.
Komt Maduro steeds verder alleen te staan? In haar buurt zijn volgens Paula Navas maar weinig mensen die zich nog chavista noemen, naar Hugo Chávez. „Het enige wat we kunnen doen is bij elkaar komen. En zondagavond, als de uitslag komt, moeten we rustig blijven ademen.”
