Van het christelijke Urk tot het stadse Almere, overal in Flevoland daalt de vaccinatiegraad

Posted on June 27, 2024 by admin

Toen een jeugdarts van het consultatiebureau aan Fatma Oktay (38) vroeg of ze haar pasgeboren dochter wilde laten vaccineren, reageerde ze met: „Ik denk het wel.” Oktay staat met haar twee dochters, inmiddels vijf en bijna drie jaar oud, voor gezondheidscentrum De Spil in de Almeerse Stedenwijk. Daar hebben haar beide kinderen hun prikken gehaald. „Je hoort wel dat de vaccinaties ongezond zouden zijn, maar ik ga niet onderzoeken wat erin zit. Uiteindelijk heb ik de adviezen van de arts opgevolgd.”

Dat doet niet iedereen in Almere. Van de 2.800 kinderen die in 2021 zijn geboren, zijn er een kleine tweehonderd kinderen helemaal niet gevaccineerd. Dat is in absolute aantallen een grotere groep kinderen dan in Urk, dat sinds jaar en dag bekend staat om het lage percentage vaccinaties.

Niet alleen in de Biblebelt, maar ook in de grote steden en in Flevoland, de meest kinderrijke provincie van Nederland, wonen grote groepen ongevaccineerde kinderen soms dicht op elkaar. Grote steden hebben de afgelopen tijd te maken gehad met uitbraken van mazelen, zoals Eindhoven in het voorjaar. Den Haag meldde donderdagochtend een lokale uitbraak.

Het aantal kinderen zonder vaccinatie is in een jaar tijd toegenomen van tienduizend tot twaalfduizend. Dit blijkt uit de vaccinatiegegevens die het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vorige week heeft gepubliceerd.

„De kinderen zijn gevaccineerd – alleen niet de coronaprik”

Op het schoolplein van basisschool De Achtbaan verstoppen de twee kinderen (1 en 2 jaar oud) van Roxanne van der Oord (28) zich achter haar bakfiets. Samen wachten ze op hun oudste zus, die zo uit school komt. „Mijn man en ik waren er over uit: we zijn allebei gevaccineerd, dus de kinderen ook. Alleen niet de coronaprik, dat dan weer niet. Die prik was nog in de beginfase. Zo heb ik dat ook met de kinkhoestprik tijdens de zwangerschap gedaan. Bij mijn eerste kind was die prik nog nieuw. Maar bij de jongsten was het al bekend dat ze dan acht weken na de geboorte geen vaccinatie hoefden. Dus toen heb ik die prik wel genomen. Ik hoor wel eens mensen die twijfelen aan vaccinaties, dat zich dan autisme zou ontwikkelen. Nou, geen idee of dat zo is. Als ze gevaccineerd zijn komen ze ook in andere levensfases, en dus gedragen ze zich anders.”

De aantallen kunnen in werkelijkheid lager zijn, doordat de cijfers ook een beperkt aantal anonieme vaccinaties bevatten. Anonieme vaccinaties, waar ouders sinds 2022 voor kunnen kiezen, kan het RIVM niet toeschrijven aan de vaccinatiegraad voor een bepaalde leeftijdsgroep. Deze kinderen worden geregistreerd als niet gevaccineerd.

Het RIVM rapporteerde vorige week al dat 83,1 procent van de tweejarigen alle prikken van het Rijksvaccinatieprogramma heeft gehaald. Dat is ver onder de norm van de Wereldgezondheidsorganisatie. Die stelt dat minimaal 90 procent van de kinderen gevaccineerd moet zijn voor infectieziekten als polio – en zelfs 95 procent voor de zeer besmettelijke mazelen.

„Geen fijn idee dat je niet weet wat er in de prikken zit”

Michelle Kovacova (27) komt net terug van een afspraak bij gezondheidscentrum De Spil met haar vierjarige dochter Malaika. Niet voor een inenting, maar omdat Malaika last had van haar oog. „Ik ben het niet eens met de vaccinaties. Zelf heb ik alle prikken gehad, maar toen ik haar kreeg, raadde mijn moeder het me af om haar te vaccineren. De tijden zijn veranderd, mensen kunnen nu zelf onderzoek doen op internet. En als je dat doet, vind je andere informatie dan wat je verteld wordt door dokters. Mijn dochter heeft een paar vaccinaties gekregen. Na de laatste sliep ze een maand lang heel slecht en bleef ze maar huilen. Toen ik online ging zoeken, kwam ik zoveel verhalen tegen van moeders met dezelfde ervaring. Ik vind het geen fijn idee dat je niet weet wat er in die prikken zit en hoe ze zijn gemaakt. Voor mij is het hetzelfde als met eten uit de supermarkt: je checkt wat erin zit. De kinkhoestprik vind ik wel goed. Maar de rest krijgt ze niet meer.”

Bij de percentages niet-gevaccineerde kinderen vallen al snel Bijbel-bolwerken als Reimerswaal en Rhenen op, waar zo’n 30 procent niet gevaccineerd is. Maar wie naar de absolute aantallen ongevaccineerde kinderen kijkt, ziet dat de vier grote steden koplopers zijn. Amsterdam voorop met achthonderd niet-gevaccineerde kinderen.

Flevoland scoort hoog in beide ranglijsten. Urk heeft een hoog percentage kinderen die helemaal geen prik hebben gekregen (36,5 procent). Almere telt een groot aantal van deze kinderen – meer dan de grotere gemeenten Eindhoven, Tilburg en Groningen. Met de Biblebelt en het westen van Noord-Brabant behoort Flevoland dan ook tot de regio’s waar de vaccinaties sterk achterblijven. In Zeewolde daalde de vaccinatiegraad zelfs van 87,8 procent in 2023 naar 64,1 procent in 2024 – het hardst in heel Nederland. Een verklaring daarvoor heeft GGD Flevoland nog niet.

Corona en prikangst

De provincie Flevoland biedt een kleine staalkaart van Nederland met onder meer een grote stad (Almere, nummer acht in Nederland), een middelgrote groeistad (Lelystad), een christelijke vissersplaats (Urk) en een dorpachtige groeikern (Zeewolde). „Ondanks deze verschillen zien we hier overal de vaccinatiegraad dalen”, zegt verpleegkundige Ellen ter Meer van GGD Flevoland, coördinator van het Rijksvaccinatieprogramma. „Op Urk is de vaccinatiebereidheid al heel lang laag door de religieuze overtuiging van veel inwoners. Toch zie je die bereidheid ook daar verder afnemen. Er is echt wat aan de hand.” Wat precies weet Ter Meer niet: „Ik zie bij ouders wel een toegenomen wantrouwen in de overheid.”

Dat wantrouwen lijkt te zijn aangewakkerd door de coronapandemie, die gepaard ging met een omvangrijk vaccinatieprogramma. Vóór de pandemie kreeg jeugdarts Tamara Francis van Icare Jeugdgezond in Flevoland van ouders nog wel eens een vraag over het fabeltje dat vaccins autisme zou veroorzaken: „Dat hoor ik niet meer. Nu zegt een twijfelende ouder vaker: ‘Ik wil geen nieuw vaccin voor mijn kind’. Dan zeg ik meteen: ‘Deze vaccinaties bestaan al heel lang’. Dat idee van een ‘nieuw vaccin’ komt echt uit de coronatijd.”

Dat zeggen ook verschillende ouders in de Almeerse Stedenwijk tegen NRC. Zo heeft Kevin Otters (33) niet getwijfeld of hij zijn zoontje zou vaccineren. „Maar corona is dan weer wat anders, dat was iets heel nieuws.” Ook Roxanne van der Oord (28), die geen coronavaccinatie heeft gehaald, heeft niet getwijfeld of haar twee kinderen ingeënt zouden moeten worden.

Verpleegkundige Ter Meer constateert ook een toename van prikangst: „Bij kinderen én bij de ouders, die het prikken zielig vinden voor hun kinderen.” Tijdens een vaccinatieronde krijgen doorgaans zeshonderd tot zevenhonderd een prik in een grote hal. „Kinderen die bang zijn, geven we altijd wat extra aandacht, in een aparte ruimte”, zegt Ter Meer. „Dat ging altijd om pakweg tien kinderen, inmiddels zijn dat er drie keer zoveel.”

„In mijn tijd was het heel normaal om te vaccineren”

Christina LeBlanc (39) wacht op het schoolplein met haar jongste dochter van twee jaar tot haar oudere kinderen uit school komen. „In mijn tijd was het heel normaal om te vaccineren. Iedereen deed het. Ik kom uit Canada, tijdens de coronaperiode mocht je daar niet eens naar de supermarkt als je niet gevaccineerd was. Mijn kinderen hebben alle prikken gehad, hier verderop bij De Spil. Een collega van me had haar kind niet gevaccineerd, omdat ze vond dat hij nog te jong was. Ze wilde wachten tot hij iets ouder was. Ze reisden naar Dubai, daar kreeg hij de mazelen. Uiteindelijk belandde hij op de IC. Daarna hebben ze gelijk alle prikken gehaald. Uiteindelijk moet je het natuurlijk zelf weten of je wel of niet vaccineert. Maar als je kind iets oploopt, is het wel een beetje je eigen schuld, denk ik.”

Soms is er sprake van een misverstand, zegt wethouder Froukje de Jonge (Volksgezondheid, CDA): „In Almere komt het voor dat ouders na de eerste prik denken dat het klaar is en vervolgens niet meer komen voor de herhaalprik. Dus willen we ouders na de eerste prik meteen een uitnodiging voor de volgende vaccinatie meegeven.”

De GGD en andere betrokken zorgorganisaties hebben niet goed zicht op wat voor ouders geen vaccinatie willen voor hun kind of daarover twijfelen. De Jonge zou daarom graag „klein kijken”, in buurten, wijken en postcodegebieden, om een gedetailleerd beeld te krijgen van de weigeraars en twijfels. „Zodat we hen op de juiste plekken en de juiste manier kunnen benaderen.” Het verzamelen van dit soort gegevens is volgens De Jonge nog maar net goed begonnen in haar gemeente.

‘Het spinnen van het web’

Intussen lopen in Flevoland tal van initiatieven om de vaccinatiegraad te verhogen. Consultatiebureaus bieden spreekuren waarop ouders zonder afspraak kunnen binnenlopen en consulten voor twijfelende ouders, die makkelijk een afspraak kunnen maken voor een inhaalprik.

„Als een vrouw 22 weken zwanger is, verwijst de verloskundige haar naar het consultatiebureau”, vertelt jeugdarts Francis. Daar wordt een gesprek gevoerd over een kinkhoestvaccinatie voor de aanstaande moeder. „En over de vaccinatie van haar kind.” Dat past allemaal in het „spinnen van het web” rond ouders en kinderen, zoals wethouder De Jonge het noemt. Dat kost geld, erkent zij: „We bezuinigen op de gezondheidspreventie, maar zeker niet op het vaccinatieprogramma. Dat is namelijk bewezen effectief.”

Als je nog meer verschil wil maken, zegt Simone Kukenheim, directeur publieke gezondheid bij GGD Flevoland, moet de GGD naar de twijfelende ouders toe gaan voor een gesprek. „Is het een bewuste keus of zitten ze met heel veel vragen? Vinden ze het logistiek heel ingewikkeld, of hebben ze op internet dingen gelezen? Dat is maatwerk.” Dan hebben gemeenten wel geld nodig van het Rijk om GGD-personeel vrij te kunnen maken, aldus Kukenheim.

Het voeren van een goed gesprek is cruciaal, vertelt verpleegkundige Ter Meer. „Daarom trainen we onze medewerkers in gesprekstechnieken.” In een gesprek probeert een medewerker niet om ouders te overtuigen, zegt Ter Meer: „Maar om goede informatie te geven, bijvoorbeeld door te verwijzen naar de site van het RIVM.”

Jeugdarts Francis geeft in zulke gesprekken wel uitleg over bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek naar vaccins. Vooral stelt ze vragen aan de ouders, zoals: waar zijn jullie bang voor? „Want alle ouders willen het beste voor hun kind en verdienen een open gesprek over vaccinaties.”

Niet alle ouders staan open voor zulke gesprekken, is de ervaring van de verpleegkundige en de jeugdarts. „Dan zegt iemand: ‘Ik hoef jullie verhaal niet te horen’. Hoogopgeleide ouders willen vaker wel in gesprek”, vertelt Francis, „maar dan kan de uitkomst toch zijn dat ze afzien van een vaccinatie. Ik zeg dan: je kan het ook later nog doen.” Onlangs kwam een twijfelende vader al een paar minuten na het consult terug om zijn kind alsnog te laten vaccineren.

Het helpt als ouders zelf zien hoe ernstig bepaalde ziekten zijn. Zo gaat het nu zeer voorspoedig met het vaccin voor het rotavirus, dat sinds begin dit jaar wordt toegediend. Dat komt doordat ouders op de kinderopvang kunnen zien hoe ziek andere kinderen zijn geworden door dit virus.

Voor Fatma Oktay bevestigde zien-is-geloven de juistheid van haar besluit om haar kinderen te laten vaccineren. Een driejarig kind in haar omgeving kreeg meningokokkenziekte en raakte haar handjes kwijt: „Toen was ik stiekem wel blij met mijn vaccinatiekeuze.”

Weinig aandacht voor online haat in plannen kabinet voor bestrijding antisemitisme

admin
November 23, 2024
0

Toen ze vrijdag de kabinetsnota over de bestrijding van antisemitisme las, dacht Naomi Mestrum, directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) „oude wijn in nieuwe zakken”.

In de dertig pagina’s van de nota staan tal van overheidsmaatregelen rond de Joodse gemeenschap en antisemitisme. Veel daarvan waren bekend en soms zelfs al ingevoerd. Zo verwijst het persbericht dat het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft opgesteld naar de „ondersteuning voor de herinneringscentra”. Dat doet het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en daarvan laat een woordvoerder weten dat er „geen sprake is van nieuw beleid”. Het kabinet volgt een motie van de oppositie waarin wordt beloofd te bekijken hoe centra als Kamp Westerbork en Kamp Amersfoort „toekomstbestendig kunnen worden gefinancierd”.

Na een jaar vol spanningen in Nederland door de aanval van Hamas op Israël en Israëls grootschalige oorlog tegen Gaza in reactie daarop, publiceerde het kabinet-Schoof zijn in het regeerakkoord beloofde ‘strategie’. De bekendmaking ervan valt in de maand dat in Amsterdam gewelddadigheden hebben plaatsgevonden tegen supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv. In het stuk wordt daar expliciet aan gerefereerd, met de conclusie: „Een groot deel van de Joodse gemeenschap [voelt] zich op dit moment niet vrij en veilig in dit land. Dat is beschamend.”

De meest concrete kabinetsmaatregel gaat dan ook over veiligheid. Het rijk zal jaarlijks 1,3 miljoen euro betalen voor de beveiliging van Joodse scholen. De financiering van de beveiliging van die scholen brengt de Joodse gemeenschap nu zelf op. Die maatregel vloeit voort uit een motie van Rob Jetten, fractieleider van oppositiepartij D66.

Demonstratierecht

Vandaar dat CIDI-directeur Mestrum eerst wat teleurgesteld was. Maar de strategie gaat vergezeld van een ‘beslisnota’ en daarin staan enkele maatregelen „die wel degelijk hout snijden”. Mestrum noemt de voorgestelde verhoging van de strafmaat voor het verheerlijken van terreur. En maatregelen om manifestaties te beteugelen – waarbij het kabinet het voorbeeld noemt van „de veiligheidsconsequenties van sit-ins op de NS-stations”. Daar demonstreren regelmatig pro-Palestina activisten vóór de entreepoortjes, waardoor beheerder ProRail zegt niet te kunnen optreden, terwijl alle passagiers dan vlak langs de demonstranten moeten lopen. „Het kabinet wil kijken hoe er een scherper onderscheid gemaakt kan worden tussen vreedzaam demonstreren en ordeverstorende acties”, aldus de begeleidende Kamerbrief. Mestrum tekent erbij aan dat dat wat haar betreft zou moeten gebeuren „zonder het demonstratierecht te beperken”.

Ze is ook te spreken over de voorgestelde strafverzwaring voor antisemitische misdrijven. De kabinetsnota verwijst bij deze bepaling naar een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks-PvdA en de ChristenUnie – opnieuw twee oppositiepartijen. Als dat wetsvoorstel wordt aangenomen, wordt ook bij antisemitisme de maximaal op te leggen vrijheidsstraf die op het desbetreffende delict is gesteld met een derde verhoogd.

Twee maten

Jaïr Stranders, artistiek leider van de landelijke 4 mei-manifestatie Theater Na de Dam en lid van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam, zegt dat het kabinet met twee maten meet waar het op antisemitismebestrijding aankomt. „Een deel van de maatregelen van dit kabinet is racistisch, en dan gaat het antisemitisme als het ware ‘uit het racisme’ halen om die ene vorm specifiek te bestrijden.” Stranders kan zich niet voorstellen „dat een racist” – en daar doelt hij op PVV-leider Wilders – „je beschermer tegen antisemitisme is”. Als de bestrijding van antisemitisme een bijzondere positie krijgt, voorspelt Stranders: „Veel van de maatregelen die nu worden voorgesteld, zullen als een boemerang de Joden terug in het gezicht slaan.”

De kritiek van Stranders begrijpt Mestrum wel, maar ze denkt dat een scherpere bestrijding van antisemitisme ook effect zal hebben op racistische uitlatingen ten aanzien van andere groepen. „Natuurlijk is het één niet belangrijker dan het ander. Ik hoop dat deze strategie later ook wordt ingezet voor andere minderheden.” De Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, die is aangesteld om álle racisme aan de kaak te stellen, was vrijdag niet bereikbaar voor een reactie.

Symbolische pleisters

Wat CIDI-directeur Mestrum compleet mist in de nota is een acute en daadkrachtige aanpak van antisemitisme online. De enige belofte is dat de Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding – die heeft meegeschreven aan de nota en ook extra overheidsgeld krijgt voor de uitvoering ervan – jaarlijks een onderzoek zal laten uitvoeren naar „online antisemitisme in de Nederlandse taal”.

Zonder stevige aandacht voor online racisme, zegt Mestrum, blijft de jeugd worden blootgesteld aan ellendige uitingen van antisemitisme op sociale media. „Klassenreisjes, Holocaust-educatie, zonder bestrijding van online haat zijn dat symbolische pleisters op de wonde.”

Het CIDI krijgt veel meldingen binnen over online uitingen van antisemitisme, maar neemt die niet op in zijn jaarlijkse monitor. Binnenkort geeft Mestrum een onderzoeksbureau opdracht specifiek naar online antisemitisme te kijken over de jaren 2023 en 2024. „Daarna moeten we het jaarlijks doen.”

Annette (69) zorgt voor haar vader Willem (100) – ‘Dat het goed met hem gaat, geeft me voldoening’

admin
November 21, 2024
0

Zeven jaar kampt Annette aan de Stegge (69) nu met een kwaal aan haar oogleden maar zo erg als dit najaar was het nooit. De spierspanning in de oogleden is zo hoog dat ze haar ogen liefst de hele dag sluit. „Een drama”, zegt ze aan de keukentafel in Enter, een Twents dorp, en terwijl ze het zegt houdt ze haar ogen op een kiertje – lichtblauw zijn ze, het valt ternauwernood te zien. Op bezoek bij een vriendin afgelopen voorjaar knalde ze tegen een serredeur aan. Haar pols brak. De maat was vol: weg wilde ze bij de neuroloog in Enschede die geen oplossing bood. Ze week uit naar een oogarts in het AMC en die heeft het, zo vertelt ze, over het „snijden” in de spier die het oog dichtknijpt. Een operatie volgt begin volgend jaar.

Als ze ’s nachts haar ogen sluit heeft ze nergens last van. Maar vaak wordt ze wakker. „Annette”, klinkt het door de babyfoon naast haar bed, „wil je me helpen?” Ze staat op, trekt een vest aan, schuift haar voeten in haar halfhoge, pluizige pantoffels en loopt de trap af. Op naar het hooglaagbed. Op naar haar vader, Willem aan de Stegge (100).

Afgelopen nacht riep hij haar rond een uur of twee. Ze hielp hem van zijn bed af en leidde hem naar de po-stoel ernaast. Langzaam, altijd langzaam. „Als hij staat moet hij bijkomen want van het opstaan wordt hij duizelig.” En hij moet een draai maken. Ook dat duurt even. Zodra hij zit, zet zij thee. „Zijn katheter is net gewisseld, hij moet goed drinken. Dan heeft hij minder kramp.” Nee, het heeft geen zin als ze door de babyfoon terugroept dat zijn katheter de urine afvoert. „Hij heeft het gevoel dat hij moet plassen. En hij voelt druk op de darmen.” Annette lag een kleine drie kwartier later weer in bed. Rond een uur of vijf ’s ochtends hoorde ze hem woelen. Ze liep naar beneden en legde de dekens goed.

Foto’s: Merlin Daleman

Vader en dochter zijn buren. Maar Annette is een groot deel van de dag in zijn huis. Ook nu, iets na drie uur ’s middags: hij slaapt in de woonkamer, zij snijdt in zijn keuken een stukje van een appelkruimeltaart, nog ter ere van zijn verjaardag. In augustus was het zover, Willem aan de Stegge werd een eeuweling. De burgemeester kwam langs met een boeket , een verslaggever van dagblad Tubantia nam een interview af waarin hij zich een dankbaar en gelovig mens toonde. „Bidden doe ik nog altijd heel veel en ik kan nog steeds thuis blijven wonen dankzij de zorg van mijn dochter Annette”, zei hij.

Willem aan de Stegge groeide op als jongste zoon in een katholiek boerengezin in Waterhoek, een buitengebied nabij Enter. In 1953, hij was bijna dertig, lieten hij en zijn vrouw het huis bouwen waar hij sindsdien woont. Twee jaar later werd Annette geboren. Annettes moeder werd gauw weer zwanger, maar na een zwangerschapsvergiftiging en een hersenbloeding overleed ze, net als het broertje in de buik. Annette was één jaar oud. De nieuwe vrouw van haar vader noemde ze ‘mama’, vertelt ze. „Een lieve vrouw.” Annette groeide op met een broertje en zusje van zes en acht jaar jonger.

Vader Willem was zelfstandig boekhouder, hij werkte aan huis en bezocht zijn klanten bij voorkeur per fiets. Hij werkte tot zijn tachtigste. Thuis fietste hij ook, een fitte senior op de hometrainer, de Tubantia op zijn stuur. Lezen doet hij al een tijdje niet meer. „Netvliesslijtage”, zegt Annette. „Zijn zicht is 0 tot 10 procent.” In het oude kantoortje achter de keuken staat de hometrainer er werkeloos bij.

Gaten in het rooster

„Ik hoor hem trouwens”, zegt ze en ze loopt de woonkamer in, naar de achteruitgeklapte sta-op-stoel waarin hij overdag slaapt. Zijn hoofd steekt uit boven een dekentje. Annette voelt aan zijn handen. „Wat zijn ze toch koud!” zegt ze, en ze loopt naar de magnetron in de keuken, een kersenpittenzak in haar hand. Daarna helpt ze hem de stoel uit, hij wil naar het toilet. Traag loopt hij weg van de stoel, rollator voor zich uit en Annette achter hem aan, haar hand ter ondersteuning op zijn broekband. „Loop maar papa”, zegt ze tussen de stiltes door. Ze passeren de drempel en belanden in de gang. „Ja?” zegt hij zacht. „Nou naar rechts”, zegt Annette.

„Naar rechts?”

„Ja, hier naar rechts papa.”

Vorig jaar zomer verbleef hij twee weken in een verpleeghuis in Rijssen. Een vakantieopname, zodat ze zelf wat kon ontspannen, dat zou haar ogen misschien goed doen. De rust was fijn maar de oogleden bleven zich samenknijpen. En met haar vader ging het niet goed en dat deed haar pijn. „Hij was mega-moe toen ik hem ophaalde. Hij kon niet meer lopen, ze hadden hem te veel met de rolstoel verplaatst. En hij was volledig in de war.” Dus nee, hij wil liever niet naar het verpleeghuis en Annette wil het evenmin. „Ik vind het fijn dat de boel zo geregeld is dat mijn vader het aangenaam heeft thuis.” Sterker, zegt ze, „dat hij hier kan blijven en het goed met hem gaat geeft me energie en heel veel voldoening.”

Hij wil niet naar het verpleeghuis, zijn dochter wil dat evenmin

Een web van zorg heeft ze rond haar vader gesponnen. Thuiszorgmedewerkers komen ’s ochtends en ’s avonds. Ze wassen hem, trekken hem zijn steunkousen aan, druppelen zijn ogen. Aanvullende hulp komt van de mantelzorgondersteuners van Senior Service en stichting Evenmens. Die draaien de nachtdiensten naast de babyfoon als Annette thuis in haar eigen bed slaapt; dat doet ze sinds half november vier nachten per week, één extra nachtje, want het werd haar te veel, vier nachten per week in haar vaders huis. Overdag helpt Senior Service haar vader met eten en drinken, ze nemen hem mee voor een wandeling, lezen de krant voor. Annettes zusje helpt een ochtend per week en twee vrijwilligsters strijken zijn kleren. Al met al is zijn persoonsgebonden budget (pgb), het vastgestelde bedrag voor de inkoop van zijn zorg, opgebruikt. Maar in het rooster vallen nog altijd gaten. Annette loopt die dicht. Grote gaten zijn het, achttien uur per etmaal als je de nachtdienst meetelt.

Het is iets na zessen, Annette serveert broccolisoep. Haar vader zit aan de keukentafel met een groot, absorberend servet om zijn hals. „Gaan we eerst even bidden?” vraagt Annette. Haar vader praat vandaag niet veel, al zegt hij met zijn zachte stem wel geregeld ‘ja!’ en ‘mooi!’, uitroepen die niet bedoeld lijken voor een specifiek oor. Maar nu komen de volzinnen. „Onze Vader, die in de hemel zijt”, prevelt hij in samenspraak met zijn dochter. „Uw naam worde geheiligd, Uw rijk kome, Uw wil geschiede…” en daarna gaan vader en dochter verder met het Maria Wees Gegroet en slaat hij een kruis in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. En na het ‘amen’ en het ‘eet smakelijk’ zegt Annette: „Nou, dat is behoorlijk stevige soep”. Wel zo praktisch, zegt ze: „Het verkleint de kans op verslikken.”

Foto’s: Merlin Daleman

‘Wát een service!’

Annette verleende haar hele werkende leven zorg, op haar negentiende verhuisde ze naar Oldenzaal voor een opleiding tot verpleegkundige. Ze kreeg er een baan in het ziekenhuis. In 1989 stond het pand naast haar ouderlijk huis in Enter te koop. Ze kocht het met haar vader. Haar tweede moeder was al ziek toen. Borstkanker. „Ik hielp thuis veel”, zegt Annette. Ze was toen nog getrouwd. Kinderen kreeg ze niet. „Mijn man zei: laat je vader nou zelf die boodschappen doen. Maar ja, ik moest tóch naar de supermarkt.” Haar tweede moeder stierf in 2002. Vader en dochter zijn nu 35 jaar buren.

Door de achterdeur stapt een vrouw de keuken binnen. „Dag meneer Aan de Stegge!” zegt ze opgeruimd. Astrid de Brouwer heet ze, van Senior Service. Ze gaat direct aan de slag met het maken van een toetje terwijl vader en dochter dooreten. Fijngemaakt stoofvlees is het hoofdgerecht, met aardappeltjes en sperziebonen, bezorgd door de maaltijdservice. Plus Annettes zelfgemaakte appelmoes. Uit de mouw van haar vaders vest haalt Annette zijn bruin-witte zakdoek tevoorschijn, hij is wat verkouden. „Eerst even de neus snuiten”, zegt ze. Hij lijkt het niet te horen. „De néús”, zegt ze. „Hier?” zegt hij. „Ja”, zegt zij. Hij snuit drie keer hard. „Nou, nog een paar hapjes”, zegt ze, „en dan is het op.” En als het nagerecht komt zegt ze: „Kijk, Astrid heeft een heel lekker toetje gemaakt. Dus neem er maar van wat je lekker lijkt.” Hij is secondenlang stil. Dan zegt hij: „Wát een service!”

Ja, ze hebben plezier met elkaar, zoals laatst toen ze cassettebandjes uit de jaren zeventig of tachtig opzette die ze ergens in zijn huis had gevonden. Welke liedjes weet ze zo gauw niet maar het was „gezellige muziek” en er was ook een cd met „Marialiedjes”, en daar luisterden ze samen naar. Want zien gaat slecht, maar horen gaat goed.

En nu gaat Annette naar huis, Astrid is er immers en het eten is op. Ze zal eerst thee zetten, zegt ze, kamille of venkel, en gaat dan liggen in haar stoel. Soms kijkt ze even tv maar meestal valt ze in slaap. Even die ogen sluiten. Maar niet te lang. Straks vertrekt Astrid. „Ik heb twee uurtjes.”

Vooral dochters zorgen voor oude ouders

Ruim 1,6 miljoen Nederlanders hadden in 2022 een of twee ouders van 80 jaar of ouder. Van hen verleende ruim één op de drie (37 procent) mantelzorg aan die oude ouder(s), aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek eerder dit jaar in de publicatie Vader en moeder op leeftijd.

Vooral dochters verlenen zorg: bijna één op de twee vrouwen met oude ouders is mantelzorger (47 procent), tegenover één op de vier zoons (26 procent). De dochters besteden er ook meer uren aan. Ze voelen zich ook zwaarder belast, opvallend genoeg ook als ze evenveel uren draaien als zoons. 78 duizend dochters van oude ouders voelen zich zwaar belast. De meesten van deze vrouwen zijn in de vijftig, gevolgd door jonge zestigers.

Hoe ouder de vader of moeder, hoe hoger het percentage mantelzorgende kinderen en des te meer uren per week zij aan die zorg besteden. Is moeder of vader tussen de 95 en 100 jaar oud, dan geeft ruim de helft van de dochters of zoons mantelzorg. Dochters en zoons die niet (meer) werken, verlenen per week de meeste uren aan mantelzorg.

Te veel zand en te veel water: Marc en Marjo moeten in de duinen te vaak afstappen – of zelfs omdraaien

admin
November 21, 2024
0

Marc van den Berg (60) kan niet meer door de duinen fietsen. Zijn moeder Marjo (83) ook niet trouwens. „In plaats daarvan drink ik bij haar thuis koffie.” Sinds een jaar of twee is de strandopgang Kattendel bij Bloemendaal niet meer per fiets bereikbaar. Oorzaak is het fenomenale succes van een ingreep die de natuur en de veiligheid langs de Noord-Hollandse zeereep moest helpen: een gat in de duinenrij waardoorheen veel zand is gewaaid. Dat heeft de duinen versterkt, maar ook grote verstuivingen veroorzaakt.

Enkele meters dik is de zandberg pal achter een van de vijf windsleuven die elf jaar geleden werden gegraven in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland om de biodiversiteit en de dynamiek van de natuur een impuls te geven. „Mooi. Maar waarom is er geen rekening gehouden met de fietsers?”, vraagt Van den Berg tijdens een fietstocht door de duinen, halt houdend bij het imposante zandpakket. „Mijn moeder fietst al zeventig jaar via dit pad naar het strand. Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s.”

In de eerste jaren na het graven van de kerf was het fietspad goed begaanbaar, al moest de beheerder van het natuurgebied, waterbedrijf PWN, het zand regelmatig wegvegen. Maar sinds een najaarsstorm twee jaar geleden valt daar „niet meer tegenop te vegen”, zegt een woordvoerder van de provincie Noord-Holland, eigenaar van het duingebied.

Door een geregisseerde duindoorbraak bij strandopgang Kattendel waait veel zand op de fietspaden.

Foto’s: Olivier Middendorp

Regenbroek

Maandag bood Van den Berg, als vrijwilliger van de afdeling Bloemendaal van de Fietsersbond, samen met onder meer de ANWB, en samen met zijn moeder, het Noord-Hollandse provinciebestuur een petitie aan. Die werd 6.700 keer ondertekend en is bedoeld om de politiek en beheerders te bewegen de verzande fietspaden in de Noord-Hollandse duinen open te houden en fietsers de gelegenheid te blijven bieden van de duinen te genieten. Ook de gemeente Bloemendaal dringt daar op aan.

Een wat noordelijker gelegen fietspad, aan de Blijdensteinsweg bij Schoorl, is inmiddels ook onbegaanbaar geworden. En daar komt nog iets bij: wateroverlast. Afgelopen jaar heeft het zo veel geregend dat delen van fietspaden in de duinen flink onder water staan en daarom lastig of alleen met regenbroek en laarzen begaanbaar zijn geworden.

Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen

Marc van den Berg
recreant en activist

Marc van den Berg weet op de fiets eerst nog behendig een kudde konikpaarden te ontwijken, maar moet even later toch de fiets in de berm zetten – het water in de plas staat te hoog. Zijn moeder moet zelfs al bij een tiental centimeter water afhaken, aangezien de bedrading van haar elektrische fiets laag bij de grond hangt.

„Deze wateroverlast is een van de gevolgen van klimaatverandering”, stelt de woordvoerder van PWN. De duinbeheerder heeft afgelopen zomer tijdelijke bruggen geplaatst en die in de wintermaanden weer weggehaald. Een definitieve oplossing laat op zich wachten.

Van den Berg toont thuis in Bloemendaal een filmpje van een onlangs aangelegd fietspad op Texel dat over water voert. „Zoiets moois zou ik hier ook willen.”

De PWN-woordvoerder is terughoudend. „Je moet je afvragen of de aanleg van zo’n duur fietspad maatschappelijk verantwoord is.” Bovendien is het nog maar de vraag of je in een Europees beschermd Natura 2000-gebied zo’n bouwwerk mag plaatsen.

Zilverreiger

Hoe dan ook is de actie van de Fietsersbond een succes, stelt Van den Berg, in het dagelijks leven projectleider in de ict. Bij het in ontvangst nemen van de handtekeningen heeft gedeputeerde Jeroen Olthof (Mobiliteit, PvdA) beloofd dat er geen fietspaden zullen worden opgeheven. Ook hebben Provinciale Staten maandag de provinciale bestuurders opgedragen beheerder PWN te verzoeken de wateroverlast in het duingebied te verminderen, „zodat fiets- en wandelpaden optimaal benut kunnen worden”.

Goed nieuws voor fietsers, derhalve. De vraag is echter, vertelt Van den Berg tijdens het fietsen, of met name PWN wel voldoende oog heeft voor de belangen van recreanten. „Er wonen hier tweehonderdduizend mensen die graag naar de duinen en het strand fietsen.” Hij onderbreekt zichzelf regelmatig, om te wijzen naar een valk of een grote zilverreiger.

Tot tien jaar geleden konden alle inwoners van Haarlem met de fiets naar deze strandopgang, heerlijk recreëren, zonder auto’s

Marc van den Berg
recreant en activist

Van den Berg Hij maakt zich zorgen over het voornemen, neergeschreven in de PWN-beheernota 2025-2035 getiteld Toekomstbestendige duinen, om recreatie terug te dringen. Letterlijk staat daar: „De duinen kunnen het tekort aan recreatieruimte en de nieuwe recreatiegroei in de regio niet opvangen. Voor gezonde duinen op lange termijn zou het beter zijn als andere delen van de regio meer recreatie konden opvangen.”

De woordvoerder van PWN: „We staan voor de uitdaging om de belangen van recreatie, zeeveiligheid en natuur in balans te houden.”

Beheerder van het duin, PWN, zegt dat het ingewikkeld is om het gebied „klimaatadaptief” te maken.

Puzzel

Van den Berg heeft de provincie en PWN al een vracht aan suggesties gedaan. Brede voetpaden omvormen tot fietspaden. ‘Kluunmatten’ leggen om met de fiets aan de hand door het zand te waden. Bruggen bouwen. Of een kleine omleiding maken. „Dat zand krijg je niet meer weg”, roept Van den Berg in de straffe wind, nauwelijks te verstaan. „Dat begrijp ik. Maar dan zeg ik: jongens het is toch helemaal niet zo moeilijk om dan dat fietspad hier achter dit duintje te leggen.”

Zo simpel is het volgens de autoriteiten allemaal niet. „Het is ingewikkeld om ons gebied klimaatadaptief te maken”, zegt de woordvoerder van PWN. „We zullen een puzzel moeten leggen.” Ook de provincie waakt voor snelle oplossingen. Er loopt al een onderzoek naar alle alternatieven voor het verzande fietspad bij Schoorl. „Alle opties liggen open”, aldus de woordvoerder.